InfoHub Logo

Ol óziniń jalǵyzdyǵyna qatty nalyp, muńaıa oılandy. Aıdalada elsiz-kúnsiz jerde japadan-jalǵyz, jeke, oqshaý óskenin sońǵy kúnderi qatty ýaıymdap júr. Bıyl ylǵal ótken jylǵydaı mol emes. Aýa raıy qurǵaqshylyqqa óte beıim bolyp tur. Sońǵy kezderi kún múldem ysyp ketti. Qara tal qınala kúrsindi.

— Shirkin-aı, kún nóserletip jaýyp berse ǵoı! — dep qıaldady. Japyraqtary múldem júdep, reńderi solǵyn tarta bastaǵandaı boldy.

«Sý, sý, sý!» dep ár japyraq ár tustan álsiz kúńkildeskendeı, jan-jaqqa telmire qarady. Alystan burańdap aqqan ózenniń aǵarańdaǵan beınesi nazarǵa shalynady.

Búgin Meıirbektiń qýanyshy qoınyna sıar emes. Ákesi dúkennen sý jańa velosıped satyp áperdi. Óziniń ádemiligi qandaı! «Orlenok» dep altyndap jazǵan árli jazýy múldem ádemi. Ákesi bul kútpegen taǵy bir qýanyshty habardy aıtty.

— Maıatastaǵy atańnyń úıine barasyń. Baryp qolqabysyńdy tıgiz.

— Velosıpedti de aparamyn ba?

— Árıne!

Meıirbek ákesin qushaqtaı alyp, betinen súıdi.

— Qashan baramyn?

— Erteń, sút tasıtyn mashınaǵa mingizip jiberemin.

— Oı, qańdaı jaqsy boldy!

Maıatasty Meıirbektiń birinshi kórýi. Ásirese qurama qabaqty astarlaı aqqan ózendi qatty unatty. Aınala — kalyń jynys, ný toǵaı. Sonaý alysta jazańǵa qulap, oıpatpen ulasar tusta jarqyrap aqqan ózen jaıdary kórinedi eken.

— Oı, qandaı jaksy boldy!

Meıirbek alǵashqy eki-úsh kún boıy osy óńirdiń tabıǵatyn birshama tamashalady. Búgin aýyldan uzańqyrap, alys ketip edi. Jalǵyz aıaq, kóneleý súrleýmen kele jatqan. Velosıpedi sylań soqpaqpen sýsı syrǵanap, jeńil keledi. Boıshań, buıra jýsandar dóńgelek shabaqtaryna erkelene bas soǵyp, bulǵaq qaǵa artta qalyp jatyr.

Ol búgin múldem kóńildi. Sońǵy kúńderi bolyp turǵan ystykty da kóp eleń qyla bermeıdi. Jańa júırik «Orlenok» jas janyna tynshý berer emes.

— Kókeshim-aý, kún ótetin boldy ǵoı! — degen ájesiniń qamqor sózine de kóp ılana bermeıdi.

Qara tal eleń etip, sonaý qashyktan kóringen qaraǵa nazar saldy. Astyna mingen kóliginiń túsi qandaı ashyq edi?! Qyp-qyzylyn-aı! Ózi jarq-jurq etedi. Qalaı qaraı barar eken, á?

Tal boıyńda áldebir álsiz úmit oty tutana bastady.

— Mine, qyzyq! Meıirbek katty tańdańdy.       

— Japan dalada jalǵyz ózi neǵyp tur? Óte qyzyq! Alystan kóz tartyp, menmundalap shaqyrǵan Qaratalǵa Meıirbek bólekshe qumarlyqpen kóz tikti.

— Qoı, bul turǵanym bolmas. Ne de bolsa baraıyn! — dedi. Taqala bere Meıirbek qara taldyń áli jas ekenin, áli álsiz ekenin ishteı túıip úlgerdi.

 ***

— Alaqaı-aı! Alaqaı-aı!

Japyraqtar jamyrasyp qoıa berdi.

— Qýanýǵa áli erterek! — dep, qara tal senimsiz únmen til qatty.

— Nege qýanbasqa! Betin beri burdy ǵoı! Ol tekten-tek buryla ma?

— Qaıdam... — Qara tal osydan soń únsiz qaldy da, — ózi shynynda da bizge karaı kele jatyr, — dedi. Úninde senimdilik paıda bola bastady.

 ***

— O, baýyrym! Amansyń ba? Jalǵyz óziń bul jerge qalaı kelgensiń? — dedi Meıirbek velosıpedinen túsip jatyp. Úninen meıir lebi esedi. Kelip, qara taldyń búıirinen sıpady.

— Týysqan, kelgenińe kóp raqmet. Men sýdan shóldep ólgeli turmyn. Myna ańyzaq aptap apshymyzdy qýyryp barady. Japyraqtarym jylap, janyn qoıarǵa jer taba almaı tur, — dedi aıanyshty únmen. Meıirbek qara taldy qatty aıady. Ol tilge kelgen joq.

— Men qazir, — dep, velosıpedine mindi de, keri qaraı quıyndata jóneldi.

Ol kóp keshikpeı qaıtyp keldi. Velosıpediniń artyna tańǵan kishkene kúrekshesi men shaǵyn tobataı shelegi bar.

— Baýyrym, sál shyda! Asyqpa! Men qazir, — dedi de, kúrekshesimen qara taldyń aınalasyna sý uıalaıtyńdaı topyraq qomdady. Tobataıyn qysa ustap, ózenge júgirdi. Tanaýy tership, shópildegen móldir sýdy qara taldyń túbine quıdy.

— Aıhaı-haı-haı, raqat-aı! Qara taldyń tula boıy ǵajaıyp sezimge bólendi.

— Raqmet, týysqan! — dedi emirene.

— Áli raqmet aıtýǵa erterek, — dedi de Meıirbek ózenge qaıta bettedi. Ol osylaı birneshe ret sý ákelip, talǵa quıdy. Japyraqtardyń qýanyshyn tilmen aıtyp jetkizý esh múmkin emes-ti. Tamyrmen boılap, ózekke jetken káýsar sý japyraqtardy dúr silkintti. Barlyǵy betterin kókke tosyp, kún kózine aıshýaq ajarmen qarasty. Erkelene soqqan samal jel yrǵaǵymen barlyǵy bılep ala jóneldi.

— Ózderiń qandaı kóńildisińder! — dedi Meıirbek rıza pishinmen, mańdaı terin súrtip koıyp. Taldan túsken qoıý kóleńke janǵa múldem jaıly eken.

— Sendeı balamen dos bolǵandardyń barlyǵy da kóńildi bolýǵa tıis, — dedi qara tal baısaldy pishinde.

— Aıtpaqshy, seniń atyń kim?

— Meıirbek.

— Óte tamasha esim eken.

— Raqmet.

— Men seni eshqashan esimnen shyǵarmaımyn.

— Men de.

— Endeshe ekeýimiz dos bolaıyq.

— Men senimen baıaǵyda-aq dostasyp qoıǵanmyn.

Qara tal qatty rıza boldy. Kún keshkire bastady.

— Men aýylǵa qaıtamyn, — dedi Meıirbek.

— Erteń kelesiń be?

— Árıne, kelemin.

Qara tal kóńildenip ketti de:

— Erterek kelshi. Biz seni asyǵa kútemiz, — dedi.

Qara tal jalǵyzdyq degenniń ete aýyr ekenin búgingi túni túsingendeı. Buryn tap osyńdaı haldi bastan keship kórmegen eken. Qansha uıqysy kelse de, tynshı almady. Óz-ózinen elegizip, kózin ashyp alyp, jol jaqqa qaraǵyshtaı beredi.

— Oıpyr-aý, bul qalaı? Buryn qalaı tirshilik etip kelgenmin?

Boıymen júgirgen sý aǵyny janyn jaılandyryp barady. Bir kezde Meıirbektiń buǵan súıenip turyp, ózin erkelete sıpaǵanyn esine aldy. «Alaqanyń qandaı jumsaq!»

Meıirbekti saǵynyp ketti.

Kenet qara tal eleń ete tústi. Ózara kúbirlesip turǵan japyraqtary da tynshı qaldy.

— Oı, aıaǵym-aı! Aıaǵym-aı! Janyma batty-aý! — dep kúrsine qınalǵan daýys estildi.

— Bul kim?

— Men ǵoı.

— Aqbókenmin.

— Ne boldy?

— Aıaǵym syndy.

— Neden?

— Oqtan.

— Munda kel tezirek!

Aqbóken kidirip qaldy. Eki búıirin soǵyp, yńq-yńq etedi.

— Ne isteısiń, ne qylmaqsyń?

— Erteń meniń dosym keledi. Soǵan jolyq. Sol emdeıdi aıaǵyńdy.

— Ol kim?

— Meıirbek degen bala.

— O, joq-jok, men bireýinen áreń kutylyp, endi ekinshisiniń qolyna túser jaıym joq.

— Aqbóken, dostym, ol ondaı adam emes.

— Joq, men olarǵa senbeımin.

— Toqta, Aqbóken, eger senbeseń, meniń japyraqtarymnan sura.

Olar:

— Ras, ras! — dep olar tún aýasyn jańǵyrta shýlasty.

Aqbóken endi ılanǵandaı. Aqsandaı basyp qara talǵa jaqyndady.

— Kel, muńda jat! — dep ózinin túbin nusqady.

— Myna jer jaqsy, salqyn eken. Túý, ábden ólesi boldym-aý, — dep, Aqbóken bir búıirinen jata ketti.

Qara tal tús kórdi. Aqbókendi mashınaǵa mingen eser top elire qýyp keledi. Qoldarynda bir-bir myltyq. Aınala tars-turs atys. Yzy-qıqy elirgen shý. Jalǵyz Aqbóken basyn tuqyrta tómen salyp alyp, yzǵyp keledi. Artqy bir aıaǵy synǵan eken. Salaqtaǵan sıraǵy júgirgende degelek oınap keledi.

Kenet bir tasadan Meıirbek qyzyl velosıpedimen jarq etip shyǵa keddi.

— Toqta! Toqta! — Qos qolyn kókke jaıyp jiberip, rólin bosatyp qoıa berdi de, qaptaǵan qalyń myltyqtyń aldynan qasqaıyp qarsy shyqty.

— Ah, ońbaǵańdar, toqtańdar!

Biraq alasurǵan mashına toqtar emes. Aǵyndap keledi. «Endi bolmasa qaǵady-aý! Qutylsańshy! Óltiredi-aý seni ana jaýyzdar!»

Qara taldyń kózinen jas shyǵyp ketgi.   

Ol uıqysynan shoshyp oıandy. Kózin ashyp alsa, ábden álsiregen Aqbóken eńdi tynysh taýyp, tátti uıqyǵa bókken eken.

Anandaı jerde aqsıa kúlgen Meıirbek velosıpedimen keledi. Kógildir tobataıyna qońdyryp alǵan qara taldyń kishkentaı kósheti bar.

— Endi sen jalǵyz bolmaısyń! Mine, kórdiń be, munda saǵan laıyq serik taptym. Túp topyraǵymen oıyp ákele jatyrmyn. Kórdiń be, munda qarashy! — dep tańǵy aýany jańǵyrta aıqaılap keledi.

Qara tal shyn jylady, egile jylady. Qýanǵanynan jylady. Elegizip qalǵan Aqbóken qara talǵa bir qarap, Meıirbekke bir qarap, ań-tań kúıde az turdy...

---