InfoHub Logo

Nefrolıtıaz ártúrli ishki jáne syrtqy faktorlardyń, sonyń ishinde tuqym qýalaýshylyqtyń, áserinen bolatyn nesep joldarynda tastyń paıda bolýyna ákeletin zat almasý aýrýy. Aýrý aıtarlyqtaı belgi bermeı, bel aımaǵynyń aýrýymen ne búırek ustamasymen ótedi.

Epıdemıologıasy

Aýrý jer sharynyń barlyq aýmaǵynda kezdesedi jáne qazirgi kezde beles alyp kele jatqan aýrýlardyń sanatynda. Keı jerlerde endemıalyq túrde kezdesedi. Ýrologıalyq aýrýlar ishinde nesep joldarynyń qabýynan keıin ekinshi orynda. Tas baılaný adamnyń ár jastaǵy kezinde paıda bolýy múmkin. Sonyń da ishinde eńbekke jaramdy (30-55 jas) kisilerdiń arasynda jıi kezdesedi.

Toptamasy

Tas aýrýlary qatarynda olardyń mıneralogıalyq ataýlary qoldanylyp júr. Joǵary dáldiktegi tekserý arqyly syrqattyń 44 hımıalyq túri anyqtaldy. Túrleriniń kóptigine qaramastan olardy hımıalyq kasıetine qaraı negizgi úsh topqa bólemiz: Olar:

1. Nesepqyshqyldy tastar;

2. Kálsı-oksalatty tastar;

3. Fosfatty tastar.

İs júzinde medısınada tastardyń 11 hımıalyq túri erekshe mańyzǵa ıe. Karbonat kálsı, oksalatty jáne fosfatty tastar organıkalyq emes, al nesep qyshqyldy, sıstıindi jáne ksantındi tastar organıkalyq. Kezdesý jıiligine baılanysty:

— Nesep qyshqyldy tastar 2,3 ten 44 % deıin;

— Oksalatty jáne aralas tastar 50-70 % deıin;

— Kálsı-fosfatty túri 0,3-18,9 % deıin kezdesedi.

Etıologıasy men patogenezi

Ýrolıtıazdyń paıda bolýynyń bul turǵanda ortaq tujyrymy joq. Paıda bolýynyń ártúrli qıyn joldary bar. Túptep kelgende hımıalyq túrliligimen erekshelenetin polımorfty aýrý. Tastardyń paıda bolýyna tikeleı áser etetin zat almasý buzylystary, gıperýrokımıa, gıperýrıkýrıa, gıperoksalýrıa, gıperkalsıýrıa, gıperfosfatýrıa jáne nesep qyshqyldyǵynyń ózgerýi. Syrtqy áser etýshi faktorlarǵa:

— Aýa raıy;

— Topyraqtyń geologıalyq qurylymy;

— Sý men floranyń hımıalyq jaǵdaıy;

— Tamaqtaný tártibi;

— Turmystyq jaǵdaı jatady.

Tas paıda bolýda mańyzdy oryn alatyn jaı — adamdardyń paıdalanatyn azyq-túliginiń qýattylyǵy, janýar maıy, tuzdy taǵam, quramynda kálsı, qymyzdyq, askorbın qyshqyldarynyń deńgeıi joǵary taǵamdar jáne adam aǵzasyndaǵy A, V toby dárýmenderiniń jetispeýshiligi.

İshki etıologıalyq faktorlar da ár túrli. Mysaly, nesep joldarynyń qabynýynan keıin paıda bolatyn aǵzaǵa kajetsiz fıbrın talshyqtary, uıymalar, jasýshalyq detrıt kele-kele tas krıstalynyń ortalyǵyna aınalady. Tas paıda bolý men ártúrli aýyr jaraqat saldarynan uzaq tósek tartýdyń arasynda da baılanys bar. Sonymen qatar adamnyń ishek-qurylys, baýyr men ót joldary aýrýlary da aıtarlyqtaı áser etedi. Nefrolıtıaz damýynda adamnyń jasy men jynysy da mańyzdy. Aýrý áıelderge qaraǵanda er adamdarda úsh ese kóp. Aǵzadaǵy nesep joldarynyń týa paıda bolǵan aqaýlary da (damý anomalıasy, qosalqy qan tamyrlar) syrqat týyndaýǵa sep bolatyny bar.

Klınıkasy

Nesep joldaryna tas baılanýynyń negizgi klınıkalyq kórinisteri: bel aýmaǵyndaǵy aýysyný, kóbine ustamaly túrde, gematýrıa (zárge qan aralasý), pıýrıa (zárge iriń aralasý), dızýrıa (nesep shyǵýynyń ártúrli buzylystary), tastyń óz betimen shyǵýy jáne anýrıa (múldem zár shyǵýynyń toqtaýy). Bul belgiler balalarda turaqty emes.

Nesep joldaryndaǵy tastardy anyqtaý

Osydan 20 jyl buryn tas baılanýdy anyqtaýdyń jalǵyz joly rentgen tásilderi bolatyn. Joǵary dárejeli últradybystyq zertteý quraldarynyń paıda bolýy jaǵdaıdy aıta qalarlyqtaı ózgertti. Bul kúnderi tas aýrýyn naqtamalaý últradybystyq zertteýden bastalady.

Últradybystyq ádistermen emdeý

Últradybystyń áseri úzilissiz jáne ımpúlsti. Úzilissiz áser etý kezinde ol bir aǵymmen, al ımpúlsti kezinde arasyna ýaqyt salyp áser etedi.

Qazirgi kezde últradybyspen búırek, nesepaǵar, qýyqtaǵy jáne óttegi tastardy ýatý múmkindigi bar.

Tájirıbe júzinde últradybysty tek dıagnostıkalyq emes, emdik ádis retinde paıdalanýǵa bolatyndyǵy, úgitý arqyly tastardy kishireıtip shyǵarýǵa bolatyndyǵy anyqtaldy.

G. M. Sarıeva

---