«Meniń topyraǵym» meniń qolymda qalyp edi...
(estelik)
Ózim óleń degen sózdiń mán-maǵynasyn túsiner-túsinbesten Jumeken atymen tanysqanym áli esimde. Altynshy synypta oqyp júrgen kezim. Jańa jyl aldyndaǵy mektep ómirine tán qarbalas.
Bizdiń synypqa pedagogıkalyq praktıkadan ótýge Gýrev pedınstıtýtynan kelgen Raıa Ǵataýova degen praktıkant klass jetekshilik etip, ári tarıh páninen sabaq berip júrgen. Shyrsha merekesine arnalǵan qoıylymǵa shaǵyn senarı tabyńdar dep ózimizge tapsyrdy. Sol kezdegi «Qazaqstan pıoneri» degen gazetten shaǵyn qoıylym tańdap, apaıǵa kórsetip edik, keıipkerlerdiń rolin ózara keliskende, maǵan áteshtiń roli tıdi. Rıza bolmaǵanymdy bildirmeýge tyrysyp úndemedim, biraq úıge kelgen soń ákeme aıttym. Ákem marqum osy mekteptiń bastaýysh klasyna sabaq beretin. Shynymen nashar rol bolsa, apaıǵa aıtyp, aýystyryp berer edi degen úmitim de joq emes. Ákem bolsa, «keremet kostúm tiktirip beremin, bas júldege ıe bolasyń, onyń nesine renjısiń» dep kóńilimdi kótere jaýap berdi. Men ákemniń aıtqanymen kelistim, dereý úıde jattyǵyp, rolge daıyndaldym. Ákem aıtqandaı, eshkimde bolyp kórmegen áteshtiń maskasy, kostúmi daıyn bolǵanda, qýanǵanym-aı. Aınanyń aldyna barsam — aınymaǵan qyzyl ala qoraz maǵan qarap tur! Sonymen, ne kerek, kesh aıaqtaldy — bas júlde maǵan berildi. «Óz kózimmen» J.Nájimedenov degen kitapty syıǵa aldym.
Maǵan beıtanys aqynnyń aýyldas bolyp shyqqanyn, jeńgemmen bir mektepte oqyǵanyn estigende, qıal álemine kirgendeı áserde boldym. Óıtkeni, meniń aýyldastarym, sol kezdegi meniń balań uǵymymda tek qana qarapaıym adamdar bolýy kerek sıaqty. Sonda kim bilsin, aqyndar nemese basqa óner adamdary qaıdan ósip-ónetinin?! Mektep boıynsha júrgiziletin fakúltatıvtik sabaqtardan men ádebıet sabaǵyna da qatysatynmyn, bergen tapsyrmanyń ishinde maǵan unaıtyny — 2-3 shýmaq óleń shyǵarý bolatyn. Ózimniń tóńiregimdegi eki-úsh dosyma da solardyń atynan tapsyrmany oryndap jiberetinmin. Óz óleńim mekteptiń qabyrǵa gazetine shyǵa bastaǵan kez edi. Men óleń shyǵaryp bergen qyzdar da bestik baǵa alatyn. Ol kezde biz negizinen oqýlyqta bar avtorlarǵa eliktep, solardyń oqýlyqta qamtylǵan taqyryptary tóńireginde jazamyz ǵoı, baıaǵy. Iá, jańa jyl keshindegi bas júldege alǵan syılyǵym meni arman jolyna jetelegendeı boldy. Men gazet-jýrnaldardan óleń, kórkem shyǵarmalardy, maqalalardy oqı bastadym. Mektep bitirgende jýrnalıs bolýǵa talpynys jasadym. Sóıtip, Almatyǵa — aýyldan alyp shyqqan adrespen Jumeken aǵanyń úıine kelip, qıaldaǵy keıipkermen tanystym. Otyrsam da, tursam da qaraımyn — aǵanyń ár qımyly maǵan áýlıedeı kórinedi. Bir ózgermeıtin jaıly minezi, úıge jıi keletin dos-jarandarymen, aýyldastarymen jarasymdy ázil-qaljyńy shańyraqty árdaıym shattyqqa toltyryp turatyn. Osy shańyraqta men qala tirshiligine tán erekshelikpen qatar úı ishindegilerdiń qarym-qatynasynda qalyptasqan aıryqsha sypaıylyq pen keremet bir úndestikti baıqadym.
Bir baıqaǵanym — aǵanyń jumystan kelgenine balalarymen qosa bárimiz qýanatynbyz. Kelgen boıda kip-kishkentaı Saıdany kóterip alatyn, eger balany bireýmiz qolymyzǵa alyp júrsek — «Násip, ana qara qyz meniń áppaǵymdy kóterip alypty, qarashy — qandaı kontrast» deıtin. Násip apam «qyzdardy renjitip alarsyń, olaı deme» dep báıek bolatyn. Qalada bes balasy bar úıdi sırek kezdesedi desek, sol bes balaǵa biz qosyldyq. Keshkilik jatar ýaqytta úsh bólmede tósek salynbaǵan jer qalmaıtyn. Aǵanyń túnde uıyqtamaı óleń jazǵan ýaqytta balkonda turyp «Belamor» tartatynyna, as úıde ne óz bólmesinde tańǵa sham janyp turatynyna da úırendik. Óz basynan shabyt áserin ótkizbegen biz úshin aqynnyń jas balasha shalyqtaı jymıǵany da qyzyq kórinetin. Erekshe nurlanyp otyratyn. Bir ýaqyt eshkimdi kórmeı, baıqamaı otyrǵandaı bolatyn. Apam bolsa aǵanyń mundaı sátterin aq kepterdiń balapanyn alaqanynda aıalaǵandaı kúı keshetin - qas-qabaǵyna qarap, úı ishinde balalardy jaz bolsa — parkke ne botanıkalyq baqqa (eresekteý bireýine ilestirip) shyǵaryp salatyn, qysta syrǵanaqqa, kınoteatrǵa jiberetin. Al múmkindik bolmaǵan kezderi — aǵanyń bólmesin ilgishpen kilttep, aıaǵynyń ushymen júretin. Árkim ózimen ózi, bir sátke mamyrajaı bir tynyshtyq ornaǵany sondaı, balaly úıge uqsamaı qalatyn. Apamnyń sol kezderdegi eń baqytty sátterin keıde oılap otyrsam — aýyldan jylma-jyl arman arqalap aǵylyp kelip jatqan aǵaıyndy bylaı qoıǵanda, jerlesterdiń balalaryn bireýin alalamaı kútip-baǵyp, jón aıtyp otyratyny — ekiniń biriniń qolynan kele bermeıtin ýázirlik-danalyǵy ilýde bir kezdesetin áıel-anaǵa tán qasıeti oǵan daryǵan qudyrettiń syıy eken. Eki jaqsy qosylmaıdy degen bar ǵoı. Aǵa erte kete bardy. Apama amanat arqalatyp ketti.
Amanat degennen shyǵady.
Sekseninshi jyldardyń ózinde oqyǵan qazaq jastarynyń páter jaldamaǵany kemde-kem shyǵar. Al, jumysshy jastardyń bul jaǵynan alǵanda bizge qaraǵanda hali táýir. Olarǵa arnalǵan jataqhanalar bolatyn. Páter jaldap Almaty shanhaılarynyń birinde turyp jattyq. Qojaıynymyz jáıli bolǵanymen, ıti qabaǵan, tanymaıtyn adamdy qaqpaǵa jolatpaıdy. Onyń ústine Shanhaıdaǵy úılerdiń ornalasýy qyzyq bolatyn. Páter jaldaýshy biz bolsaq qojaıynnyń aýla-qorasynyń túkpirine ornalasqan eski jer úıde (irgetassyz salynǵan atamzamanǵy bir bólme) turatyn edik. Ol jer úı kórshi qojaıynnyń aýlasyndaǵy sondaı jer úımen irgeles bolatyn, arasyn sym sharbaq qana bólip turýshy edi. Sonda páter jaldaýshylar bir-birimen sharbaq arqyly shektesetin. Sol jylǵy kúz jańbyrly bolyp, sýyq erte tústi. Eki balamen demalysta otyrǵam. Úıge ot jaǵamyz. Tańerteń kúndegishe ot jaǵyp, balalardy kıindirip, aýlaǵa shyǵarsam — kórshi aýlanyń sharbaǵynan qarap turǵan Jumeken aǵa men Násip apamdy kórip alǵashynda qorqyp kettim. Sebebi — aýyldan áldeqandaı habar kelip, meni izdedi me degen qorqynyshty oı keldi basyma.
Aǵanyń júrek aýrýyna shaldyqqanyna tórt aıdyń júzi bolǵan. Dárigerdiń nusqaýymen rejım, dıetaǵa qatty kóńil bólip júrgenin biletinmin. Apam ol kisini ózdiginen eshqaıda jibere qoımaıdy, ári aǵa taıaqqa súıenip júretin bolǵan. «Júrýdi qaıtadan úırendim» degen kúlip. Meni eki balamen birge úılerine ala ketti.
Mán-jaıdy jolda túsindirgen apam «Eki kún izdep zorǵa degende taptym. Kórshilerińniń bári orys, atyńdy eshkim bilmeıdi. Zorǵa degende ıti joq kórshińniń pátershilerinen surap taptym, saǵan tapsyrma berýge keldik, balalaryńdy ala júr, bizdiń úıge baraıyq» deıdi, ári ýaqyttyń óte tyǵyz ekenin eskertti. Aǵanyń óz aýzymen aıtqany, «shyraq, seni izdep tapqanym, qazir demalystasyń, qyzmetińniń redaktor ekenin bilemin («Qaınar» baspasynda kishi redaktor bolyp isteıtinmin), mashınka basýǵa arlanba, aqshańdy tóleımin, onyń ústine sen qatesiz basasyń ǵoı, mashınkadan keıin oqýǵa ýaqyt shamaly, ári ózim qate kórsem renjımin» dedi, áńgimesiniń aıaǵyn qaljyńǵa súıep, «betine — otyz tıyn» dedi. Men oǵan qyzaraqtap, «aqsha keregi joq» deımin. Ýaqyttyń tyǵyzdyǵyn óz basym baspa óndirisine qatysty dep túsindim. Sodan aǵanyń úıinen shaı iship, apam meni eki balamen úıge alyp keldi, qoljazbany da ala keldik. Mashınka basatyn, jumys isteıtin jaǵdaıymdy kórip apam qatty alańdady. Aýyzǵy úıden kiretin jalǵyz bólmeniń uzyna boıyna eki adamdyq kereýet, kóldeneń salynǵan shaǵyn pesh jáne qazandyq qana syıyp tur, qarama-qarsy qabyrǵada — tońazytqysh, kıim-ilgish, kitap shkafy, manej ornalasqan. Ortada qyzym uıyqtaıtyn besik-arba (koláska) men qoldan jasalǵan alasa stolda «optıma» mashınka turatyn. Álgini kórip apam — «balalardyń qoly jetedi eken. Qoljazbanyń kóshirmesi joq edi, beti joǵalyp ketpesin, men mazmunyn kóshirip alaıyn, balalar kishkentaı ǵoı» dep qatty abyrjydy. Qoljazbany paraqtap mazmunymen salystyra otyryp, aǵa jazǵan mazmunyn kóshirip shyqty. «Tórt aı boıy aýyrsa da reanımasıadan shyqqannan keıin damyl tappaı, dárigerlerdiń kózin ala berip, rejımge baǵynbaı bas-aıaǵyn jınaqtap edi, enem ekeýmizge «Qalampyrdy tabyńdar, men ózime tıistisin bitirdim» degen soń seni eki kún boıyna shamamen izdep taýyp edik. Endi saǵan jaǵdaı jasaıyn, balalaryńdy apam qarar, úıge alyp kel, úıde otyryp basarsyń» dep ótinish aıtty. Men bolsam, «balalar qaǵazǵa tımeıdi, olar úırengen, onyń ústine joldasym da kómektesedi, mashınkany ol da óte saýatty basady» dep aqtalyp jatyrmyn. Sonymen ne kerek, aǵanyń ótinishimen jedeldetip, alǵashqy 130 betti mashınkaǵa basyp aparyp berdim, úıdiń ishi typ-tynysh. Mundaı tynyshtyq aǵa óleń jazǵan nemese bireý aýyryp qalǵan kezde ǵana ornaıtyn. Oǵan úırengenbiz. Aǵa bolsa balalar bólmesiniń terezesinen syrtqa qarap únsiz tur eken. Qarsy alańdaǵy irgesi kóterilip jatqan úıden jańa páter alamyn dep kútip júrgen kezi bolatyn...
...Sol kúnderdiń birinde tús kórippin. Aǵa armandaǵan úıdi alǵan eken deımin. Biraq álgi alańnan emes, qalanyń syrtyndaǵy qara syrmen boıalǵan keń sharbaqtyń tórinde oqshaý ornalasqan bıik úı. İshine kirsem, edeni jer. Ári bólmeleri qýys-qýys pa, birtúrli. Úı ishindegi buıymdary da kór-jer, kóńildi qulazytady. Úıden shyǵyp, qaıtaıyn deımin. Meni eshkim shyǵaryp salmaǵanyna taǵy da tań qaldym. Sharbaqtyń ishinde kishkentaı ǵana stolda birdeńe satyp jatyr eken, bizdiń aýyldaǵy eki apaı — ekeýiniń de attary Altyn, «Jumekenge kirip-shyqqaly keldik» dep júzim satyp alyp jatyr eken...
Osy tústi kórgennen keıin kóp keshikpeı baspalar úıine kelgenmin, ekinshi qabatta ornalasqan mektep baspasyna kire-beriske ilingen solǵyn túsirilgen portret pen eki tal qalampyr gúlin anadaıdan kózim shaldy, bul azaly buryshqa aınalǵan sol jaq bosaǵaǵa kóz úırene bastaǵandaı edi, biraq osy jolǵy áserden júregim erekshe shymyrlap, «ol emes, ol emes» dep aýzyma tyǵyla berdi, sýrettegi beınege qaraýǵa dátim shydar emes, tómengi joldaǵy «Sabyruly» degen jazý eriksiz kózime tústi. Es bilgeli óz ájemnen keıin jaqyn adamnan aıyrylý degendi bastan keshpep edim. Dál sol sátte aldanyp qalǵan balanyń kúıin keshtim. «Maǵan tezirek basyp bitir dep qoljazbasyn berip edi ǵoı, nege kútpedi» dep renjımin. Ýaqyttyń tyǵyzdyǵy degende osyny aıtqan eken ǵoı...
Sóıtip, maǵan amanat arqalatqan «Meniń topyraǵym» ómirdiń zańdylyǵyn eriksiz moıyndatatyn, ómirdiń mánin júrekjazbamen órnektegen, aqynnyń júregin jaryp shyqqan ári qoljazbany jazyp aıaqtaǵanǵa deıin aýrý júrekke dem bergen shyǵarma synshylar qaýymynan da oqyrmannan da ádil baǵasyn alyp keledi. Zamanyna qaraı ár urpaqtyń óleńge sýsaǵan ókili káýsarynan kereginshe simirip, óz júreginiń dertine daýa tabary sózsiz. Men bul jerde aqyn shyǵarmasyn taldaıyn dep otyrǵan joqpyn. Óziń oqy, nıetiń túzý bolsa «Meniń topyraǵymnan» sózsiz shıpa tabarsyń. Aıta bersek, aǵa týraly este qalǵandar emes, esten shyqpaıtyn sátter taýsylmaıdy. Kim biledi, «Meniń topyraǵymdy» dostarymmen birge otyryp oqymaı ketem dep oılady ma eken, kim bilsin... Aıtary kóp syrǵa toly bir júrek kenet toqtady da, kóp ókinish, aıyqpas saǵynyshqa orap kete bardy. Sol bir tumandy, jańbyrly kúz sýyq ári susty kúnderdiń biri retinde esimde qalyp edi.
2004 jyl
You Might Also Like
