InfoHub Logo

2008 jylǵy qańtar aıynda Astanada Mádenıet jóne aqparat mınıstrliginiń keńeıtilgen alqa májilisi ótip, oǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri Kárim Másimov qatysyp sóz sóıledi.

— Mádenıet jáne aqparat — eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq ósýine yqpal etetin memleket saıasatyndaǵy mańyzdy baǵyttarynyń biri. Ol sonymen birge ult qaýipsizdigi men tutastyǵyn, nyǵaıtýda aıryqsha ról atqarady. Osyǵan oraı, Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi aldyna mynadaı mindetter qoıylady, — deıdi Úkimet basshysy, — Aldymyzda turǵan basty mindettiń biri-ómirlik ustanymy bar, óz Otanynyń maqsat-muratyna sáıkes qyzmet ete alatyn joǵary bilikti, ozyq oıly urpaqtyń qalyptasýyna jaǵdaı jasaý. Olardyń boıyna halqymyzdyń kıeli dástúri men álemdik mádenıet jetistikterin, ulttyq ıdealǵa negizdelgen rýhanı qundylyqtardy sińirý qajet.

Osyndaıda oıǵa oralady, sengish, eliktegish, adal da ańǵal qasıetimizden be biz qazaqtyń óz edi men jerinen góri on bes respýblıkanyń basyn biriktirip otyrǵan ortaq otanymyz — Keńester Odaǵynyń patrıoty bolyppyz. Sol on bestiń ishinen Qazaqstan aldymen aýyzǵa alynyp, "dostyq laboratorıasy" atanǵanyna máz boldyq. Qazir qarap otyrsaq bul ár nárseniń baıybyna oı júgirtpeıtin, ásire patrıottyq ekenin ómir dáleldegendeı bolyp otyr. Kerisinshe, odaq degenge mán berińkiremeı, tura shappaı, óz qazanynda qaınaǵan kórshi respýblıkalar sol kezde de, qazir de eldigin, ulttyq tilin, salt-dástúrin joǵaltpaı-aq zamana kóshinen qalmaı alǵa asyp barady. " Kóje qaryn toıar-aý, kóńil qaryn bolmasa", dep Mátjan bı aıtqandaı, ulttyq rýhyn bıik tutyp, rýhanı qundylyqtaryn kóziniń qarashyǵyndaı saqtap kele jatqan eldiń el bolaryna óz basym senemin.

Osydan otyz jyl buryn, QazMÝ-dyń jýrfagynda oqyp júrgen kezimiz. Almatydan aýylǵa Tashkent arqyly ushýǵa týra keldi. Tashkent aeroportynda ashana-dámhanalar túnimen úzilissiz jumys isteıdi. Jurttyń bári asyǵys. Dám alýǵa birneshe adam qabat kelip qaldyq. Kezektiń aldynda turǵan men Almatydaǵydaı orysshalap, keregimdi aıtyp turmyn. Satýshy qas qylǵandaı maǵan kózi túspeı, menen keıingilerge qyzmettenip jatyr. Shúldirlegen maǵan tipti adam eken dep kózin salar emes. Qysylǵannan "aǵataılap" qazaqsha saıradym. Sonda ǵana eleń etken ózbegim, betime kúlimsireı qarap, suraǵanymdy berdi. Arada otyz jyl ótkennen keıin, 2006 jyldyń kúzinde Tashkentte taǵy da bolýyma týra keldi. Jıyrma jeti mıllıon halqy bar ózbek eliniń astanasy, eki mıllıonnan astam adam turatyn Tashkent baıaǵysha ózbekshelep júrip jatyr. Eń azy kósheleri, bizdegideı "tyǵyn" emes, aǵylǵan sheteldik mashınany da kóre almadyq. Bári-óziniki.

Taǵy bir mysal, sekseninshi jyldardyń basynda týrısik joldamamen Bakýde boldym. Saýda oryndarynyń mańdaıshalary, kóshe ataýlary, basqa da jazbalar bári óz tilinde — tek qana ázirbaıjansha. Oryssha sóıleseń, aıaýshylyqpen, músirkeı qarap, zorǵa jaýap qaıyrady. Olardyń oryssha jaqsy bilgenimen de sóılemeıtinin sonda baıqadym.

Al, 1990 jyly áskerdegi jıenimniń artynan Ýkraınanyń Krıvoı-Rog qalasyna ushyp bardym. Ushaqtan túskende alǵash kórgenim aeroport ǵımaratynyń tóbesindegi "Krıvi rig" degen jazý boldy. Sodan keıin Donesk, Dnepropetrovsk qalalarynda boldym. Qaıda barsaq ta sol kezdiń ózinde ýkraın tili ústemdik alǵan. Odaqtyń eń kóp taralymdy, basty basylymdary "Pravda", "Izvestıa" gazetterin gazet satatyn dúńgirshekterden izdesek te taba almadyq satylymnan kileń ýkraın tilindegi gazet-jýrnaldardy ǵana kórdik.

Bizge kórshiles, beıtarap Túrikmenstan da jurt ne dese o desin búginde damýdyń dańǵyl jolyna tústi. Kóshse qazaq, orys kóshti, túrikmen qozǵalǵan joq. Bul eldiń tabıǵı resýrstary bir basynan jetilip, artylady. Tili júz paıyz qoldanysta, salt-dástúri, ádet-ǵurpy saqtalǵan. Shekaralas jatqan bul elge birneshe ret baryp kelýime týra keldi. Birneshe aqyn-jazýshylarymen dostyq qatynastamyz. "Túrikmen halqynyń halyqtyǵyn tanytatyn tórt asyly bar. Olar-ahalteke arǵymaǵy, qoldan toqylatyn oıý-órnegi, kóz tartatyn kilemi, alabaı tóbeti, dámi til úıiretin oharman qaýyny", — deıdi maqtanyshpen túrikmenniń belgili aqyny Róvshen Taǵanov. Buǵan kelispeske lajymyz joq.

Al, joǵaryda atalǵan elderden eńsemiz bıik dep júrgen bizde kóńildi alańdatar jaılar da az emes. Eń bastysy ulttyq rýhanı qundylyqtarymyzdy jurtqa uqsap tóbege kóterip otyrmyz ba? Qanshama aıtylyp, jazylsa memlekettik tilimizdiń qoldanysy áli de kóńildegideı emes. Jahandandyrýdyń áserinen be ulttyq salt-dástúrlerimiz de kómeskilenip barady. Tekti ata-babalarymyzdyń parasat paıymy, eldikti murat tutqan asyl qasıetteri umyt bolýda. Ózimizdiń altynymyzdy kórmeı, ózgeniń mysyna umtylǵanymyz sıaqty jas urpaq sanasyn ultymyzǵa jat uǵym jaılady. Adamgershilik, ımandylyqpen ınabattylyqtyń ornyn qatygezdik, bezbúırektik, ózimshildik, úlkenge ıba men kishige izettiń joqtyǵy basyp barady. Al, muny kórse de kórmegendik, bilse de bilmegendik nemese sharasyzdyq odan saıyn asqyndyratyndyǵy anyq.

Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń "Qazaqstan halqynyń ál-aýqatyn arttyrý — memlekettik saıasattyń basty maqsaty" atty jýyrdaǵy Joldaýynda elimizdiń árbir azamatynyń aldyna eldik maqsat-murattarymyzdy júzege asyrýda zor mindetter qoıdy. Bul mańyzdy qujatta kóp sózden góri naqty isterge mán berý jáne barsha otandastarymyzdy soǵan úndeý bar. Máselen, Joldaýdaǵy: "Búkil qoǵamymyzdy toptastyryp otyrǵan memlekettik til retinde qazaq tilin oqytý sapasyn arttyrý qajettigine erekshe nazar aýdarǵym keledi", degen joldar el erteńin búginnen qolǵa alýǵa, jas urpaqqa memlekettik tildi onyń bar qunaryn, qadir-qasıetin saqtaı otyryp oqytýǵa saıady. Jáne Elbasymyz bul úshin qazirgi zamanǵy ozyq baǵdarlamalar men úzdik ádistemelerdi engizý qajettigin aıtady. Endeshe qur sózdiń zamany ótkenin kim-kimde túsinetin kez jetti. Eldigimizdi kóteretin qaı iste de judyryqtaı jumylyp, zaman kóshinen qalmaýdyń qamyn oılaıyq, aǵaıyn.

---