InfoHub Logo

Memlekettik qyzmet — bul adamdardyń áleýmettik qyzmetiniń bir túri. Bul uǵym menshik nysandarynyń táýeldiligine baılanysty, adamdardyń organdar, mekemeler, birlestikterdegi, uıymdardaǵy qyzmetti júzege asyrýlaryna jáne qyzmetkerlerdiń fýnksıalaryn oryndaý sıpatyna qaraı qyzmet memlekettik jáne memlekettik emes bolyp bólinedi.

Memlekettik qyzmet keń jáne tar maǵynada túsinilýi múmkin. Keń maǵynada memlekettik qyzmet dep memlekettik organdarda, mekemelerde, kósiporyndarda jáne uıymdardaǵy eńbek qyzmeti men qyzmettik fýnksıalaryn oryndaýdy aıtýǵa bolady. Al tar maǵynada memlekettik qyzmetshi dep memlekettik bılik organdarynda qyzmetkerlerdiń qyzmettik mindetterin oryndaýyn aıtýǵa bolady.

Memlekettik qyzmet arqyly memlekettik organdardyń mindetteri men fýnksıalary júzege asyrylady. Bul áleýmettik qyzmet túriniń memlekettik-ókimdik sıpattamasy bar jáne ony memlekettik qyzmetshiler dep atalatyn azamattar júzege asyrady, ıaǵnı memlekettik organdarda zańdarda belgilengen tártippen respýblıkalyq nemese jergilikti búdjetten ne Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq bankiniń qarjysynan aqy tólenetin qyzmetti atqaratyn jáne memlekettiń mindetteri men fýnksıalaryn iske asyrý maqsatynda laýazymdyq ókilettikti júzege asyratyn Qazaqstan Respýblıkasynyń azamatyn aıtamyz.

Memlekettik laýazym — memlekettik organnyń normatıvtik quqyqtyq aktilermen belgilengen laýazymdyń ókilettik pen laýazymdyq mindetterdiń aýqymy júktelgen qurylymdyq birligi;

Memlekettik qyzmet — memlekettik qyzmetshilerdiń memlekettik organdardaǵy memlekettik bıliktiń mindetteri men fýnksıalaryn iske asyrýǵa baǵyttalǵan laýazymdyq ókilettigin atqarý jónindegi qyzmeti;

Memlekettik qyzmetshi — memlekettik organda zańdarda belgilengen tártippen respýblıkalyq nemese jergilikti búdjetten ne Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq bankiniń qarjysynan aqy tólenetin qyzmetti atqaratyn jáne memlekettiń mindetteri men fýnksıalaryn iske asyrý maqsatynda laýazymdyq ókilettikti júzege asyratyn Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty;

Laýazymdy tulǵa — udaıy, ýaqytsha nemese arnaıy ókilettik boıynsha úkimet ókiliniń mindetterin júzege asyratyn ne memlekettik organdarda uıymdastyrýshylyq-ókim berýshilik nemese ákimshilik-sharýashylyq qyzmetterdi oryndaıtyn adam. Laýazymdyq ókilettik — zańdarda belgilengen quqyqtary men negizgi mindetteri bar memlekettik qyzmetshiler óz qyzmetin júzege asyratyn memlekettik organdardyń aldynda turǵan maqsattar men mindetterge jaýap beretini naqty memlekettik laýazymmen kózdelgen ókilettik.

Sonymen, memlekettik qyzmettegi qyzmetshilerdiń aqy tólenetin laýazymdarǵa ıe bolýyna qaraı, mynadaı ár túrli laýazymdyq fýnksıalardy júzege asyrady, olar:

— basqarýshylyq (organ, mekeme jáne t.b. basshylary)

— quqyq qoldanýshylyq (IIO qyzmetkerleri jáne t.b.)

— áleýmettik-mádenı (oqytýshylar, dárigerler jáne t.b.) Memlekettik qyzmettiń materıaldyq ıgilikterdi óndirýden, kásipkerlikten jáne basqa da eńbek qyzmetterinen aıyrmashylyǵy — qyzmetshi eńbeginiń zaty bolyp aqparat sanalady. Qyzmetshi adamdardyń minez-qulqyna áser etedi. Olar naqty materıaldyq qundylyqtardy jasamaıdy, biraq olardyń qamtamasyzdandyrylýyna qajetti jaǵdaılardy jasaıdy.

Sonymen, memlekettik qyzmet memleket pen azamattyń arasyndaǵy qatynasty baılanystyrýshy zveno bolyp sanalady. Memlekettik qyzmettiń mindetteriniń ishinde, negizgi bolyp, adam men azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý, jeke tulǵanyń damýyna qolaıly jaǵdaılar jasaý, azamattyq qoǵam negizderin nyǵaıtý sanalady.

Memlekettik qyzmettiń quqyqtyq negizi

Memlekettik qyzmet, qyzmetke kirýdiń jáne ótkerýdiń jaǵdaıy men tártibin, qyzmetshilerdi yntalandyrý sharalary men jaýaptylyq sharalaryn, qyzmettik qatynastardy aıaqtaýdyń negizderin retteıtin memlekettik qyzmet ınstıtýtyn quraıdy.

Memlekettik qyzmet ınstıtýty salaaralyq sıpatta bolyp sanalady. Oǵan konstıtýsıalyq, ákimshilik, eńbek, azamattyq, qarjylyq jáne basqa da quqyq salalarynyń normalary kiredi. Memlekettik qyzmetti retteıtin arnaýly aktiler bolyp «Memlekettik qyzmet týraly» 23.07.99 jylǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń №453-1 Zańy; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2000 j. 10 naýryzdaǵy №357 Jarlyǵymen bekitilgen «Memlekettik qyzmet ótkerý týraly ereje»; QR Prezıdenti 29.12.1999 j. №317 Jarlyǵymen bekitilgen «Memlekettik saıası qyzmetshilerge tártiptik jazalar qoldaný tártibi týraly Ereje»; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 31.12.1999 jylǵy №321 Jarlyǵymen bekitilgen «Memlekettik ákimshilik qyzmetshilerge tártipti jazalar qoldaný tártibi týraly Ereje»; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 21.07.2000 jylǵy №328 qaýlysymen bekitilgen «QR Memlekettik qyzmetkerleriniń qyzmet etıkasy Erejeleri»; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 21.12.1999 jylǵy №319 Jarlyǵymen bekitilgen «QR Memlekettik ákimshilik qyzmetshiniń anty» jáne t.b.

Memlekettik qyzmet túrleri

Memlekettik qyzmettiń túrlerine memlekettik basqarý salasyndaǵy zań shyǵarýshy, atqarýshy jáne sot bıligi tarmaqtary jatqyzylǵan. Bılik tarmaqtaryna bólý ustanymyna baılanysty, memlekettik qyzmet, zań shyǵarýshy, atqarýshy jáne sot bıligi organdaryndaǵy jáne basqa da memlekettik organdardaǵy (prokýratýra) qyzmet bolyp bólinedi.

Memlekettik qyzmettiń ár túrli aıalary men salalaryna baılanysty memlekettik qyzmet áskerı, ishki ister organdaryndaǵy, qarjy polısıasy organdary, keden jáne salyq jáne t.b. qyzmetterge bólinedi. Atalǵan qyzmet jáne de basqa da osyndaı qyzmet túrlerine arnaıy qyzmetti retteıtin zań aktileri bar, mysaly, «QR İİO qatardaǵy jáne basshy quramdaǵy tulǵalardyń qyzmet ótkerýi týraly Ereje».

Memlekettik qyzmet ustanymdary

Ustanym dep memlekettik qyzmetti uıymdastyrý jáne júzege asyrýǵa negiz bolatyn ıdeıalar túsiniledi. Ustanymdar memlekettik qyzmetti retteıtin zańdarda belgilenedi, olardyń negizgisi bolyp QR «Memlekettik qyzmet týraly» 23 shilde 1999 j. qabyldanǵan Zańy sanalady. Osy zańnyń 3-babynda, memlekettik qyzmettiń ustanymdary bekitilgen, olar:

Qazaqstan Respýblıkasynda memlekettik qyzmet:

1. zańdylyq;

2. qazaqstandyq patrıotızm;

3. memlekettik ókimettiń zań shyǵarýshylyq, atqarýshylyq jáne sot tarmaqtaryna bólinýine qaramastan, memlekettik qyzmet júıesiniń birtutastyǵy;

4. azamattar quqyqtarynyń, bostandyqtarynyń jáne zańdy múddeleriniń memleket múddeleri aldyndaǵy basymdyǵy;

5. jalpy qol jetimdilik, ıaǵnı Respýblıka azamattarynyń memlekettik qyzmetke qol jetkizýge jáne óz qabiletteri men kásibı daıarlyǵyna sáıkes memlekettik qyzmet boıynsha joǵarylatylýǵa teń quqyǵy;

6. azamattardyń memlekettik qyzmetke kirýiniń eriktiligi;

7. memlekettik qyzmetshilerdiń kásibıligi men joǵary biliktiligi;

8. máni birdeı jumystardy oryndaǵany úshin eńbekke aqyny teń tóleý;

9. joǵary turǵan memlekettik organdar men laýazymdy tulǵalar óz ókilettigi sheginde qabyldaǵan sheshimderdi oryndaýdyń baǵynyshty memlekettik qyzmetshiler men tómengi memlekettik organdardyń qyzmetshileri úshin mindettiligi;

10. memlekettik qyzmetshilerdiń baqylaýda bolýy jáne eseptiligi;

11. memlekettik qupıalar nemese zańmen qorǵalatyn ózge de qupıa bolyp esepteletin qyzmetti qospaǵanda, qoǵamdyq pikir men jarıalylyqty eskerý;

12. memlekettik qyzmetshilerdiń quqyqtyq jáne áleýmettik qorǵalýy;

13. memlekettik qyzmetshilerdi qyzmettik mindetterin adal, yntaly atqarǵany, erekshe mańyzdy jáne kúrdeli tapsyrmalardy oryndaǵany úshin kótermeleý;

14. memlekettik qyzmetshilerdiń qyzmettik mindetterin oryndamaǵany ne tıisinshe oryndamaǵany jáne ózderiniń ókilettigin asyra paıdalanǵany úshin jeke jaýaptylyǵy;

15. memlekettik qyzmetshilerdiń biliktiligin arttyrýdy úzdiksiz júrgizý ustanymdary.

Sonymen birge, memlekettik organdarda saıası partıalardyń uıymdaryn qurýǵa jol berilmeıdi. Memlekettik qyzmetshiler laýazymdyq mindetterin atqarǵan kezde zańdardyń talaptaryn basshylyqqa alady jáne saıası partıalardyń, qoǵamdyq birlestikter men olardyń organdarynyń sheshimderine baılanysty bolmaıdy.

---