InfoHub Logo

Kósheniń burylysynan óte bergenimde shap berip' sol qolymnan bireýdiń ustaı alǵany. Jazdyń kúni bolǵandyqtan, basymda ondatr qulaqshynym bolmaǵandyqtan qorqa qoıǵanym joq. Biraq qatty tartynyp qaldym. Aldymda turǵan jandy qubyjyq saldyr-saldyr ete tústi. Sasyp qalyp:

— Aý, munyń qalaı?—deppin.

— Munym dáp solaı. Nemene adam kórmep pe ediń?

— Haliń qalaı, baýyrym?—dedim aýzyma sóz túspeı.

— Qalaı bolýshy edi, alla dep araq iship, qudaı dep qýyrdaq jep júrip jatyrmyz.

Ne derimdi bilmeı ańyryp qaldym. Jańaǵy kórgen qubyjyǵym kádimgi tanys adam Menshik degen jigit bolyp shyqty. Jazdyń kúninde aıaǵyna ekeýi eki put shyǵatyn, shubar taban, baqa bas kón etik kıipti. Shyńyraý qudyqqa salatyn baıaǵynyń tozǵan qaýǵasyndaı qolqyldaq eki qonyshynyń ishine shúberekke orap áldenelerdi tyǵyp tastapty. Qonysh baqa jutqan jylannyń tamaǵyndaı býyltyqtanyp ketken. Ústine bir kezde Bolgarıada shyqqanda kıim sıaqty, biraq Azıanyń kúni kúıdirip, jańbyry shaıǵandyqtan óń-tústen túk qalmaǵan, qazaq aýlynyń tozǵan qabyndaı kóntıgen kamzol. Menshiktiń qutyn qashyryp tur. Bul bul ma, beline baılaǵan kishirek baqyrash pen kishkentaı balta qozǵalsa boldy, birine biri tıip saldyr-saldyr etedi. Bunyń bári túk emes. Ásirese basyndaǵy et salatyn mys daǵaradaı qoǵadan toqyǵan qalpaq botaǵa artqandaı segiz qanat úıdiń shańyraǵyn basyp qalypty. Alystan qaraǵanda basy joq eki aıaq júrip bara jatqandaı.

— Qaıda bara jatyrsyń?—deıdi ol maǵan. Qyzyq qaıda barýshy edim. Mynaý shatasqan shyǵar deımin.

— Qyzmetke daǵy.

— Men dachadan kelip edim, dachaǵa bara jatyrmyn.

— Kelgeniń qalaı, ketkeniń qalaı?

— Oı, baýyrym, artta qalǵan adamsyń,— dedi ol maǵan tike.— Jańa tóbemdi kórsetý úshin kyzmetke keldim emes pe, endi moınymdy qylqıtyp ketip baramyn.

— Kishkentaı otyryp sóıleseıikshi, avtobýs kelgenshe,— dep jabysty ol. Otyrǵyshqa jaqyndadyq. Men otyrǵansha ol tizesin búge berip sylq etti. Dorbadan álde ne burq etti. Arqasyndaǵy tyrmyshtap tastaǵan dorba basyp ketse kerek.

— Myna bir sementi qurǵyrdy ala salyp edim,— dedi ol...— Dacha salyp edim, sonyń esiginiń aldyna sement jetpeı qalyp...

— Myna qalpyńmen avtobýsqa mingizbeıdi ǵoı.

— Nege mingizbeıdi «Bylǵanysh kıimmen-aq avtobýsta júrýge bolmaıdy» degendi aıtyp otyrmysyń? Túk te emes. Minbe degenine qaraıtyn men bar ma? Taskenedeı jabysyp qalarmyn ba odan. Eldiń aıtqanyn tyńdaı bersem búldirgenim pisip, túsip ketetin túri bar. Kartoshkam áli túptelgen joq bıyl naq alma gúldegende qudaıy qurǵyrdyń aspany tesilip ketkendeı jańbyry shelektep quıǵanyn aıtsańshy. Almanyń bar gúlin shaıyp ketti emes pe! Endi anda-sanda bir qudaı degendeı, ár jerde bir túınek qaldy. Oı, kók túınek kelgirdiń jabyry! Endi qarashy, qas qylǵandaı bir tambaı, aspan aınalyp jerge túsip barady. Sý kerek kezde.

Men ketýge tura berdim. Ol etegimnen basyp otyrǵyzyp qoıdy.

— Otyra tur.

— Oıbaı-aý, qyzmetke...

— Eı, qoıa tur, baýyrym,— dedi ol bet-aýzyn tyrjıtyp,— komýnızmdi jalǵyz sen ornatamysyń. Myna biz de baramyz dep júrmiz. Myna dachamdy bitirip alǵan soń meniń qalaı jumys istegenimdi kór. Besjyldyqty tórt jylda oryndaýǵa atsalysatyn kózelin myna, Mekeń bolady.— Ol óz keýdesin ózi judyryǵymen nuqyp qaldy. Baılaýly baqyrash otyrǵyshqa soǵylyp sańǵyr etti. Bos sańǵyr.— Jańa álgi bir qaraýymdaǵy qyzmetker Móndibaıǵa qatty renjigem. Keshe tapsyryp ketken isti pysyldap áli bitire almaı jatyr. Sondaılarmen komýnızmdi qalaı ornatarsyń. Keshe tapsyrǵan jumysty búginge ákelgen soń odan ne úmit, ne qaıyr. Jumys isteıdi dep myna bizdi aıt. Memlekettiń jumysyn da istep, arasynda dacha da salyp, búldirgen egip, jemisin de jep úlgiremiz. Aıtqandaı dachań bar ma?

— Joq,— dedim kelte. Endi ne deıin joq bolsa.

— Túý, Balbaq, tirshiligiń joq baıqus ekensiń ǵoı. Áı, uıqyń pyrdaı, jelken qyrdaı jalqaýǵa laıyqty-aq adamsyń. «Alma pis, aýzyma tús» dep qudaı biledi, memleketke qarap aýzyńdy ashyp, jutqynshaǵyńa jumyrshaqtaı birdeme tilep otyratyn jansyń ǵoı, á. Ózimiz taýdy talqan, oıdy kezeń qylamyz. Qudaıekeńniń qaı zamanda ákelip tastaǵanyn qaıdam, meniń ýchastogymda úıdeı granıt ornap alyp, arkasyn kúnge qaqtap jatyp alyp edi, eki puttyq girmeı uryp-uryp syndyryp tasyn laqtyryp tastadym. Budan keıin Mekende qaırat joq dep aıta alarmysyń. Sonaý bir jyldary álgi «Alataý» kolhozy sol jerge kolhozǵa qora salamyz dep sol shoqy tas úshin qurylys júrgize almaǵan eken. Men jurtqa jalaqy tólep istete almaıtyn taýyńdy sóıtip tóńkerip tastadym. Budan keıin ertedegi Taýkóshirerdeı kem dep kórshi, káne. Endigi jarty shegesine deıin qaǵyp túgel bitirip te qoıatyn edim. Álgi bir Murat degen shofer jigit myna bir sementti túsirip bere sal desem «qyzmet ýaqytysynda bolmaıdy» dep kergıdi. Oı, bas paıdasyn bilmegen jaman neme. Ústinen dırektorǵa aryz jazyp, basyna pále salyp qoıdym. Kórsin endi Mekeńmen sóılesip.

— Al, jarar Meke, pıǵylyńa qudaı bereke ber...

— Qoıa tur, ketkenińdi. Bermek túgil beredi. Biz tabıǵattyń bermesin tartyp alyp úırengen jandarmyz ǵoı. Áıtpese eki qabatty dachany eki aptada, kúnkúıerimen turǵyzyp alar ma edim. Tek men álgi bizdiń keńse bastyǵy, siz jumys isteýińizdi... dep myńqyldaıdy. Men jumys istemegende qamyr ılep júrmin be? Sementińdi undaı shylaımyn, tasty bıdaıdaı untaımyn. «Ózimizdiki degende ógiz qara kúshim bar». Ala qoıdy bóle qyryqqan júnge jarymaıdy degen. Atalarymyz durys aıtqan. Memleket pen meni bólýge bola ma? Mende bolsa, memlekette bolǵany emes pe? Men osy ónimniń bárin jalǵyz jeımin be ,bárin bazarǵa salamyn. Apyr-aý, byltyrǵy jumys qyzý edi. Ol kezde astymda mashına. Bylqyldap baryp «Volgany» báıgeden kelgen attaı qańtaryp tastap, shofer ekeýmiz terlep-tepship kóp is atqarýshy edik. Álgi pysyqsyǵan Kásipjan degenniń kesirinen, «qyzmet ýaqytynda keledi» degen sózinen tońqalań astym. Átten... Áıtpese bıyl shash etekten keneletin edim. Degenmen juma kúni túste ketip, dúısenbi kúni tús aýa tóbe kórsetip, jumysta bar bolyp kórinip qana júrmin. Dacha mashınasyz bolmaıdy eken. Shirkin, bir dóńgelek...

Men de oılanyp qaldym. Iapyrmaı, shynymen qoǵamdyq menshik pen jeke menshiktiń arasy birigip ketti me? Sondaı-aq ómirden artta qalǵan ekenmin-aý. Álde Menshik sıaqtylar óz menshigi men qoǵamdyq menshiktiń arasyndaǵy aıyrmany ajyrata almaı qaldy ma eken? Dacha salsyn, bos ýaqytynda eńbektensin, dem alsyn degen memleket qamqorlyǵyn Menshikterdiń qalaı uqqanyn kórdińiz be? Jeke menshiktik pıǵyl qalaı qara sheshekteı jaılap alǵan ony. Tipti memlekettik qajetti ýaqytta qalaı qas qaqpaı, kóz jumbaı kete beredi, á. Álde. Menshik isteıtin mekemede tártiptiń tartpasy bosap ketti me eken?

— Al, kettim,— degen daýys oıymdy bólip jiberdi. Menshik eken. Kelgen avtobýstyń shaýjaıyna jarmasa ketti. Alǵashqylar ony qaǵyp túsirdi. «Azamat, bul júk taksıi emes qoı» degen sózder ony qaqpaılaı berdi. Mashına qozǵalyp, jyljı jóneldi. Ózi atqandaı, Menshik avtobýs esigine taskeneshe jabysyp ketip bara jatty. Úzilip túser me eken?! Osy pıǵylynan ajyramasa, ol uly kóshtiń avtobýsyna iline almaı, julynyp túseri sózsiz. Oǵan túk te kúmándanbadym.

---