InfoHub Logo

Qazaq halqy tarıhı jaǵynan asa mańyzdy ári shekten tys qatal kezeńderdi bastan keshirgeni belgili. Bul ýaqytta eldiń birtutastyǵynan ǵana aırylyp qoımaı, ulttyq qundylyqtarymyzdy joǵaltý, tipti halyq retinde joıylyp ketý qaýpi tóngen edi. Qaı kezde de bolmasyn mundaı syndarly sátte týǵan halqy úshin kez kelgen qıyndyqqa qaıyspaıtyn erlerdiń bas kótereri anyq. Ol ýaqyttaǵy qazaq zıalylary óziniń áleýmettik quramy jaǵynan birtekti emes edi. Degenmen, osyndaı túrliligine qaramastan bárin biriktirgen ortaq dúnıe – olardyń patshanyń sheksiz óz betimen bıleýshiligine degen óshpendilik bolatyn. Patshalyq óz múddelerine qaıshy keletin árbir paıymdar men is-áreketterdi joıýǵa, basqarý saıasatyna synı kózqarastyń kez kelgen kórinisin birden tunshyqtyrýǵa tyrysty. 

Sol qazaq halqy úshin qıyn-qystaý kezeńde ult múddesin saqtaýǵa tyrysqan qazaq zıalylarynyń qatarynda aǵartýshy, jer-sý máselesi boıynsha qazaqtyń múddesin qorǵaǵan halyq janashyry Baqytjan Bısalyuly Qarataev ta boldy. Ol minberden sóılegen sózin ashyq hat retinde basqa basylymdarmen qatar bólshevıktik «Oral» gazeti de jarıalaıdy. Buratana halyq ókiliniń ashshy shyndyqty áshkerelegeni shymbaıyna batqan patsha úkimeti gazetti jaýyp tastaıdy. 

Bılik basyndaǵylarǵa qaýiptenetindeı sebep bergen bul «Ashyq hatta» B.Qarataev  el  terıtorıasyna qarashekpenderdi májbúrlep qonys aýdartý máselesinde basy artyq jerdiń bar-joqtyǵy qyzyqtyrmaǵanyn, ol jerdiń aýa raıy men topyraq quramy zerttelmegenin betke basa aıtady.  Jergilikti turǵyndardyń jaǵdaıymen jáne pikirimen sanaspaý ádiletsizdik ári halyqty qanaýshylyq ekenin yza-kekpen jetkizip, orys sharýalaryn qonystandyrýdy toqtatý kerektigine toqtalady. 

Ult janashyrynyń kóregendikpen qozǵaǵan kelesi máselesi – patsha bıliginiń qazaq jerinde júrgizip otyrǵan  jer saıasaty kóshpeli qazaqtarǵa qıyndyq týǵyzyp otyrǵandyǵy boldy. Ol otyryqshy qazaqtardy úı-jaıynan qýyp shyǵýǵa jol bermeı, basy artyq jerlerge ǵana qonystanýdy usyndy. Shynymen de, keıinirek tarıh kórsetkenindeı bul saıasat kóshpeli halyqtardyń jaǵdaıyn tym nasharlatty. Baıyrǵy jaıly oryndarynan kúshpen qýylǵan qara halyq qıyn kezeńge ushyrap, mal-múlkinen de, baspanasynan da aıryldy. 

Qaharly kezeńde shyndyqty shyryldata aıtý tikeleı óz basyn ólimge tigýmen teń ekenin túısine otyryp, qaıratker «Ashyq hatynda» qarapaıym halyqtyń otarlaý saıasatynan týyndaǵan muń-zaryn qaımyqpaı jetkize alǵan. Japa shekken halqyna adal qyzmet etken arda azamattyń bul qaısarlyǵyn eli umytpaq emes. 

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti Jýrnalısıka 1 kýrs Jýanqan Aıtolqyn

---