InfoHub Logo

- Melbýrn – Port-Fıllıp shyǵanaǵy aınalasynda ornalasqan, Vıktorıa shtatynyń astanasy jáne Avstralıadaǵy jer kólemi boıynsha ekinshi qala.
- Avstralıanyń saýda, ónerkásiptik jáne mádenı ortalyqtarynyń biri bolyp sanalady. Sonymen qatar Melbýrndi eldiń «sporttyq jáne mádenı astanasy» dep jıi ataıdy, óıtkeni onda Avstralıanyń kóptegen sporttyq jáne mádenı sharalar ótip turady.
- Melbýrn 1835 jyly Iarra ózeniniń boıynda aýylsharýashylyq qonys retinde erkin qonystanýshylarmen qalanǵan.
- Kólemi: 8806 sharshy shaqyrym
- Halqy: 4 529 500 adam
- Resmı tili: avstralıalyq aǵylshyn tili
- Valútasy: avstralıalyq dollar

Federasıa alańy

Federasıa alańy – Melbýrn turǵyndarynyń kezdesýge arnalǵan súıikti jerleriniń biri, ári qala ortalyǵynda mádenı jáne qoǵamdyq is-sharalardy ótkizýge arnalǵan alań. Bul bir jaǵynan Iarra ózenimen, qalǵan úsh jaǵynan Flınders-strıt, Svenson-strıt jáne Rassel-strıt kóshelerimen shekteýli, aýdany 40 myń sharshy metrge jýyq naǵyz tolyqqandy kvartal. Alańnyń perımetrinde túrli galereıalar, teatrlar, murajaılar, kafeler jáne meıramhanalar ornalasqan. Osylardyń barlyǵynyń ortalyǵynda – qoǵamdyq jınalysqa arnalǵan eki basty oryn bar: birinshisi – Atrıým – shańyraq astynda, ekinshi – ashyq aspanda ornalasqan. Amfıteatrǵa 35 myń adam syıady. Bir qyzyǵy, jaqyn ornalasqan Flınders-strıt Steıshn vokzalyna keletin poezdar alańnyń astynda ornalasqan temir joldar arqyly ótedi. Alańnan Iarra ózeniniń ońtústik jaǵalaýyna jáne onda ornalasqan saıabaqtaryna keremet kórinis ashylady.

Búginde Federasıa alańy ornalasqan jer árqashan Melbýrn tarıhynda mańyzdy ról atqarǵanyn aıtyp ótý kerek: ár túrli ýaqytta onda depo, Prınsess-Brıdj stansıasy, meshit ornalasqan bolatyn. Tek 1997 jyly bul keń baıtaq aýmaqta qaıta jóndeý jumystaryn ótkizý týraly qabyldanǵan sheshiminiń nátıjesinde árdaıym qala turǵyndary men týrıserdi tartatyn qazirgi ǵımarattar kesheni men qoǵamdyq oryndar paıda boldy. Alańdaǵy barlyq ǵımarattardyń pishini teris – jobalaýshylar olardy «synyqtar» dep atady jáne bul ataý sińisip, áli kúnge deıin paıdalanylady. Federasıa alanynyń resmı ashylýy 2002 jyly ótti. Ár jyl saıyn munda 8 mln-nan astam adam keletin ártúrli myńdaǵan sharalar ótedi! Bul tanymaldyq jaǵynan Vıktorıa shtatynyń ekinshi týrısik tartýy.

 

Vıktorıa memlekettik kitaphanasy

Vıktorıa memlekettik kitaphanasy – 1,5 mıllıonnan astam kitaptar men 16 myń merzimdi basylymdardy syıdyra alatyn Vıktorıa shtatyndaǵy eń iri kitaphana! Melbýrn qalasynda ornalasqan ǵımarattyń qala ortalyǵyna jaqyn tutas kvartaldy alatyny tańqalarlyq dúnıe emes. Kitaphananyń basty qazynalarynyń arasynda – kapıtan Djeıms Kýktyń kúndelikteri bar.

Melbýrn qurylǵannan keıin, nebári eki onjyldyqta, ol kitaphanany salý týraly sheshim qabyldandy – ony ásirese, sol kezdegi Vıktorıa shtatynyń leıtenant-gýbernatory Charlz La Trob talap etti. Sáýletshi bolyp, keıinirek Koróldiń Kórme Ortalyǵyn jáne Melbýrn Ortalyq zalyn salǵan, belgili Djozef Rıd tańdaldy.

1854 jyly, 3 shilde kúni bolashaq kitaphananyń irgetasynyń alǵashqy tas qalandy. Qurylys 2 jylǵa sozylyp, 1856 jyly kitaphana ashylyp qoıdy. Alǵashqy kitap jınaǵy 3800 tomnan quraldy, biraq 1861 jylǵa qaraı ol 22 myń kitaptarǵa deıin keńeıdi. Bir ǵımaratta kitaphanamen birge Ulttyq Vıktorıa galereıasy men Melbýrn murajaıy ornalasty. Galereıa 1960 jyldary ǵana, al murajaı 1990 jyldary ǵana jeke ǵımaratqa kóshti.

Kitaphananyń negizgi kireberisiniń janynda tutas músinder men eskertkishter qatary bar shaǵyn saıabaq ornalasqan, onyń ishinde 1907 jyly ornatylǵan aıdahardy óltirip jatqan Georgıı músini jáne Janna D’Ark músini bar. Búginde, bul shaǵyn saıabaq jaqyn arada ornalasqan Tehnologıalyq Ýnıversıtettiń stýdentteri úshin súıikti demalys ornyna aınaldy.

Kitaphana ǵımaraty klasısızm  stılinde salynǵan. 1913 jyly ashylǵan onyń kúmbez oqý zaly 500 oqyrmandy syıdyra alady. Segiz buryshty holdyń dıametri – 34,75 metr. Ashylý sátinde ol álemdegi eń iri oqý zaly boldy.

1990 jyldan 2004 jylǵa deıin kitaphana ǵımaratynda shtattyń úkimettik basqarýyna 200 mıllıon avstralıalyq dollarǵa túsken túrli restavrasıalyq jumystar ótkizildi. Bul jerde ýaqytsha kórmelerdiń ótýine arnalǵan birqatar kórme alańdaryn salýdyń arqasynda kitaphanany qazir álemdegi eń iri kórme pavılondarynyń biri dep sanaýǵa bolady.

Melbýrn akvarıýmy

Melbýrn akvarıýmy qalanyń ortalyǵynda, Iarra ózeniniń jaǵasynda ornalasqan. Ǵımarattyń qurylysy ózeniniń jaǵalaýyndaǵy kelgen keme túrinde jasalǵan. 2000 jyly ashylǵan bul akvarıým búginde álemdegi eń úzdikterdiń qatarynda. Munda Ońtústik teńizder men búkil antarktıkalyq aımaqtyń mekendeýshileriniń aýqymdy koleksıasy jınalǵan, sonymen birge munda sýasty áleminiń úlken kedergi Rıfynyń kórmeleri turaqty túrde ótýde.

Akvarıýmda Jańa Zelandıadan ákelingen koróldik jáne sýbantarktıkalyq pıngvınderdi, balyq jáne teńiz sútqorektileriniń túrlerin, tereń úńgirlerde turatyn shaıan jáne tarantýlalardy kórýge bolady. Ekspozısıaǵa tabıǵı jaǵdaı jasaý úshin qar men muzdy ustaıdy. Sonymen qatar, «Ońtústik muhıt» kórmesi marjan atoldyń ómirimen, mangrolyq aǵashtarmen, saǵalyq ózenniń flora men faýnasymen jáne jer asty úńgirler turǵyndarymen tanystyrady.

Sózsiz, akvarıýmnyń negizgi turǵyndarynyń biri – úlken sur medbıke-akýlalar men syıymdylyǵy 2,2 mıllıon lıtr bolatyn álemdegi alǵashqy dóńgelek akvarıýmda turatyn sırek jalpaqbasty akýlalar. Ol kórermenderdiń ózderi aınalasynda júzip júrgen teńiz turǵyndarynyń baqylaý obektisi bolý jolymen jobalanǵan.

Melbýrn akvarıýmy qorshaǵan ortany qorǵaý baǵdarlamalaryna, mysaly, Vıktorıa shtatynyń sýlarynda múlde joǵalǵan, medbıke-akýlalardyń sanyn kóbeıtý baǵdarlamalaryna, jáne alyp teńiz tasbaqalardyń popýlásıasyn qalpyna keltirý baǵdarlamalaryna qatysady. Sońǵylardy akvarıýmde ósiredi, sodan keıin Kvınslend shtatyndaǵy jyly sýlarǵa bosatady.

---