InfoHub Logo

Tabıǵattyń jaýyndy kúnin, ásirese jaz jańbyryn janyńyzben sezinip, kózben sholyp, kóńilińizdiń aınasyna túsirgenińiz bar ma? Ásershil bolsańyz, najaǵaıdyń kúrkirinen oıyńyz oıanyp, jasyn sáýlesinen shabyt pilteńiz tutanatyny ımandaı shyndyq. Tipti talant delinetin árkimniń peshenesine jazyla bermeıtin sırek qasıet boıyńyzda joq bolǵan kúnniń ózinde, talant qudiretin túsiner tanymyńyzdyń esigin eriksiz aıqara ashyp tastary kámil. Sosyn azon jutqandaı keń tynystap, kempirqosaqtyń shuǵylaly boıaýlaryna suqtanǵandaı sulýlyqtan syr tartaryńyz jáne haq.

Mine, teńizdeı tentek, teńizdeı tereń ári tuńǵıyq, teńizdeı momaqan, teńizdeı syrshyl, teńizdeı sýretshi Farıza óleńiniń bóler áseri, terbeter qudireti.

Farıza poezıasynyń baǵyty da, túri de bólek. Ol óleń aıdyny keńistiginde saparǵa shyqqaly kezdesken daýyldyń qaharyna urynbaı, adýyn tolqyndardyń alapat kúshine moıyn usynbaı, qaltyrap-dirildemeı, tóńiregine de, aldaǵy kókjıekterine de senimdi qarap keledi. Jaltaqtaý oǵan jat. Ne aıtsa da, ashyq, batyl, betke aıtady. Syrt aınala berip kúńkildeı, áldekimge ishtarlyq jasap ǵaıbattaý jaratylysynda joq. Osy týrashyldyǵymen de ol ózine jaqsy jol ashyp keledi. Súıek pen etten jaralǵan pende bolǵan soń keıde ońashylyq, jalǵyzdyq sátterin qozǵaıtyny bar. Biraq bul aqyn jaratylysyna bótendik etpeıdi, qaıta lırıkaǵa toly syrshyl da qupıa jan dúnıe kitabynyń paraǵyn aýdarady.

Farızanyń ár kitaby kóńil-kúıleriniń shaǵyn galereıasy ispetti. Úńilseńiz-aq tirshiliktegi adam balasynyń muń-taǵdyryn, qaıǵy-qýanyshyn, baqyt-bedelin, shalqý-shattyǵyn, oı-armanyn, búgingi kúnin, bolashaǵyn birge keshesiz. Keıde qunarly joldarda abaısyz, ózińizge ushyrasyp, aına-qatesiz beıneleýge qaıran qalǵandyqtan sharasyz bas shaıqaısyz. Bas shaıqaısyz da, osynshalyq aýqymdy shama-sharqy jetip, qushaǵyna syıdyryp, ózin halqyna syıly etip, súıdirip júrgen qazaqtyń taldyrmash qyzyna tańqalasyz. Kúsh-qudiret jetpes keremetterdi óleń sıqyryna baǵyndyrǵan, baǵy janǵan baqytty aqynymyzdyń baryna jan-tánimizben rıza bolamyz. Odaq kólemine tanylyp úlgergen Farıza Ońǵarsynova jaqynda ǵana óziniń oqyrmandarymen óleńi arqyly taǵy suhbattasty. Sońǵy jınaǵy «Suhbat» boıaýy keppegen kúıi poezıa súıer jurtshylyq arasyna tarap úlgerdi. Polıgrafıalyq bezendirýshi ortań qol kitaptyń muqabasyn ustaǵan bette ádettegishe «ishki álemine» úńilesiz.

«Týǵan jer tolǵaýlary». Aqyn bitkenniń bárine qıal bitirip, qanat baılaıtyn qasıetti taqyryp Farıza qalamynan shyqqanda da olqy soqpapty. Syrly da nurly joldar keń shalqar keńistikke jetelep, jazıranyń jibek jelin estirtedi, jýsan ıisin tanaýyńyzǵa keýletip, boı-júıeńizdi sergitip, oı-júıeńizdi jańǵyrtyp ketedi. Qazaqtyń ushy-qıyrsyz dalasynda týyp, sonyń ulany bolǵanǵa bek marqaıasyz. Tarıhtar kóshinde talaı qupıa syrdy ishine búgip, únsiz kósilgen kıeli topyraqtyń qaı tusyna tabanyń tıse de, shejire sherte jóneletindeı. Jáne jatyrqamaı, jatsynbaı, baýyrmaldyq tanytqan talapty jandaryn qaıtersiń! Olar ózderiniń ata dástúrin, ádet-ǵurpyn buljytpaı saqtap, qasterlep qorǵaıdy. Ótkenniń ónegesin, ónerin ólmeıtin muraǵa aınaldyrý — keıingi sanaly urpaqqa murat. Týǵan jerdi tabyna súıý degen uly uǵymnyń ózi, múmkin, osy shyǵar?

Aqboz úı, jeli, jýsan az-aq búgin,
shattyq pa, muń ba — áıteýir ǵajap bir ún.
Qyzyǵam qyrdaǵy eldiń áli kúnge,
joǵaltpaı júrgenine qazaqtyǵyn, — degen Farıza tolǵaýy oǵan saıady.

Kitaptyń alǵashqy betterinde belgili aqyn Syrbaı Máýlenovke arnalǵan biraz óleńder bar. Onyń syrtqy kórinisi jeke adamǵa arnalǵandaı áser qaldyrǵanmen, negizgi jelisi jalpy jurtshylyq qaýymǵa, solardyń baýyrmaldyq peıiline, shyn týysqandyq jyly meıirine, eń bastysy ult taǵdyryna baǵyshtalǵan. Týyndylardyń qaı-qaısysy da beı-jaı qaldyrmaıdy, kóz toqtatqandy tushytyp, belsendi qımylǵa bastaıdy, oralymdy oılar shýmaǵyn shıratady.

Óner kóziniń halyqta ekendigi sıaqty talant qaınary — top ortasynan tuma bulaqtaı jaryp shyǵatyndyǵyn shabyt ıesi dál boljaıdy. Qazaq poezıasynyń tarlan shabandozy Syrbaıdyń symbat-tulǵasyn aspanǵa aıdaı kótere otyryp, jyr úshin jaratylǵan ǵajap jannyń alǵashqy joly alystaǵy aýyldan bastalǵandyǵyn utymdy da tapqyr teńeýlermen, unasymdy salystyrý, minsiz mysaldarmen, jumsaq ázildermen bultartpaı beıneleıdi.

Jelpindi Torǵaılyqtar úı buzardaı,
«Syr-aǵa bizdiki» dep tur qyzarmaı.
Bir aýyl menshikteıdi, júrsem Sizdi
qazaqtyń aspanyna syıǵyza almaı.

Saryarqa dalasynyń syrly sýretteri órmektiń boıaýly órnekterindeı Farıza óleńiniń palıtrasyn biraz baıytty. Shyndyqtyń shynaıylyǵyna baqsaq, aqyn Torǵaı saparynan orasan zor «oljamen» oralypty. Shabytyna shyraq jaǵyp, sáýlesiniń shuǵylasyna tóńiregindegilerdi bólegen aqyn báıgede qyzǵan sáıgúlikteı sýyrylyp sala beredi.

Án qandaı, án bolmysty qyzdar qandaı!
Toń jibip, áýeninen muz janǵandaı.
Syrly saz Saryarqadan esken saıyn

barady kóńilderde yzǵar qalmaı, — dep jyrlaý, «tońdy jibitip, muzdy jaǵý» tek qana Farıza syndy týma talant qolynan kelse kerek.

Óleńniń jolynda órtenip, janýy, tolǵaqty kúıler keship, taýsylmas taýqymet (tvorchestvonyń taýqymetin) arqalaý, beınet shegip, jyr úshin janyn, júreginiń jalynyn sarp etý Farızanyń «Dala taǵdyry» fragmentterinde de aıqyn nazarǵa shalynady, múltiksiz tanylady.

«Dala taǵdyry» fragmentteriniń «Saryarqaǵa arnaý», «Shoferdiń sózi», «Uly jol», «Sýretter sózi», «Oqjetpestiń monology», «Buqaranyń úni», «Abylaıdyń jaýaby», «Aqan seriniń muńy», «Búgingi kórinis», «Gımn» dep atalatyn taqyryptarynyń da bir-birden kóterip turǵan qomaqty júgi bar. Bir kezde Sáken, İlıas óleńmen kestelegen mán-jaıdy qaıtara áńgimeleý, qaıtalanbas erekshelikpen eksheleı jyrlaý da -Farızanyń jeńisi.

Farıza - pýblısıs, joǵary pafostyń sheberi. Ol ózi ómir súrip otyrǵan qoǵamnyń múddesin jaqsy túsinedi, tirshilik keship otyrǵan jumyr jerdiń tynysyn tapjyltpaı tanıdy. Tórtkúl planetanyń túkpir-túkpirinde bolyp jatqan túrli oqıǵalarǵa qalt etpeı qulaq túredi. Ýaqytqa ún qosyp qalýdy borysh sanaıdy. Buryn onyń Chılı oqıǵasy, Pablo Nerýda taǵdyry jaıly býyrqanǵan poezıalyq dúnıelerin oqyp, ozyq úlgilerge jatqyzsaq, endi ony Otannyń shartarabyn sharlaǵan patrıot retinde kózge elestetemiz.

Farızanyń shynshyl sýretker, názik jandy lırık ekendigi kitaptyń «Qyz — taǵdyr» sıklynda alabóten ashylady. Dál osy sıkldyń jazylý formasy da qalǵandaryna esh uqsamaıdy. Árbir shýmaqtar shoǵyry dıalog, monolog, jan kúıi ispetti joldarmen bastalyp, odan ári óriledi.

Mańǵystaý túbeginiń túlep ósip, jasarý, jańarýyn, ındýstrıa oshaqtarynyń samsap boı kóterýi men qudiretti jumysshy kúshiniń keremetterin Farıza alǵashqy kitaptarynan-aq óleńiniń úzilmes arqaýy etip keledi. Sol tin «Suhbat» kitabynda taǵy da jalǵasa túsipti.

Jaınaıdy dala-alybym,
janary jarqyn, jany — Kún,
yzǵary ketpes álemge dala
taratyp jatyr boıynan
jylýy menen jaryǵyn.

Aqyn adam tanymastaı ózgergen qutty ólkeniń kól-kósir qazynasy halyq ıgiligine jarap, eldiń mereıin ósirip jatyr degen jaqsylyqty jarıalaıdy, onyń bolashaǵyna perzenttik tántilikpen, erteńgi kúnniń eńseli bıiginen súısine qaraıdy.

Talant qansha tarlan bolǵanmen, dúldúl shyqqanmen jalǵyz shaýyp báıge almaıdy. Aqyn — halyqty jaǵalaıdy, halyq aqyndy baǵalaıdy. Jaqsysyn jasyrmaı, jamanyn asyra aıta bilgen jurt-dáıimde ádil qazy. «Shóp te óleń, shóńge de óleńge» qazirgi saýatty oqyrman kóndikpeıdi. Kemshiligi shyqty eken, qaınaýy ishindegi kembaǵal jyrdy ıesine qaıtaryp beredi.

Farıza kún talabyn, tóńiregindegi zamandastar talǵamyn durys baǵalap, sonymen sanasa biledi. Eli artqan senimdi aqtap, kútken úmitten kórinýdi maqsat tutynady. Maqsat jolynda ol jalǵyz jaıaýlyqty jany qalamaıdy.

Kelem tartyp áli alǵa,
dostar — aıdyn, el — kemem.
Ekeýinsiz ǵalamda
túk emespin men degen, — dep tórelikke moıyn qoıady.

Aqynnyń adymy alymdy, qalamy qarymdy. Shashasyna shań juqtyrmas júırik osylaı qaryshtaıdy.

Mańǵystaý. 1984j.

---