InfoHub Logo

(Qojabaqy mektebine 70 jyl)

Boıynda ulylyqtyń jatqan izi,
Keleshek ǵasyrǵa da maqtan – isi.
Shýaqty, shejireli tarıhy bar
Mektebim – aýylymnyń maqtanyshy.

(«Qojabaqy mektebiniń válsi» ániniń óleńinen)

Qazirgi XXI ǵasyr tańyndaǵy álemdik keńistikte óz ornyn aıqyndaýǵa umtylyp otyrǵan Qazaqstan úshin de oqýshy balanyń mektepte orta bilim alyp shyǵýy mindetti ári mańyzdy is bolyp sanalady. Endeshe, ótken tarıhymyzdaǵy qazaq aýyldarynda sondaı jalpy bilim beretin mektepterdiń quryla bastaýy – sol kezdegi júrgizilip otyrǵan bilim saıasaty úshin de jáne qazirgi orta bilim júıesiniń tarıhy úshin de eleýli máni bar dúnıe. Óıtkeni qazaqtyń bilimi men ǵylymynda, ádebıeti men ónerinde halqyna jaryq juldyz bolyp sáýlesin shashqan talaı ul-qyzdary osyndaı aýyl mektepterinen qanat qaǵyp shyqqan bolatyn. Sondaı mektepterdiń biri 1947 jyly irgetasy orta mektep bolyp qalanǵan M.Gorkıı mektebi edi. Bul – qazirgi №25 orta mektebi.

Eger «Eń alǵash qolǵa qalam ustatqanyń» degen jyr joldary belgili án joldarynda alǵashqy ustazǵa qaratyp aıtylǵan bolsa, onda bul jerde Mektep Anaǵa qaratyp aıtylar edi. Ol – Qojabaqy aýylyndaǵy №25 orta mektebi.

1994 – 2002 jyldardyń arasynda osy kúngi 70 jasqa tolyp otyrǵan Qojabaqy mektebinde ádebıet, quqyq, tarıh pánderiniń muǵalimi boldym. Eger mekteptegi muǵalimdik jumysym 1994 jyldan bastalsa, osy kezeńde, ıaǵnı 1995 jyly «Ulttyq rýh joq jerde...» degen taqyryppen alǵashqy maqalam jazylǵan edi, ol osy 1995 jylǵy oblystyq «Syr boıy» gazetiniń betinde jaryq kórdi. Al 1996 jyly 1456 jyldy negizge ala otyryp Qazaq handyǵy qurylýynyń 540 jyldyǵyna arnalyp jazylǵan, ózimniń jazǵan tarıhı taqyryptaǵy sahnalyq kórinisterimnen turatyn «Biz, qazaq, ejelden erkindik ańsaǵan» atty alǵashqy jazylǵan senarıim dúnıege kelip, ol osy 1996 jylǵy Qazaqstan erkindiginiń 5 jyldyǵyna baılanysty Qojabaqy aýyldyq mádenıet Úıiniń sahnasynda qoıyldy. Al 1997 jyly 8 naýryz merekesiniń qarsańynda qazaq arýlary, qazaq qyzy taqyrybyna arnalyp jazylǵan «Qaryndasqa tilek» degen atpen shyqqan alǵashqy óleńim dúnıege kelip, ony osy 1997 jylǵy 8 naýryz merekesine baılanysty Qojabaqy aýyldyq mádenıet Úıiniń sahnasynda ótken «Qyz syny» baıqaýynda osy saıystyń júrgizýshisi Samal Sársen oqydy. Samal Faızekeqyzy – mekteptiń bastaýysh synybynyń ustazy, Almaty qalasyndaǵy qazaq tili men ádebıetin tereńdete oqytatyn mekteptiń bir kezgi shákirti. Óleń sol 1997 jylǵy Qazaly aýdandyq «Qazynaly Qazaly» gazetiniń betinde jaryq kórdi.

1988-1989 oqý jylynda osy joǵary oqý ornynyń janyndaǵy 7 aılyq, keshki daıyndyq kýrsyn bitirip shyqqannan soń, 1989 jyly N.V.Gogol atyndaǵy Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtynyń «Qazaq fılologıasy jáne tarıh» fakúltetindegi (fakúltet jetekshisi – Baǵdat Káribozuly Káribozov) «Qazaq tili men ádebıeti» mamandyǵynyń 1-kýrs, kúndizgi bólimine kelip oqýǵa tústim. Ony 1994 jyly «Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi» kvalıfıkasıasymen bitirip shyǵyp, 1995 jyly osy joǵary oqý ornynyń «Tarıh jáne quqyq» fakúltetindegi (fakúltet jetekshisi – Murat Baqtıaruly Muhamedov) «Tarıh jáne quqyq negizderi» mamandyǵynyń 1-kýrs, kúndizgi bólimine kelip ekinshi ret oqýǵa tústim. Osy 1995 jyly atalmysh fakúltettegi «Quqyq jáne quqyqtyq tárbıe berý ádistemesi» mamandyǵynyń 2-kýrs, syrttaı bólimine oqý ornynyń rektory Baqbergen Sársenuly Dosmanbetovtiń ruqsatymenen aýysyp, 1999 jyly Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetin «Zańger-oqytýshy» kvalıfıkasıasymen bitirip shyqtym.

1998 jyly №25 mekteptiń festıvál baǵdarlamasyna arnalyp jazylǵan «Men qazaqpyn taraǵan Kók túrikten» atty senarıim úshin qazylar alqasynyń quramyndaǵy – Qazaly aýdandyq bilim qyzmetkerleri kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy Bolat Joltaev pen qazylar alqasynyń tóraǵasy, Qazaly aýdandyq mýzyka mektebiniń dırektory Roman Áýezovterdiń sheshimine sáıkes aýdandyq bilim qyzmetkerleri «Naýryz shapaǵaty» óner festıvaliniń laýreaty ataǵy berilip, dıplomy tabystaldy. Osy 1998 jyly №25 mekteptiń ózine arnalǵan, onyń 1997 jyly orta mektep bolyp qurylǵan tarıhyna jarty ǵasyr tolyp turý qurmetine arnalyp jazylǵan, mekteptiń baıyrǵy ustazdary men belgili túlekteriniń esimderi atalatyn óleńim jaryqqa keldi. Ol áýelde «Mektebim meniń osyndaı» degen atpen jazylyp, ony sol 1998 jyldyń qazan aıynda, Muǵalimder kúni merekesinde Qojabaqy aýyldyq mádenıet Úıiniń sahnasynda mekteptiń 10-synyp oqýshysy Serik Ótepbergenov alǵash ret dombyramen oryndap shyqty. Osy 1998 jyly mektep ákimshiliginiń Qurmet gramotasyn aldym.

1999 jyly ózimniń sazgerge ótinishimmen mekteptiń áni dúnıege keldi. Ony sol 1999 jyldyń 9 mamyr merekesinde Qojabaqy aýyldyq mádenıet Úıiniń sahnasyndaǵy keshte mekteptiń 11-synyp oqýshysy, mekteptiń 50-túlegi Aızat Baınazarova alǵash ret oryndap shyqty. Mektep bitirip bara jatqan túlek óz mektebiniń ániniń osylaı tusaýyn kesip berip ketkendeı boldy. Sazgerdiń bastamasymen meniń óleńime jazylyp jaryqqa kelgen «Qojabaqy bozdaqtary» áni de osy kúni alǵash ret oryndaldy. Osy 1999 jyly mektep ákimshiliginiń Qurmet gramotasy berildi.

2000 jyly qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimderiniń arasynda ótken aýdandyq olımpıadanyń júldegeri atanyp, Maqtaý qaǵazy tabystaldy. Osy 2000 jyly mekteptegi quqyq negizderi páni boıynsha aýdan mektepteri oqýshylarynyń arasynan alǵashqy bolyp oblystyq ǵylymı jobalar jarysyna qatysqan shákirtim «Musylmandyq quqyq jáne onyń qoldanystaǵy quqyqtan uqsastyǵy men aıyrmashylyǵy» degen taqyryptaǵy oqýshynyń ǵylymı joba jumysy úshin oblystyq jarystyń gramotasyn ıelendi. Osy 2000 jyly oblystyq bilim departamentiniń Qurmet gramotasyn aldym.

2001 jyly oqýshym mektep tarıhynda tuńǵysh ret respýblıkalyq bilim báıgesine qatysty. Meniń jetekshiligimmen aýdan mektepteri oqýshylarynyń arasynan ádebıetten respýblıkalyq ǵylymı jobalar jarysyna tuńǵysh bolyp qatysqan oqýshym 2000 jyldan bastap Búkilálemdik ǵylym men tehnıka kórmesiniń fılıaly bolyp tabylatyn «Daryn» respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń 1999 jyldan beri ótkizip kele jatyrǵan oqýshylardyń ǵylymı joba jarysynyń IV respýblıkalyq kezeńine ótip, jumysyn qorǵap, «Halyq aqyny Baınazar Ótepov shyǵarmashylyǵyndaǵy el taǵdyry jáne aqyn óleńderiniń kórkemdik máni» degen taqyryptaǵy ǵylymı joba jumysy úshin respýblıkalyq ǵylymı jobalar jarysynyń II dárejeli dıplomyn aldy.

Bıyl osy orta mekteptiń qurylǵanyna 70 jyl tolyp otyr. Qojabaqy mektebi de, aýyldyq mektep bolsa da, irgeli mektepterdiń qatarynan sanalady. Onyń dáleli – Qojabaqy mektebi tek Qojabaqy aýylynyń balalaryna ǵana sabaq bergen mektep emes, Qojabaqyda 1947 jyly orta mektep qurylǵanda, onyń mańaıyndaǵy aýyldarda áli orta mektepter bola qoıǵan joq edi. Sondyqtan ol aýyldardyń kóptegen balalary orta bilimdi Qojabaqy mektebinen kelip alyp otyrdy. Osy mekteptiń túlegi atandy, osy mektepten atestat aldy, osy mektepten ómir aıdynyna attandy. Bul úrdis kúni keshege deıin jalǵasyn taýyp keldi. Keıin sol balalardyń ishinen esimderi kópke belgili mekteptiń túlekteri shyqty. Olar eki aýylǵa da – Qojabaqy aýylyna da, ózderiniń kindik qandary tamǵan topyraqtaryna da esimderi qatar aıtyla beretin ortaq perzentter bolyp qaldy.

Syrǵa toly ótkeni,
İzgiliktiń kóktemi,
Bilimge keń jol ashqan –
Qojabaqy mektebi.

Bul – mekteptiń válsiniń ániniń qaıyrmasy. Rasynda da, Qojabaqy mektebi biliminiń áý bastaǵy irgetasy qandaı bolǵan? Biz bul jónindegi dáleldi derekti mekteptiń 1955 jylǵy Kúmis medalmen bitirgen túlegi, profesor Almas Jamanbaevtyń mekteptiń 1954 jylǵy túlegi, mekteptiń alǵashqy medalısi, Almaty qalasyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (qazirgi QazUÝ) ekonomıka fakúlteti, qarjy jáne nesıe bólimin úzdik baǵalarmen bitirgen túlek-mamany, eńbek jolyn óndiriste ınjener-ekonomıst qyzmetimen bastap, óndiris salasynda joǵary basshylyq qyzmetterge kóterilgen, Qarajal qalalyq partıa komıtetiniń ekinshi hatshysy, Qarajal qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy, «Atasýrýda» aksıonerlik qoǵamynyń vıse-prezıdentteri qyzmetterin atqarǵan, Qarajal qalasynyń qurmetti azamaty, «Qurmet belgisi» ordeniniń ıegeri bolǵan Ábı Dáýletkerimov jaıyndaǵy 2013 jyly jergilikti «Qazaly» gazetinde jaryq kórgen «Qajymas qaırat ıesi edi» atty estelik maqalasynan kezdestire alamyz. Onda avtor 1953 jyly Qojabaqydaǵy M.Gorkıı mektebiniń toǵyzynshy synybyna oqýǵa kelip, osy jerde 10-synypta oqyp júrgen qojabaqylyq ul Ábı Dáýletkerimovpen alǵash ret tanysady. Keıin mekteptiń eki birdeı Kúmis medalmen bitirgen túlekteriniń joldastyq, dostyq qarym-qatynastary sol kezdegi Qazaqstandaǵy jalǵyz ýnıversıtettiń – biri ekonomıka fakúltetinde, biri fılologıa fakúltetinde oqyp júrgen kezderinde de odan ári jalǵasa túsedi. Keıin ýnıversıtetten soń Ábı Dáýletkerimuly: «Men ýnıversıtette oqyǵan kezderde kóp qıynshylyq kórgenim joq. Óıtkeni, mektepte oqytqan aǵaılarymyz ben apaılarymyz bizge búkil ǵylymnyń negizderin tereń túrde sanamyzǵa sińire bildi», - dep eske alady eken. Sonda óz shákirtterine Almatydaǵy ýnıversıtette ýnıversıtettik bilim alýǵa qıyndyq týǵyzbaı, soǵan aparar bilimniń irgetasyn durys qalap berip jiberip otyrǵan sol kezdegi M.Gorkıı kolhozynyń mektebiniń muǵalimderi edi. Demek, osyǵan deıin de Qojabaqy mektebiniń tarıhy týraly aıtylǵanda myń san ret aıtylyp júrgen «Qojabaqy mektebinde bilimniń negizi boldy, munda myqty-myqty degen ustazdar jumys istegen edi» degen sózdiń aqıqattyǵyna taǵy da kózimiz jete túskendeı. Maqalada ol ustazdardyń da esimderi keltirile ketedi. Maqalada ol jaıly: «Ol muǵalimder: Jármedet Haırýllaev, Qojaqova Hadısha, Erbatyrov Jumamurat, Tyqybaev Qýanysh, Ýáıis, Halt Nurjigitovter, Shafıeva Galına Hafızovna, Kemalov Jıeneı, Iankovskaıa Lıdıa Matveevna, Bakeshov Qojabaı, Aıtmambetov Aldahıar, Ońǵarov Tilep, taǵy basqalary» dep kórsetedi. Mektep jaıly jazylǵan óleńde de bul ustazdardyń bazbiriniń esimderi keltirilgen. Jáne mekteptiń alǵashqy kúmis medalin alǵan túlekteri Ábı Dáýletkerimovtiń de, Almas Jamanbaevtyń da, mekteptiń alǵashqy altyn medalin alǵan túlegi Alpysbaı Qaramoldaevtyń da esimderi keltirilgen. «Taýlar alystaǵan saıyn bıikteı beredi» deıdi dana halqymyz.

Qojabaqy mektebin orta mektep bolyp qurylǵan 1947 jyldan bergi ýaqytta 8 mektep dırektory basqarǵan. 1947-1949 jyldar arasynda Múlkibaev, 1949-1953 jyldar arasynda J.Haırýllaev, 1953-1959 jyldar arasynda Q.Bakeshov, 1959-1965 jyldar arasynda M.Qojabaev, 1966-1968 jyldar arasynda A.Qartbaev, 1968-1976 jyldar arasynda İ.Naǵashybaev, 1976-1985 jyldar arasynda A.Esetov, 1985-2016 jyldar arasynda A.Temirbaev basqardy. Qazir mektepke jańa basshy saılanǵan. Osy ýaqyt arasynda 26 oqýshysy mektepti úzdik bitiripti. Olar ózderiniń bilimderin altyn medalǵa, kúmis medalǵa, «Úzdik atestatqa» jáne «Altyn belgige» dáleldep shyqqan ul-qyzdary edi.

Mektep jaıly aıta aldyq pa biz uǵa,
Shákirtine qaraıtyn el qyzyǵa.
«25-te oqyǵam» deıdi uly da,
«25-te oqyǵam» deıdi qyzy da.

Ár túlektiń eńbegi etken baǵaly
Mektebiniń esinde ár kez qalady.
Talaı bilim synaǵynda eńkeımeı
Jıyrma bestiń bıik turǵan jalaýy.

Talaı shákirt ótkenine qaraǵan
Shyǵarmaıdy óz mektebin sanadan.
Jıyrma bes te sportta, óner, bilimde
Myqtylardyń aldyn talaı oraǵan.

Bıylǵy oqý jylynyń qorytyndysymen mekteptiń taǵy da eki túlegi mektepti «Altyn belgi» belgisine bitirip shyqty. Mektep tarıhyndaǵy altyn medal ıegerleriniń sany 7 bolsa, endi «Altyn belgi» ıegerleriniń sany da 7-ge tolyqty.

Sózimizdi mektep anamyzdyń 50 jyldyq kezeńine oraı jáne 50-túlekterin ushyrý qurmetine oraı dúnıege kelgen «Qojabaqy mektebiniń válsi» ániniń óziniń bir shýmaǵymen túıindesek:

Bilimniń baǵalaǵan narqyn uıam,
Saqtaǵan dástúrlerin, saltyn uıam.
Bolashaq ǵasyrlarǵa shýaq shashyp,
Jaınaı ber máńgilikke, altyn uıam!

Avtordan: Avtor avtordyń óz ótinishimen mekteptiń termesin jazyp, oryndatqyzyp bergeni úshin (2016, maýsym aıy) Qazaly aýdandyq mádenıet Ortalyǵynyń dırektory Kemeńgerge, termeni salyp, oryndap bergeni úshin Qazaly aýdandyq mádenıet Ortalyǵynyń jyrshy-termeshisi Jánibekke, válsti oryndatqyzyp bergeni úshin (2016, jeltoqsan) Qyzylorda oblystyq fılarmonıasynyń qyzmetkeri Tańsholpanǵa, ándi aıtyp, oryndap bergeni úshin Qyzylorda oblystyq fılarmonıasynyń ánshisi Rınatqa raqmet aıtady. Mádenıet, óner salasynda júrgen osy qyz-jigitterge tabys tileıdi.

---