InfoHub Logo

Mıhaıl Lermontovtyń týyndylary

Mıhaıl Lermontovtyń óleńderi

Mıhaıl Lermontovtyń týyndylary

1828-1836 JYLDARDAǴY ÓLEŃDER

1828

Kúz — Óleńniń sońy belgisiz. Avtografta Lermontov óz qolymen "1828" dep jazǵan.

Kýpıdonnyń jańylýy. Basqa keıbir óleńderimen qatar bul óleńin de Lermontov "kene áýende" jazǵan. Ol — Lermontovtyń pansıondyq ádebı úıirmede bolǵandyǵynyń áseri, ony aqyn, latyn tilinen aýdarmashy S.E.Raıch basqaratyn.

Aqyn — Óleńniń taqyráybyn S.E.Raıch usynǵan.

1829

Dostarǵa — Óleń aqynnyń pansıondaǵy jaqyn dosy D. D. Dýrnovqa (1813-?) arnalǵan.

Romans  — "Moskovskıı vestnık" jýrnalyn shyǵarýǵa belsene qatysqan aqyn jáne synshy S.P.Shevyrevtyń Italıaǵa ketýine baılanysty jazylǵan.

Portretter — Bul óleń pansıonda birge oqyǵan joldastaryna arnalǵan.

Orys áýeni — Lermontov bul óleńdi Raıchqa kórsetý úshin Dýrnovtyń atynan jazyp bergen.

... ǵa — Lermontovtyń sońǵy jazbasyna "A.S." degen jazý bar. Ol aqynnyń qurdasy, sheshesiniń nemere sińlisi Anna Stolypına bolsa kerek.

Romans — Lermontovtyń sońǵy jazbasyna qaraǵanda bul óleń D.Dýrnovqa arnalǵan.

Úsh mystan — Shekspırdiń "Makbet" tragedıasyn Shıllerdiń qaıta óńdeýindegi İ aktiniń 4-kórinisiniń tolyq emes aýdarmasy.

Nınaǵa — Shıllerdiń "Emmaǵa" atty óleńiniń aýdarmasy.

N. N.-ǵa — Mıh. Sabýrovqa arnalǵan óleńge uqsaıdy.

Cherkes qyzy — Aqynnyń 1825 jyly Kavkazǵa sapar shegýi jáne Terektegi "Shelkovoe" ımenıesinde bolýy óleńge negiz bolǵan.

Jaýap — Aqynnyń alǵashqy shyǵarmalarynyń biri. Keıingi jyldardaǵy óleńderine tán ǵumyrnamalyq negizderden ada, sentımetaldi-romantıkalyq sıpaty basym óleń.

Qos suńqar — fólklorlyq túrge alǵash nazar aýdarýynan týyndaǵan, halyqtyq jyr poetıkasyn eske salatyn balań shaqtyń óleńi.

Meniń Demonym — 1829 jyly oılap qoıǵan poemasyna kirisýine baılanysty jazylǵan óleń. Demon obrazy Lermontovta Pýshkınniń "Demon" atty óleńiniń áserimen týǵan.

K............. — Kimge arnalǵany belgisiz.

Ballada — Shıllerdiń "Súńgigish" jáne "Perchatka" atty balladalaryna elikteý.

Bıalaı — Shıllerdiń balladasynan yqshamdalǵan aýdarma.

Besiktegi sábı — Shıllerden aýdarma.

Duǵa — Bul keleke óleńge qudaıǵa tabyný, "ımannyń qyl kópiri" jáne erkin shyǵarmashylyq degenderdiń bir-birimen syıyspaıtyn qubylystar ekendigi týraly oılar negiz bolǵan.

1830

Juldyz (Kókte jalǵyz...) — Bul óleń 1832 jyly Lermontov shyǵarmaqshy bolǵan tańdamaly lırıka kitabynyń betashary bolýǵa tıis edi.

Kavkaz — 1830 jyly jazylǵan óleń. Aqyn 1825 jyldyń jazyn Kavkazda ótkizgende toǵyz jasar qyzben tanysady. Osy tanystyqtyń áserin 1830 jylǵy 8 shildedegi jazbalarynda keltirgen.

N.F.(Ivanova)ǵa — Natalá Fedorovna Ivanovaǵa arnaý. 1830 jyly jazylǵan. Natalá Fedorovna Ivanova — dramatýrg F.F.Ivanovtyń qyzy. Lermontovpen qarym-qatynasy keıinnen úzilgen.

Jazǵytury — 1830 jyldyń bas kezinde jazylǵan.

Tún — Baıron óleńderiniń áserimen jazylǵan.

Botagóz — Avstrıa aqyny Avgýst Platenniń osy taqyryptaǵy óleńiniń óńdelip aýdarylǵan nusqasy.

Jalǵyzdyq — Aqynnyń alǵashqy óleńderiniń biri. Keıinnen, aqyn men ony qorshaǵan orta arasyndaǵy qaıshylyqtan týyndaǵan osy jalǵyzdyq saryny búkil poezıasynyń turaqty jelisine aınaldy.

Álbomǵa — E.A.Sýshkovanyń aıtýynsha, Lermontov bul óleńdi sonyń álbomyna jazǵan. Óleńniń ekinshi shýmaǵy Baıronnyń osy attas óleńiniń erkin aýdarmasy. Keıinnen 1836 jyly aqyn Baıron óleńine qaıta oralyp, túpnusqaǵa barynsha jaqyn aýdarma jasaǵan.

Jasyn — Alǵashqy óleńderiniń biri. Lırıkalyq qaharman munda tabıǵat qubylysyn syrttaı baqylap, áńgimeleýshi retinde kórinedi.

Evreı sazy  — Bul óleń Baıron óleńiniń aýdarmasy da, nusqasy da emes, Baıron taqyrybynyń Lermontovtaǵy jyrlanýy.

Jańbyrdan sońǵy kesh — Lermontovtyń balań kezindegi medıtatıvti-peızajdyq óleńi. Serednıkovoda jazylǵanǵa uqsaıdy. Alǵashqy shyǵarmashylyǵyna tán elegıalyq, syrshyldyq sıpat bul óleńnen aıqyn ańǵarylady. Tabıǵat kórinisin emosıaly túrde kórkem boıaýlarmen dál beıneleý aqynnyń bıik talǵamyn tanyta alǵan.

Kavkazǵa — Kavkaz áserlerimen jazylǵan.

Kavkazdaǵy tań —Kavkaz áserlerimen jazylǵan.

...ǵa — Alǵashqy óleńderiniń biri. Aqyn tyń poetıkalyq izdenister nátıjesinde tutasymen lırıkalyq qaharmannyń kóńil-kúıin kórsetken. Ǵashyqtyq dertine shaldyqqan jannyń ajal aldyndaǵy halin lırıkalyq monolog túrinde epıstolárlyq janr tabıǵatymen órnektegen óleń.

Tún (Tas qarańǵy...) — Avtografqa Lermontov keıinirek "Serednıkovoǵa keshke jaqyn qaradym" dep jazǵan.

Farewell — Baıronnan aýdarma. Túp nusqaǵa óte jaqyn aýdarylǵan. Baıron men Lermontovqa ortaq mahabbat pen jalǵyzdyq taqyryby — óleńniń negizgi ózegi.

Elegıa — Óleńde Pýshkınniń "Elegıasy "men "Sygandar " poemasyna úndes jerler bar.

Epıtafıa — 1827 jyly 22 jasynda qaza tapqan aqyn D.V.Venevıtınovqa arnalǵan. Lermontov aqynnyń erkindik súıgish, jan tazalyǵy, týrashyldyq sıaqty erekshe qasıetin jyrlaıdy.

Ossıannyń tabyty — Ossıana — ańyzǵa qaraǵanda, İİİ ǵasyrda ómir súrgen bard. Lermontovtardyń arǵy tegi Shotlandıadan shyqqan Sondyqtan aqyn óleńinde "Meniń Shotlandıam" dep jazady.

Arnaý — "Ispandyqtar" tragedıasynyń betashary bolsa kerek. Óleńde aqyn men qoǵam arasyndaǵy qatynas aıqyn kórsetilgen.

Sý(shkova)ǵa — E.A.Sýshkovaǵa arnalǵan. Aqyn Serednıkovadan kanıkýlyn ótkizip, Máskeýge júrer aldynda jazǵan.

Qopaq — Aqynnyń ballada janryndaǵy alǵashqy izdenis tájirıbesi. Ǵashyqtardyń únine úshinshi bir baqytsyz ǵashyqtyń tap bolýy, oqıǵanyń qaıǵyly aıaqtalýy — osynyń bári V.A.Jýkovskıı balladasymen úndes. Sondaı-aq bul óleń A.S.Pýshkınniń "Qysqy jolymen" salystyrylady.

...ǵa(Aýzymnan shyqsa-daǵy nazaly ún) —Lermontovtyń alǵashqy baǵdarlamaly óleńderiniń biri. Negizgi jelisi — qorshaǵan ortadaǵy jan jalǵyzdyǵy, aqyndyq uly murattardy kókseý, qaıǵyly taǵdyryn aldyn-ala seziný. Bul sheńberge aqynnyń ıdealy, rýhanı úndes Baıron obrazy qosa kiredi. Avtordyń shımaı jazbasynda "Mýr jazǵan Baıron ómirbaıanyn oqyǵanda" degen eskertpe bolǵan.

Báıterekke — 1830 jyly jazylǵan. Aqyn bul óleńdi óziniń zamandasy, sheshesiniń jaqyn sińlisi Anna Stolypınaǵa arnaǵan tárizdi.

Boljaý —Oba indetine baılanysty 1830 jyly óristegen sharýalar kóterilisiniń áserimen jazylǵan.

11 shilde — Mahabbat lırıkasy. Mazmuny jaǵynan jaqyn bolǵandyqtan, N.F.Ivanovaǵa arnalǵan lırıkalyq óleńder sıklyna jatqyzýǵa bolady.

1830 jyl 15 shilde — Elegıa janryna jaqyn alǵashqy óleńderiniń biri. Ataýy "kúndeliktik" óleńderimen sıpattas. Óleń segiz tarmaqtan turatyn shýmaq úlgisinde jazylǵan. Sondaı-aq onyń negizinde shartty-romantıkalyq kollızıa bar.

Jyraýdyń áni — Óleńnen N.M.Iazykovtyń "Tatarlardyń Reseıdegi bıligi kezindegi jyraýdyń áni" óleńiniń áseri erekshe baıqalady.

10 shilde (1830) — Ne Parıjdegi shilde tóńkerisi týraly, ne 1830 jylǵy poláktardyń kóterilisi jaıly, ne Kavkazdyń taý halyqtaryna arnap, nemese alban patrıottarynyń kóterilisi týraly jazylýy múmkin degen joramal bar.

Rızamyn — 1830 jyly jazylǵan.E.A.Sýshkovaǵa arnalǵan

Qaıyrshy — 1830 jyly tamyz aıynda bir top jas jigit Serednıkovodan Troıse-Sergıev lavrasyna jaıaý barady. Lavranyń qaqpasynyń aldynda otyrǵan qaıyrshyǵa kúmis aqsha bergende, ol alǵys aıtyp: "Keshe bir jas jigitter tabaqshama tas toltyryp ketti. Olar da jas myrzalar edi, biraq beıbastaq eken" — depti.

Jyla, jyla Izraıl jurty endi — 1830 jyly jazylǵan azamattyq saryndaǵy óleń. Dj. Baıronnyń"Evreı sazymen" úndesedi. "Ispandyqtar" dramasynyń alǵashqy úzindilerinin birine uqsaıdy.

Saratovtaǵy oba — Edil boıynda paıda bolǵan "tyrysqaq" indetin "oba" dep oılaǵan.

Shýmaqtar —1830 jyly 26 tamyzda jazylǵan.

Oba — Máskeýde "tyrysqaq" indeti keń jaıylǵan kezde jazylǵan.

Úzindi — 1830 jyly jazylǵan. Óleńde ómirge, sulý áıelge degen ińkárlik sezimi jyrlanǵan. E.A.Sýshkovaǵa arnalýy múmkin.

Ballada — Baıronnyń "Don-Jýan" poemasynan aýdarma.

Tún — Aqynnyń kórsetýi boıynsha, 1830 jyly, 28 tamyz túninde jazylǵan.

...ǵa(men jaıly talaı sybyrlar...) — E.A. Sýshkovaǵa qarata jazylǵan óleń.

Qara kóz — 1830 jyly jazylǵan. E.A.Sýshkovaǵa jazylǵan bolý kerek.

...ǵa(sol bir dosyń...) — Lırıkalyq sıtýasıalar uqsas keletindikten, V.A.Lopýhınaǵa arnalǵan óleń bolýy múmkin dep boljam jasaýǵa bolady...

Jaýynger molasy — Shımaı jazbadaǵy Lermontovtyń eskertpesinde "5 qazan, 1830 jyl, holera-morbus" dep kórsetilgen.

Orys áni — 1830-31 jyldary jazylǵan.

Lemodeıdiń toıy — Saıası satıra. 1830 jyldyń aıaq sheninde jazylǵan. Pýshkınniń "Poltavasyna" uqsaıdy.

Rembrandt kartınasyna — Munda Lermontov Rembrandtyń 30-jyldarda Máskeýde, Stroganovtardyń kórkem galereıasynda saqtalǵan "Fransıskanes kıimin kıgen jas jigit" degen kartınasy týraly aıtady.

Qoshtasý — Aqynnyń balań shaqtaǵy óleńi. Baıronnyń aırylysý jelisimen úndes.

Tolqyndar men adamdar — Lermontov qoljazbalarynyń 20-shy dápterinen alynǵan.

Ún — Jeti shekti gıtaraǵa arnap mýzyka jazǵan M.T.Vysoskıı jaıynda óleń. Stýdent kezinde Lermontov onyń úıinde talaı ret bolyp, orystyń halyq ánderin tyńdaǵan.

Borodıno dalasy — Bul Lermontovtyń Otan soǵysy jáne Borodıno shaıqasy jaıynda jazǵan tuńǵysh óleńi.

1831

Meniń úıim — Aqynnyń alǵashqy óleńderiniń ishindegi ózgeshe fılosofıalyq medıtasıa. Optımısik sıpatynyń basymdyǵy medıtatıvti elegıanyń janrlyq-stıldik qalybynan alshaq jatyr. Bul Mıhaıl Lermontovtyń óleńderine túsinikteme aqynnyń izdenis eksperımenti bolsa kerek.

Romans —Beıneliligimen, janrlyq-stıldik izdenisimen, alǵashqy lırıkalaryna tán romantıkalyq sarynymen erekshelenetin óleńi.

1831-diń qańtary — Iý.N.Bartenevanyń dápterinen alyndy.

"Jyraqqa ketsem bir kez men... " — Ýnıversıtettik dosy N.I.Polıvanovtyń álbomyna jazylǵan.

Kúzgi kún kózi — Aqyn shyǵarmashylyǵynyń alǵashqy kezeńinde jazylǵan medıtatıvti monolog. Óleńde Lermontovtyń ıntımdik lırıkasyna tán aldanǵan mahabbat saryny basym. B.Eıhenbaým bul óleńdi N.F.Ivanovamen qarym-qatynasymen baılanysty týǵan deıdi.

Tasqyn —Kóshirmesinde segiz joly syzyp tastalǵan. Elegıalyq medıtasıa úlgisinde jazylǵan, lırıkalyq keıipkerdiń pesımısik kóńil-kúıine shabyt týdyrýshy tabıǵat sýreti kontrasty túrde alynady.

.....ǵa — N.F.Ivanovaǵa arnalǵan

Tún — 1831 jylǵy kóktemde nemese jazdygúni jazylǵan

Ózime — Balań shaqtaǵy óleńi. I.Andronıkovtyń aıtýynsha, N.F.Ivanovaǵa degen seziminen týyndasa kerek.

Qý dúnıede uzaq turam dep sanaman ózimdi — Balań shaqtaǵy mahabbat lırıkasy. I.Andronıkovtyń aıtýynsha, N.F.Ivanovaǵa arnalǵan.

Án — alǵashqy óleńderiniń biri. Óleńde halyq jyrlary poetıkasyna tán sıpat basym.

(Kinálaı bersin aqyndy) — 1830-31 jyldardyń birinde jazylǵan. Óleń eki bólimnen turady. Birinshi bóliminde aqynnyń erkindigi men táýelsizdigi jyrlansa, ekinshi bólimde mahabbatqa táýeldilik sezimi romantıkalyq tirkestermen berilgen.

Dańq — Shyǵarmashylyǵynyń alǵashqy kezeńinde jazylǵan óleń. Munda jas aqynnyń asqaq armany, ádebı dańqqa kózqarasy aıqyn kóringen

Kesh — Alǵashqy medıtatıvti-súıispenshilik óleńderiniń biri. Birinshi shýmaqtaǵy tabıǵat sýreti kóńil-kúı áýenin beıneleýde erekshe orynǵa ıe bolǵan.

Únder men janar — 1830-31 jyldary jazylǵan. Lırıkalyq keıipker janyndaǵy muń, rýhanı dúnıe erkindigi óleńde barynsha aıqyn beınelengen.

Andreı Sheneden — Búrkenshik at retinde bul óleńdi Lermontov fransýz aqynynyń atynan jazǵan.

...ǵa — 1830-31jyldary jazylǵan. Mazmuny, qurylymy jaǵynan Baıronǵa elikteýden týǵan óleńder sıklyna jaqyn jáne onyń kezdesý men qoshtasýdy jyrlaıtyn lırıkasymen úndesedi.

Kórshi — Óleńde "kórshi" beınesin jyrlaı otyryp, aqyn onyń ishki dúnıesiniń táýelsizdigine nazar aýdarady. Sol arqyly óz kóńil-kúıindegi mazasyzdyqty órnekteıdi.

Shýmaqtar — N.F.Ivanovaǵa arnalǵan.

Meniń demonym — 1829 jyly da osy taqyrypta bir óleń jazǵan bolatyn. Bul da "Demon" poemasyna baılanysty.

Romans — N.F.Ivanovaǵa arnaý.

Tilek — Bul óleńge Lermontovtar tegi shotlandyq degen otbasylyq ańyz negiz bolǵan. Bostandyqqa qushtarlyq sezimi romantıkalyq sarynda jyrlanǵan alǵashqy óleńderiniń biri.

Elena áýlıe — Atlant muhıtyndaǵy aral. Napoleon Bonapart 1821 jyly sonda ólgen.

Dosym V.Sh.-ǵa — V. A.Shenshınge arnalǵan.

"Hup bop kóship aqsha bulttar aspanda" — Serednıkovoda 7 tamyzda jazylǵan.

Úmit — Alǵashqy óleńderiniń biri. Óleńge alegorıalyq sıpat tán ("qumyr qusy" — úmit) L.Semenovtiń kórsetýinshe, bul beıne A.A.Bestýjevtiń povesinen alynǵan.

Tús — N.F.Ivanovaǵa arnaý.

Ómir kesesi — alǵashqy fılosofıalyq lırıkasy.

Erik — "Vadım" romanyna engen óleń.

28 qyrkúıek — N.F.Ivanovaǵa arnaý.

Túsińe balap úmitti — 1831 jyly kúzde jazylǵan mahabbat lırıkasy.

Ǵajapsyń-aý, týǵan dalam — Aqynnyń ákesine arnaǵan óleńi.

Qandaı qatymyna qystyń qarymy — Elegıa janryna jaqyn, jan jalǵyzdyǵy men jatsyný sarynyndaǵy óleń. Munda tabıǵat sýreti muńly kóńil-kúıdi tanytý qyzmetinde kórinedi.

Án — Alǵashqy shyǵarmalarynyń biri. Bas qosý, jıyndarda aıtylatyn halyqtyq jyr dástúrinde jazylǵan.

Aspan men juldyzdar — Aqynnyń sımvolıkalyq-psıhologıalyq taqyryptaǵy alǵashqy qadamdarynyń biri. Óleńde juldyzdar tazalyq pen bıiktiktiń sımvoly retinde alyna otyryp, adamdar ómirimen salystyryla sýretteledi. Lırıkalyq "men" jáne juldyz, juldyz ben adamdar shendestirile otyryp, fılosofıalyq túıin jasalady. Jalpy, fılosofıalyq oı túıý orys poezıasyna keıinnen (A.Kolsov) endi.

Lázzatty sot — Alǵashqy jyldardaǵy mahabbat lırıkasy. Sezim qýatyn sýretteıtin ıntımdik saryn basym.

Sanasyz tirlik quly etip — Aqynnyń alǵashqy óleńderiniń biri. Kúdik, senimsizdik saryny basym, jaratylysqa degen qaıshylyqty kózqaras bul óleńniń basty sıpaty.

Kn. L. G.-ǵa — Knágıná Gorchakovaǵa arnaý.

Kremldi kim kórdi araı tańynda — Balań shaqta týǵan tórt joldyq óleńi. Aıaqtalmaǵan bolýy múmkin.

... ǵa — N.F.Ivanovaǵa arnaý.

Perishte — Alǵashqy nusqasynda "Perishteniń jyry" dep atalǵan.

D... ǵa arnalǵan shýmaqtar — Kimge arnalǵany belgisiz. E.P.Sýshkovaǵa arnalýy múmkin

"Taǵdyr qatal: áke men ul ekeýi... " — Aqyn óz ákesiniń ólimi týraly aıtady.

"Bireýdi súıe qalsam... " — Lermontovtyń ata-anasynyń taǵdyry aıanyshty-aq. Anasy — Marıa Mıhaılovna 1817 jyly 21 jasynda qaıtys bolǵan. ákesi odan 14 jyl keıin ulynan shalǵaıda, jalǵyzdyq azabynda ólgen.

Patkýlden — Baltyq jaǵalaýyn shved basqynshylyǵynan azat etý jolyndaǵy kúresker Iogan Reıngold Patkýlge arnalǵan.

Syıla dep peıish penen perishteni — "Demon" poemasynyń "Sóz sońyna" uqsaıdy.

Portret — Lermontov ózin sýretshimen salystyrady.

Ýaqyt keler, men áı kápir atanyp... —  Psıhologıalyq elegıa úlgisindegi óleń. Mazmuny jaǵynan N.F.Ivanovaǵa arnalǵan óleńderge jaqyn.

Án — Fólklorlyq janrlarǵa elikteýden týǵan alǵashqy óleńderiniń biri. Aqyn uıqas úlgilerin aq óleń túrinde keltirip, alegorıa, psıhologıalyq egizdeý sıaqty halyqtyq jyrlarda kóp kezdesetin tásilderdi paıdalanǵan.

Neeraǵa — Ýnıversıtettik jyldarda jazylǵan óleń. Neera esimi jáne beınesi poezıa poetıkasyna rımdik mahabbat lırıkasynan engen.

Úzindi — Aqyn josparlaǵan tarıhı poemaǵa nemese knáz Metıslav Chernyı týraly romantıkalyq dramaǵa qatysty jazylsa kerek. Úzindi Metıslavtyń monology túrinde kelgen.

Ballada — Halyq jyryna elikteý tárizdi.

1832

"Tirkes-tirkes kókshil taýdan" — "Qoshtasý" "Izmaıl-Beıdiń" bólekteri.

Kún — Alǵashqy óleńderiniń biri. Birinshi shýmaǵynda qysqy tabıǵattyń bir sáttik kórinisi sýrettelse, ekinshi shýmaǵynda sezimge oryn berilgen. N.F.Ivanovaǵa arnalsa kerek.

Júrekke jetti ýaqyt — Psıhologıalyq elegıa úlgisindegi alǵashqy óleńderiniń biri.

Saǵat toǵyz, kúńgirt tartqan kez edi — Realısik tendensıa anyq ańǵarylatyn áńgimeleý túrindegi óleń. Aqynnyń naqty ómir sýretin berýdegi sátti izdenisiniń nátıjesi dese de bolady.

Qulaǵan túnde juldyzdaı — Jalǵyzdyq, ómirden túńilý, toryǵý sıaqty pesımızmge toly óleń.

"Uıalshaqsyń qandaı óziń" — "Raıhan gúldeı balbul jarǵan", "Sarǵaıyp saǵynyshpenen ", "Taýsylsa demim aqyrǵy", "...ǵa", 'Bas qosýdyń záýimen bir" — Natalá Fedorovnaǵa arnalǵan óleńder.

"Armysyń Kavkazdyń kógildir taýlary... " — "Izmaıl-Beıdiń" úzindi nusqasyna uqsaıdy.

Epıtafıa — Aqynnyń ákesi Iý.P.Lermontovqa jazǵan óleńi. Ákesine arnalǵan basqa óleńderi tárizdi ("Taǵdyr qatal, áke men ul ekeýi") bul óleńde de lırıkalyq keıipkerdiń jalǵyzdyǵy, qasireti sýrettelgen.

Joq, men Baıron emespin — Óziniń Baıronmen úndestigi týraly Lermontov birneshe ret aıtqan.

Romans — T.Mýrdyń "Irlandıa áýenderi "sıklimen úndes óleń.

Sonet — N.F.Ivanovaǵa arnalǵan.

...ǵa — 1832 jyly tamyzda Máskeýden Peterborǵa júrer aldynda jazylǵan. N.F.Ivanovaǵa, keıbir boljamdar boıynsha V.A.Loıýhınaǵa arnalǵan.

Ballada — Nemistiń "Úsh batyr" atty halyq jyrynyń bas jaǵynyń aýdarmasy. Aqynnyń nemis ádebıetinen alǵan jalǵyz úlgisi.

Shaıqas — "Aspan jaýyngerleriniń" shaıqasyn beınelegen fantasıkalyq mazmundaǵy óleń. Aqyn metaforalyq tásilmen tabıǵat qubylysyn jandy qalypta sýrettegen. Óziniń ǵumyrnamalyq jazbalarynda Lermontov birde jańbyrly kúngi aspandy tamashalaǵanyn, onda aq bult pen qara bulttardyń jóńkile kóshkenin, bulttardy batyrlarǵa uqsatqanyn jazady. Óleń osy jerlerden týǵan.

Mahabbat, baqyt mezi ǵyp — Aqynnyń alǵashqy óleńderine tán lırıkalyq saryndaǵy týyndysy. Romantıka sharty boıynsha jan azaby - lırıkalyq shyǵarmashylyqtyń qaınar kózi. Óleń mazmuny osyǵan saıady.

Úmit etseń sen eger — Shyǵarmashylyǵynyń alǵashqy kezeńinde jazylǵan óleń. Úmittiń, qýanyshtyń aldamshylyǵyn jyrlaǵan sol kezdegi óleńderindegi saryn osy óleńine de tán.

Eki alyp — 1812 jylǵy Otan soǵysynyń 20 jyldyǵyna arnalyp jazylǵan. Aqyn Napoleon men Rossıany meńzep otyr.

Sý perisi — Ballada janryna jaqyn óleń. 1832 jyly jazylǵan. Nemis romantıkalyq poezıasynda keń taraǵan "sý perisine" qatysty saryn jańǵyrta jyrlanǵan.

Gýsar — syrty jyltyr bolǵanmen ishki dúnıesi bos gýsarlar ómiri týraly tolǵanys. Aqynnyń ıýnkerler jáne leıb-gvardıa mektebine kelip, óziniń ómirlik murattary men armanshyl oılarynan adasqan kezdegi ókinishti sátterin ańǵarýǵa bolady. Óleńniń ár tórt jolynyń sońǵy ekeýi V.A.Lopýhınaǵa qarata jazylýy múmkin. Bul týyndy tek taqyryby ǵana emes, keıipkerdi sıpattaýy jaǵynan da orys poezıasyndaǵy "gýsarlar dástúrimen" úndesetin óleń. Mundaǵy gýsarlyq apologıasy men óziniń keıipkerine qatysty mysqyldy yrǵaqtyń qatar kórinýi orys poezıasyndaǵy gýsarlar taqyrybyn jyrlaýdyń jańa kórkem úlgisi ekenin tanytady.

1833

"Qaraımyn ókshe temirge" — Aqynnyń "Kazak" dápterinen.

1836

Evreı sazy — Baıronnan erkin aýdarma.

Álbomǵa — Baıronnan aýdarma.

1837-1841 JYLDARDAǴİ ÓLENDER

1837

Aqyn ajaly — Pýshkın qazasy Peterbýrg turǵyndarynyń qalyń toptarynyń arasynda orasan zor tolqý týǵyzdy. Jurtshylyqtyń narazylyǵynan qaýiptengen I Nıkolaı úkimeti shuǵyl sharalar qoldandy: aqyn súıegi shyǵarylar kezde onyń úıin jandarmdar qorshap aldy, tún jamylǵan áskerı kúzet aqyn denesin jurttan jasyryp alyp ketin, onyń Pskovtaǵy derevnásyna jerlendi.

Sondaı jaǵdaıda jarq etip jańǵyryǵyp shyqqan Lermontov óleńi óziniń batyldyǵy men júrek jutqan ójettigi jaǵynan uly aqyndy qýdalap júrip, aqyry qaıǵyly qazaǵa ushyratqan qaýymǵa degen, onyń zulym da zymıan bıleýshilerine degen saıası narazylyq tárizdi bolyp estildi. Tipti Pýshkınniń dostarynyń ózderi jarıa etip esh nárse aıta almaı turǵan sol bir zulmat kúnderde Lermontov óleńi Pýshkınniń qaza tabý sebepterin ashyqtan-ashyq aıtyp bergen birden bir dabylshy, jarshy, joqtaýshy jyr boldy.

Keıbir derekterge qaraǵanda, aqyn ólimine arnalǵan bul óleń uly Pýshkın kóz jumǵannyń erteńinde — 30 qańtardyń ózinde-aq qoljazba arqyly qoldan qolǵa astyrtyn tarap ketken.

Nıkolaı I osy óleńdi "Revolúsıaǵa shaqyrý" degen atpen poshta arqyly qoljazba kúıinde alysymen, Lermontov, sodan keıin onyn dosy Svátoslav Kavkazǵa, oq astyna jer aýdaryldy da, Raevskıı sol óleńdi taratqany úshin Olones gýbernıasyndaǵy Nıjegorod dragýn polkyna jiberildi.

Óleń túńǵysh ret (avtografsyz) 1856 jyly shet elde jarıalandy, ony Gersen óziniń "Polárnaıa zvezdasyna" shyǵardy.

Borodıno — Tunǵysh ret 1837 jyly "Sovremennık" jýrnalynyń 6-shy sanynda jarıalandy. Munda orys poezıasynda tuńǵysh ret uly oqıǵa jóninde qatardaǵy jáı soldat áńgime shertedi, onda patsha da, qolbasylar da maqtalmaıdy, tek orys soldattarynyń sheksiz erligi naqty, jandy sýrettermen beıneleniledi. "Bul qol qýsyryp bos qalǵyǵan qazirgi urpaqqa degen renish, ótip ketken uly da dańqty kúnderge qyzyǵa kóz tigý", dep baǵalady bul óleńdi V.G.Belınskıı. Lev Tolstoı "Borodınony" óziniń "Soǵys jáne beıbitshiliginiń" óngish dáni dep atady.

Palestına butaǵy — Lermontovtyń tanysy, joǵary laýazymdy ádebıetshi Andreı Nıkolaevıch Mýravev bul óleńdi Lermontov bizdiń úıge kelgende jazyp edi dep eske túsiredi. A.S.Pýshkınniń ólimine arnaǵan óleńine baılanysty meniń bólmemde ilýli turǵan Palestına pálmasyn kórip, aqyn osy bir tamasha óleńdi jazǵan edi, deıdi ol. Bul butaqty ol Palestınaǵa barǵan kezde ákelgen eken.

Tutqyn — Lermontovtyń týysqany A.P.Shan-Gıreıdiń aıtýynsha, bul óleń 1837 jyly aqpanda Pýshkınniń ólimine arnap óleń jazǵany úshin Lermontov Bas shtabtyń úıinde qamaýda otyrǵanda jazylǵan. Oǵan tamaq ákeletin kamerdınerinen basqa eshkimniń kirýine ruqsat etilmegen. Aqyn oǵan nandy sur qaǵazǵa orap ákel dep tapsyrǵan. Birneshe óleńin sondaı qaǵazdarǵa peshtiń kúıesimen jazǵan.

Kórshi — Túrme sıklyndaǵy óleńdermen saryndas. Shamasy, "Aqyn ólimin" jazǵannan keıin tutqynda otyrǵanda týsa kerek.

"Sarǵaıyp kelgen egin tolqyndansa" — A.P.Shan-Gıreıdiń esteliginde: bul óleńdi de Lermontov Bas shtabtyń úıinde qamaýda otyrǵanda jazdy delingen.

Duǵa — 1838 jyly 15 fevralda Marıa Lopýhınaka joldaǵan hatynda bul óleń "Jıhankezdiń duǵasy" dep atalǵan. Lermontov aıdaýda bolǵan kezinde jazǵan óleńderinde ózin jıhankez dep ataǵan.

"Aıyrylystyq, áıtse de sýretińdi... " — Aqynnyń jas kezinde jazylǵan "Súımeımin seni", "Tús bolyp ushty ińkárlik" degen óleńniń qaıta óńdelgen nusqasyna uqsaıdy. Ol 1831 jyly E.K.Sýshkovaǵa arnalǵan.

"Bilmeı-aq qoısyn bul áýlet... " — Lermontov qaza tapqannan keıin, 1845 jyly, senzýrada eki joly alyn tastalyp jarıalandy.

1838

Qanjar — XYIİİ-XİX ǵasyrlardaǵy poezıada qanjar — bostandyq jolyndaǵy kúrestiń sımvoly. Lermontov lırıkasynda ol adamnyń adaldyq, júrektilik, izgilik, bostandyq pen táýelsizdikke shyn mánisinde umtylý sıaqty abzal qasıetterine baılanysty jyrlanǵan. Sirá ol Pýshkınniń astyrtyn taraǵan "Qanjar" atty óleńin oqyǵan bolsa kerek, biraq Lermontov Pýshkınshe pafosqa qurmaı, ishki jan sezimine kóbirek úńiledi.

"Shyrqasa arý... " — Lermontovtyń shyǵarmashylyǵyn zerttegen E.E.Naıdıch aqyn Moskvada júrgen kezinde tanys bolyp, Peterbýrgte Karamzınderdiń salonynda kezdesip turǵan belgili ánshi P.A.Bartenevaǵa arnaǵan óleń degen pikir aıtady.

Móp-móldir janaryń janady — Bir áıelge arnalǵan sıkl óleńderiniń biri bolýy múmkin. Pýshkınniń áıgili "Esimde sol bir ǵajap sát" óleńimen úndes.

"Syńǵyrlaǵan erke únińdi... "("Estisem qanbadym") — Óleń "Kaznacheıshanyń" sońǵy shýmaqtarymen birge bir jazylǵan.

"Kozlov dalasynan kórinetin taýlar sıpaty... " — Bul Adam Mıskevıchtiń "Qyrym sonetteriniń" bir óleńiniń aýdarma nusqasy. Ony Grodno leıb-gvardıalyq gýsar polkynda júrgende Lermontov ózimen birge qyzmet atqarǵan kornet N.A.Krasnokýtskııdiń jolma-jol aýdarmasy arqyly oryssha óleń jolyna túsirgen. Kozlov — (Gezlev) — Evpatorıanyń ejelgi aty.

A.G.Homýtovaǵa — P.A. Vázemskııdiń jazýy bar avtograf Berlın memlekettik kitaphanasynda Lermontovtyń aýdarmashysy, belgili nemis ádebıetshisi Farnganten fon Enzeniń qaǵazdarynyń arasynda saqtaýly. Anna Grıgorevna Homýtova (1784-1856) — belgili aqyn Ivan Ivanovıch Kozlovtyń jamaǵaıyn qaryndasy, jas kezindegi dosy, ol aqyry Kozlov eki kózinen aıyrylyp, ári sal bop aýyryp, tósek tartyp jatqanda kezdesken. Sol kezdesýden shabyttanyp, I.I.Kozlov "Sansyz jyldar saǵyndyrǵan kóktemimniń dosyna" degen óleń jazǵan. Keıin (1838) ol óleńdi Lermontov oqyp, sodan keıin osy óleńin jazǵan.

Qazaqtyń besik jyry — Lermontov bul óleńdi Chervlenaıa stanısasynda jazdy degen ańyz bar. Oǵan bólingen páterde jas qazaq qyzy anasynyń besiktegi balasyn terbetip otyryp yńyldap óleń aıtady. Aqynnyń zattaryn ishke tasyp júrgen qazaq Lermontovtyń taban aýzynda sol bólmedegi ústelge otyra salyp, osy "Qazaqtyń besik jyryn" jazǵanyn kózimen kórgendigin, sodan keıin onyń pikirin bilý úshin oǵan oqyp bergenin áńgimelegen. Bul óleńdi Belınskıı óte súısine maqtaǵan

1839

"Ózińe senbe, jas oıshyl " — Óleń bos qıalǵa eligip, óziniń ishki dúnıesiniń qaýashaǵynan shyǵa almaıtyn toǵyshar aqyndarǵa qarsy baǵyttalǵan. Lermontovtyń oıynsha, eger aqynnyń óz basy qoǵamdyq kúresten bir shette turyp, zamannyń kókeıkesti máselelerine ún qospasa, onda ol aqynnyń qýanyshy da, qaıǵysy da poezıaǵa taqyryp bola almaıdy. Sondaı-aq bul óleń asqaq áýen, albyrt shabytsyz, salǵyrt, saldyrlaq óleń qurastyrýshy aqynsymaqtardy sheneıdi.

Úsh qurma (Úsh pálma) — "Rýste qudiretti jańa daryn paıda boldy, ol — Lermontov", — dep jazdy Belınskıı 1839 jyly qyrkúıekte shet elde jatqan Stankevıchke "Úsh pálmany" jibergende jazǵan hatynda. Biraq sodan bir jyl ótisimen Lermontovtyń "Óleńder" atty tuńǵysh jınaǵy jaıly maqalasynda bul óleńdi burynǵysynsha maqtaı kelip, aqynnyń oıy shyǵys kolorıtimen aqyndyq kórkemdikke jetip tur, áıtpese ol balanyń oı-sanasy tóńireginde qalyp qoıar edi degen solǵyndaý pikir aıtty. Onyń sebebi "jas gegelánstardyń" áserimen Belınskıı 1839 jyldyń kúzinen bastap, Gersenniń sózimen aıtqanda, "kúrestiń ornyna úndilik jan tynyshtyǵyn" jurtty bezdirte ýaǵyzdaı bastady. Gersen, Ogarev, Granovskıı onyń bul baǵytyna qarsy kúres bastady. "Úsh pálma" sol kúrestiń shıelenisken kezinde paıda boldy. Belınskıı solardyń yqpalymen "aqıqatpen ymyralasý" dep atalatyn konsepsıasynan bas tartqannan keıin ǵana "Úsh pálmanyń" sımvolıkasyn (ishki astaryn) aıqyn uǵyndy. Al, N.G.Chernyshevskıı "Úsh pálmadan" jańa revolúsıalyq moraldyń ýaǵyzyn tapty.

Terektiń syıy — Bul balladanyń obrazdarynda kazaktardyń óleń-jyrlary men ańyzdarynyń áseri bar. Onda Terek pen Kaspıı jandy beıne retinde jyrlanady. Ol óleńderde ójet kazak, "altyn burymdy arýlar", qara arǵymaq, torǵaýyt kıgen qabarda batyrlary jıi kezdesedi. "Endi Lermontovqa keleıik, saıtan bilsin — aıtýǵa aýzym barmaıdy, al, biraq, maǵan bul jigittiń ishinde orystyń úshinshi aqyny daıarlanyp jatqan sıaqty bolady da turady, zady Pýshkın muragersiz ólmegen tárizdi!" — dep jazdy Belınskıı 1840 jyly 9 fevralda V.Botkınge jazǵan hatynda. Ol "Terektiń syıyn" Kavkazdyń apofeozy dep atady.

A.I. Odoevskııge eskertkish — Aqyn Aleksandr Ivanovıch Odoevskıı (1802-1839) — dekabrısterdiń Soltústik qoǵamynyń belsendi múshesi. Senat alańyndaǵy kóteriliske qatynasqany úshin on eki jylǵa katorgaǵa kesilgen. Chıta abaqtysy men Petrov zavodynda tutqynda otyryp, sodan keıin "jer aýdarylǵan". Pýshkınniń "Sibirge hat" atty ataqty óleńine jer aýdarylǵan dekabrısterdiń atynan jaýap jazdy. 1837 jyly Odoevskııdi Nıjegorod dragýn polkyna, qatardaǵy soldat qylyp Grýzıaǵa jiberý jóninde buıryq berildi. Ol kezde Lermontov ta aıdaýda júrip, sol polkta qyzmet ótegen. 1839 jylǵy 15 tamyzda Odoevskıı Qara teńizdiń jaǵasynda qurt aýrýdan óldi. Lermontov bul óleńin Odoevskııdiń qaıtys bolǵany týraly qaraly habar Peterbýrgte jetpeı turǵanda jazǵan.

"Ám jalyqtym, ám jabyqtym ", (" Jalyqtym ǵoı, jabyqtym ǵoı ") — Óleńde beınelengen jan kúızelisi — qoǵam ómiriniń qońyltaıaqtyǵynan kúres múmkindigi bolmaǵandyqtan, jabyǵý men toryǵýǵa salynǵan, paıdaly kyzmet etýdi kóksegen ozyq oıly, aldyńǵy qatarly adamdardyń 1830-1840 jyldardaǵy kóńil kúıin bildiredi.

Geteden (22-bet) — Geteniń "Jıhankezdiń túngi jyry" atty óleńiniń ekinshi bóleginiń erkin aýdarylǵan nusqasy, onyń tekstine Lermontov kóptegen jańa oılar qosqan.

Kórshi qyz (163-bet) — Barantpen jekpe-jekke shyqqan úshin ofıserler abaqtysynda otyrǵan kezde 1840 jylǵy aprel aıynyń basynda jazǵan. A.P.Shan-Gıreı Lermontovtyń abaqtysyna barǵan kezde sol qyzdy terezeden talaı ret kórgendigin, biraq ol abaqty qyzmetshisiniń emes, sondaǵy jaı bir sheneýniktiń qyzy bolar degendi aıtady. Al V.A.Sollogýb sol qyzdyń Lermontov salǵan sýretin de kórdim, ol "ýnter-ofıserdiń táp-táýir qyzy" deıdi. Óleńge lırıkalyq shıelenisten góri jan seziminiń názik áýeni tán.

Jýrnalıs, oqyrman jáne jazýshy (164-bet) — 1840 jylǵy naýryzda, Belınskııdiń organy — "Otechestvennye zapıskı" men reaksıashyl jýrnalıser "Grech, Býlgarın jáne Polevoı basqargan "Syn otechestva" arasyndaǵy ádebı tartys shıelinisken kezde jazylǵan. Pýshkınniń "Kitap satýshynyń oqýshymen jáne jazýshymen áńgimesi" men Lermontovtyń bul óleńiniń arasynda baılanys bar ekeni daýsyz. Ekeýi de jazýshynyń boryshy jáne qoǵamdyq pozısıasy týraly, sol arqyly óz tusyndaǵy kókeıkesti máselelerdi sheshý qajettigi jaıynda aıtady. Bul dástúrdi jańa jaǵdaıda keıinnen Maıakovskıı óziniń "Fınınspektormen áńgimesinde" odan ári jalǵastyrdy.

Tutqyndaǵy batyr — Tuńǵysh ret "Otechestvennye zapıskı" — de (1841, № 8) Lermontovtyń qaza tapqandyǵy jóninde Pátıgorskiden qaraly habar kelmeı turǵanda jarıalanǵan.

Sábıge — Alǵash pet "Otechestvennye zapıskıde" basylǵan (1840, № 9). Kimniń balasyna arnap jazǵany dál anyqtalǵan joq.

Bulttar — V.A.Sologýb P.A.Vıskovatovpen áńgimesinde bul óleńdi Lermontovtyń Kavkazǵa aıdalar aldynda, ony shyǵaryp salýǵa arnalǵan keshte Karamzınniń úıinde jazǵanyn aıtady. Aqyn Fontanka men jazǵy baqtyń ústinen qalyqtap ótip bara jatqan aqsha bulttardy terezeden kórip turyp, bul óleńdi taban aýzynda sýyryp salǵanǵa uqsaıdy.

Ósıet — 1840 jyly Galafeev otrádynyń Úlken jáne Kishi Cheshnáǵa jasaǵan joryǵynyń áserimen jazylǵan. Belınskıı bul óleńdi joǵary baǵalaǵan: órtenip-janyp bara jatqan sózder de, jarq-jurq etip turǵan beıneler de joq, jaıbaraqat, qońyrjaı áýen, kúńkil de, kúrkiregen aıqaı da joq, sabyrly, baısaldy paıymdaý dep madaqtaǵan bolatyn.

1841

Aqtalý — Lermontovtyń tiri kezinde qýǵyn-súrginnen Peterbýrgke az ýaqytqa qaıtyp oralǵan shaǵynda jazylyp, "Otechestvennye zapıskıde" (1844, № 3) basylǵan.

Óliktiń mahabbaty — M.A.Bartenevanyń1963 jyly Lenıngradta tabylǵan álbomynan alynǵan.

"Jalǵyz jalqy meńireý teriskeıde" — Jalǵyzdyq jaıly tolǵanys. 1842 "Otechestvennye zapıskıde" jarıalanǵan.

S.N.Karamzınanyń álbomynan — Jazýshy, tarıhshy N.M.Karamzınniń úlken qyzy, belgili aqyndar salonynyń ıesi bolǵan S.N.Karamzınaǵa arnalǵan.

Grafınıa Rostopchınaǵa — Evdokıa Rostopchına (Sýshkova) — belgili aqyn áıel Lermontov ony jas kezinen biletin. Ol kezde ol aldyńǵy qatarly jastardyń oı-armanymen tilektes bolǵan, dekabrısterdiń erligine qaıran qalyp, olarǵa "Azap tutqyndaǵylarǵa" degen sálem hat joldaǵan.

"Qosh bol, Reseı, kirlegen... " — Lermontovtyń eń kúshti, eń ójet saıası týyndylarynyń biri. Onda samoderjavıelik-pomeshıktik Reseıge degen óshpendilik beınelenedi. P.A.Vıskovatov bul óleń 1841 jyly kezekshi general graf Kleınmıhel shaqyryp alyp, Benkendorftyń 48 saǵattyń ishinde astanadan ketetin bol degen jarlyǵyn aqynnyń qolyna tapsyrǵannan keıin, Kavkazǵa sońǵy ret qýylǵaly turǵanynda jazyldy degen joramal aıtady.

Jaqpar — Óleń aqyn qaza tapqannan keıin eki jyl ótken soń jarıalandy. Belınskıı ony Lermontovtyń eń jaqsy óleńderiniń qataryna jatqyzady.

Tús — Lermontovtyń bul óleńdi jazýyna qazaqtardyń "Oh, qaıǵy-sher qashan menen qalasyń" degen áni sebep bolýy múmkin. Onda da er jigit túsinde óziniń "jabaıy túzde" júregine oq tıip, ólip jatqanyn kóredi.

"Olar súıdi bir-birin sonsha názik, ári uzaq" — Geıne óleńiniń erkin aýdarmasy. Lermontov óziniń óleń aýdarýdaǵy burynǵy ádeti boıynsha, bul joly da múlde jańa óleń shyǵarǵan.

Jolyǵys — Bul óleńdi Lermontov óziniń 1837 jyly Tıflıste bolǵan jáne Áskerı-grýzın jolymen júrip ótken kezdegi áserleri boıynsha jazǵan.

"Súıgenim sen emessiń, basqa, janym" — Óleń 1841 jyly Kavkazda jazylǵanǵa uqsaıdy. Ol Lermontovtyń jamaǵaıyn qaryndasy Ekaterına Byhoveske arnalyp jazylǵan. Ekaterına aqynnyń jaqsy kóretin adamy V.A.Lonýhınaǵa óte uqsas eken.

"Jolǵa shyqtym bir jym-jyrt túnde jalǵyz... " — Munda da Lermontov Geıneniń óleńin jaı aýdara salmaı, túpnusqadaǵy problematıkany shıelenistirip, óz óleńine múlde basqasha fılosofıalyq túıin jasaǵan. Bir qyzyǵy, bul óleń Taras Shevchenkonyń meılinshe súıip oqıtyn shyǵarmalarynyń birinen sanalǵan.

Teńiz hanshasy — Keıbir shýmaqtary Pýshkınniń "Batys slaván jyrlaryndaǵy" "Ianosh — koról balasy" atty óleńin eske túsiredi.

Paıǵambar — Lermontovtyń eń sońǵy týyndysy. Ol Pýshkınniń "Paıǵambar" atty óleńiniń taqyrybyn damyta túsedi. Ony ádeıi Pýshkın óleńiniń sońǵy eki jolymen bastaǵan.

JYLDARY BELGİSİZ ÓLEŃDER

Shyńdaǵy kres — 1830-jyldary, Kavkazǵa alǵashqy sapary kezinde jazsa kerek. P.A.Veskovatyıdyń aıtýynsha, E.P.Sýshkovaǵa arnalǵan. Óıtkeni soǵan arnalǵan taǵy bir óleńmen bir bette jazylǵan.

Erteńim buldyr kóleńke — 1835-jyldary jazylýy múmkin. Aqynnyń toryqqan kóńil-kúıi órnektelgen.

"Jylamashy, kóz jasyńdy tyı, janym" — "Otechestvennye zapıskıde" 1843 jyly shyqqan.

Esińde bar ma kúńgirt tún — Qaı jyldary jazylǵany belgisiz. Mahabbat sıklyndaǵy óleńderiniń biri.

---