InfoHub Logo

Birinshi meıman:

— O, ápendi, joǵary shyǵyńyz, tórletińiz, munda kelińiz! Sizdeı jýrnalıserge tórimiz árqashan ázir. Al, álgi...

Ekinshi meıman:

— Jaqsy keldińiz, myrza, men sizdi shyn júrekten quttyqtaımyn!

Úshinshi meıman:

— Peıilińizge rızamyn, biraq, meni nemen, ne úshin quttyqtaıtynyńyzdy túsinbeı turǵanym...

Ekinshi meıman:

— Jańa qazanyńyz qutty bolsyn!

— E-e-e, ıá, ıá, qazan deńiz. Bul dúnıede, myrzalar, qazansyz bereke joq. Qazan — tirshiliktiń kózi!

— Al, býfetke júrińizder!.. Áı, sharapty quıa ber, tez. Gýbernator myrza kelem dep edi, qazir kelip te qalar...

Tórtinshi meıman:

— Men osy... Sizdi bir jerden kórgen sıaqtymyn..

Besinshi meıman:

— Men de sizdi kórgen sıaqtymyn. Pishinińiz tanys. Siz álgi qasaphanaǵa jańa qaqpa ornatylǵandaǵy saltanatty jıynǵa qatystyńyz ba?

— Joq, qatysa almadym. Soǵan áli kúnge deıin ókinip júrmin. Bul saltanatty jıyn degenderiń ózi bir kúnde, bir mezgilde ótkiziletin bolyp ketti ǵoı, qaısysyna baryp úlgirersiń! Siz aıtyp otyrǵan kúni men shyny zavodynyń qosymsha turbasy salynyp bitýine arnalǵan toıda bolǵanmyn.

— Al, ol toıǵa men bara almadym. Bir qustyń keremet tátti eti boldy dep joldastarym aıtyp keldi-aý, shirkin, sony estigennen beri aýzymnyń sýy quryp júr. Siz ras aıtasyz, myrza, qazir qonaqasylarǵa baryp úlgirý qıyn bop ketti.

— E, esime jańa tústi! Men sizdi álgi Japonıadan satyp ákelingen kemeni sýǵa túsiretin kúngi toıda kórgen ekenmin!

— O, ol toıda boldym, boldym. Iá, ıá, meniń de esime jańa tústi! Siz sonda torttan basqa eshteńe jemeı otyrdyńyz-aý, myrza, á?

— Onyńyz ras, myrza. Sonyń aldyndaǵy qonaqasyda tym qarbytyp jibersem kerek, áıteýir, albasty basyp, etke qaraı almaı qaldym...

Birinshi meıman:

— Myna búgingi ornatyp jatqandary nendeı qazan eken?

Ekinshi meıman:

— Kim bilsin. Kádimgi qazan da. Áıteýir, kir qaınatatyn qazan emes shyǵar...

— Ac tátti bolsyn, myrza! Ýh, meniń asqazanyma bir pále jabysa bastady-aý deımin, ishken asym batpaıtyn bolyp júr.

— Ýaıymdamańyz, ápendi, mende de sondaı bir syrqat bar. Ózi sońǵy kezde asqazany aýyratyndar kóbeıe bastady, tek indetke aınalyp ketpese jarar edi. Aıtpaqshy, mende soda bar. İshesiz be? Bir shymshym bereıin, sýmen iship jiberińiz.

— Kóp raqmet.. Men de budan bylaı soda ala júrermin-aý... Ýh...

— Iá, qalaı, shıpa boldy ma?

— Shıpa bolǵanda qandaı! Myna qýyrdaq kúrketaýyqtyń etinen qýyrylǵan-aý, á?.. Tátti eken, alyńyz, myrza, alyńyz.

— Raqmet, ózińiz de jeı otyryńyz, maǵan eti maıly myna samsa unap qaldy.

— Siz anaý otyrǵan mesqaryndy tanısyz ba, kim ózi?

— Qaısysy? Sharapty sýsha simirip otyrǵan ba?

— Joq, ol emes.

— Banan kúısep otyrǵan ba?

— Joq, sonyń janyndaǵy.

— Sýyq etti kómeılep otyrǵan ba?

— Jo-ǵa. Soǵan qaraı tóńkerilip jatqandy aıtam.

— Á, joq, ony tanymaımyn. San ret tabaqtas boldym, biraq, tanysqan emespin. Óziniń tamaq ishisi jaqsy, aıyzyńdy qandyrady.

Birinshi meıman:

— Qudaı biledi dep aıtaıyn, myrza, eger osy qonaqasylar bolmady bar ǵoı, biz búıtip tanysa da almas edik. Baıaǵyda, bala kezimde, ákem jaryqtyq meni jetektep alyp, ekeýimiz kúnde dárýishterdiń úıine baratynbyz. Dúısenbide Úshkidardaǵy, seısenbide — Qasym pasha aýylyndaǵy, sársenbide — Shirikkóldegi, jumada — Máýliqaptaǵy dárýishterge baratynbyz. Sóıtip, ne kerek, qudaıdyń qutty kúnin qur jibermeýshi edik.

— Biz de sóıtetinbiz. Neshe túrli samsalardy jedik qoı, shirkin!

— Olardyń tamaqtarynyń bári tátti edi ǵoı. Tabaq-tabaǵymen tartatyn. Biz, áıteýir, sonyń bárin taýysyp ketetinbiz.

— E, oń qabaqpen bergen tamaq sińimdi emes pe?

— Onyńyz ras. Siz baýyr jemeısiz be?

— Men myna qýyrdaqty unatyp otyrmyn. Ári usaq týralypty, ári keremet dámdi eken!

— Aıtpaqshy, ápendim, mynalardyń zavody nemene shyǵarady ózi?

— Kim bilsin... mashınalarynyń kóptigine qaraǵanda, sirá, mashına shyǵaratyn shyǵar.

— Áıteýir, úlken-aq!

— E, ápendi-aı, bul óndiris degeniń kún saıyn qubylady ǵoı! İshine jemis salyp pisirilgen myna bir balyqty jep kórińizshi, ǵajap-aq, shirkin, ǵajap-aq!

— Jýyrda bir gazetter álgi Amerıka bizge atom agregatyn beretin bolypty dep jazyp edi, osy myna zavodtary sol atomǵa qatysy bar pále bop júrmesin...

— Bolsa bolar... «Qazan-mazan» dep shýlaýlary kádik.

— Saltanattary qashan bastalar eken?

— Gýbernator myrzany tosyp otyrǵan kórinedi.

— Al, zavodtyń ıesi kim eken?

— Amerıkandardyń bireýi shyǵar.

— Olaı bolmas. Amerıkandar mynadaı aǵyl-tegil toı jasaı qoımaıdy. Zavod bizdiki ekeni bizdiki, biraq monopolıa basqarmasyna qaraı ma, álde, sý sharýashylyǵy basqarmasyna qaraı ma — sony bilý kerek.

— Sý sharýashylyǵynyń buǵan qandaı qatysy bar? Bul zavod, nemene, sapyryp sý shyǵarady deımisiń?!

— Sonda bul ne jasamaqshy?

— Qazan jasaıdy desedi.

— Olaı bolsa, bul monopolıa basqarmasyna qaraıdy. Sirá, arań qaınatatyn qazan jasaıtyn shyǵar... Men anaý bir myrzany da osyndaı qonaqasylarda jıi kórip júrmin.

— Al, sonaý stol basynda, ortada otyrǵandar kim?

— Saltanatqa shaqyrylǵan depýtattar. Siz erteń álgi... neniń... umyta qalǵanymdy qarańyzshy... álgi... neniń qonaqasysyna barasyz ba?

— Álbette, álbette... Barmaı qoıý yńǵaısyz bolady. Myna badamdary dámsiz eken, jep kórdińiz be?

— Halaıyq! — dedi áldekim.— Bizdiń elimizdiń ilgeri basýy mynaý zavodtarǵa baılanysty, endeshe...

— Endeshe,— dedi ekinshi bireý, onyń sózin bólip,— kún saıyn bir zavod ashylyp tursyn de... Shirkin, maıǵa qýyrylǵan myna shaıandardyń táttisi-aı! Jeseńdershi!

— Tátti dep keshegi qonaqasydaǵy shaıandy aıt. Sen ony jegen bolsań, shyraǵym, tilińdi qosa jutyp qoıar ediń! Mynaý kimniń bal asy? Áı, balaqaı, saǵan ne kerek? Alma ma? Almurt pa? Samsa ma? Má, al, al, aınalaıyn, al!..

— Tynyshtalyńyzdar! Myrza keldi!

— Ol kim!?

— Fabrıkanyń ıesi-aý deımin. Álde mınıstrdiń ózi me eken? Álde basqarmadan kelgen ulyq pa? Aıtpaqshy, qurmetti ápendim, osy ekeýimiz qonaqasylarda kezdesip júrgeli ne zaman... yńǵaısyz eken... aıypqa buıyrmańyz, aty-jónińiz qalaı?

— Meniń aty-jónim be? Men... ts-s-s! Jańaǵy myrza sóıleı bastady, áýeli sóz tyńdalyq!..

— Qadirli meıman myrzalar! Sizderdi bizdiń myna Tezgáhtarag elektr stansıamyzǵa tórtinshi qazannyń ornatylýymen qyzý quttyqtaımyn! Búgingi saltanatymyz osy qymbatty qazanǵa baǵyshtalyp otyr. Biz bul qazandy tek óz kúshimizben ornattyń. Amerıkadan eshqandaı kómek almaı-aq ornattyq. Vengrıanyń fýtbol komandasyn 3:1 esebimen jeńgen jigerimiz, tabandylyǵymyz, qaırat-qýatymyz, ynta-jigerimiz, mine, búgin kádege myqtap jarady. Qazandy peshtiń tup-týra ortasyna qondyra qoıý úshin biz Amerıkadan bar-joǵy úsh tehnık, eki ınjener, tórt master ǵana shaqyrttyq. Syrttan budan basqa kómek qajet bolmady da, biz bul qazandy tek óz kúshimizben ornattyq. Ras, qazandaǵy sý kúni boıy qaınamaı qoıǵan soń, onyń sebebin izdep birneshe kún áýre boldyń. Aqyrynda qazannyń peshten nebári alty metr alys ornatylǵanyn eseptep shyǵardyq. Bir ornap qalǵan qazandy qaıta kóterip kóshirý tıimsiz ekenin ózderiniń tájirıbelerinen biletin tehnıkter onyń astyna sol turǵan jerinde jańadan pesh saldy. Bizdiń bul qazanymyz — mynaý Taıaý Shyǵystaǵy ǵana emes, búkil Balqandaǵy eń úlken qazan. Jáne, esterińizde bolsyn, qalaıy jalatylǵan mys qazan. Eki jeri ǵana tesilgen eken, biz ony tek óz kúshimizben jamap-jasqap, maqtamen, kendirmen bitep-tyǵyndap, qara maımen maılap, jyp-jylmaǵaı etip qoıdyq. Bul joly da amerıkan aǵaıyndarymyzdyń eshqandaı kómegi qajet bolmady. Eger qazannyń jamalǵan tesikterinen jazataıym sý aǵa qalsa, ol astyndaǵy otty báribir óshire almaıdy. Terkos kóli sýalyp qalyp, bul tóńirektiń talaıdan beri sýsyz otyrǵanyn kórdińder me, áıtpese, biz álgi eki tesikten aqqan sýdyń astyndaǵy otty óshire almaıtynyn ózderińe dál qazir, osy jerde kózbe-kóz dáleldep bergen bolar edik!

Bizdiń bul áıgili qazanymyzdy baıaǵyda Qabaqshy Mustafa kóterilisi kezinde ıanycharlar paıdalanǵan bolatyn. Sodan keıin muny Qyryqaıaq Halıl pashanyń bas ýáziri úıine aparyp, patshaǵa tamaq pisirip berip júrgen. Odan bertinde bul ózdiginen júretin barjada bý qazany boldy. Ol jyldary munyń qulaǵy toǵyz edi, biz onynshy qulaqty oılap shyǵardyq ta, mine, búgin ózimizdiń elektr stansıamyzǵa ákelip ornatyp otyrmyz. Bul qazannyń...

Birinshi meıman:

— Bul qazannyń jyry bitetin emes. Men ketemin! Ekinshi meıman:

— Men de ketemin... Erteń álgi neniń... anaý... álgi nemeneniń qonaqasysynda kezdesermiz.

— Álbette, kezdesemiz. Hosh bolyńyz!

— Jolyńyz bolsyn!

***

...bul qazannyń...

(Qazanǵa baǵyshtalǵan qonaqasydaǵy sóz áli kúnge aıaqtalǵan joq).

Orysshadan aýdarǵan Ǵabbas Qabyshev

---