InfoHub Logo

Ot basyndaǵy áńgime ártúrli bola berýshi edi. Qazaqtyń kedeı sharýasynyń revolúsıadan burynǵy ángimesiniń bir túri mynadaı bolatyn. Mysaly, naýryz turyp, jer jibip, jana jyl kelgen soń Ábdil úı ishin ot basyna jınap alyp áńgime bastaıtyn. Zaǵıpa, sen Itbaıdyń sıyryn saýýǵa tur. Artylǵan irkiti bolsa da, úıge ákelip turarsyń. Sálim, sen Itbaıdyń qozysyn baq. Bir jylǵy taban-aqy, mańdaı teriń úshin túk bermedi ǵoı. Báribir sabap-sabap baqtyrady. Odan da eń bolmasa óıtip-búıtip tamaǵyńdy asyrarsyń.

Al kollektıvtendirýden on jyl keıin ot basyndaǵy áńgimeniń túri bylaı ózgerdi. Ábdildiń áıeli oıda joqta qalada turatyn kishi balasynyń úıine baramyn dep ázirlenip jatty. Úıge kirgen Ábdilge «maǵan at erttep ber» dep jabysa ketti. Buryn áıeliniń betin qaıyrmaıtyn Ábdil osy joly shydamnan shyǵyp ketti. Ol: istep júrgen jumysyń qaıda, kópshiliktiń tapsyrǵan isi qaıda, ferma meńgerýshisine aıtpaı ketip qalǵanyn uıat emes pe jáne qazir kolhoz jylqysy óriste ǵoı,— dep óziniń shydamsyzdanǵanyn tyjyrynǵan qabaǵymen baıqatty. Biraq bul qabaqtyń ózi jasynan úırenisken jaý bolǵandyqtan Zaǵıpa qoıar bolmady. Qaıta odan saıyn jabysa tústi.

— E, nemene, men bolmasam, separator tartylmaı qala ma? Menen de basqalar bar emes pe? Ózi zyryldap turǵan mashınany buraı berýge erine me? Sútti tartyp, maıdy kolhoz qambasyna ótkizip berip júrmiz ǵoı osy,— deıdi Zaǵıpa.

— Sen tártip saqtamaı, eshkimge aıtpaı ketip qalǵan soń, ornyńa kisi belgilenbeıdi de, erteń sút tartylmaı qalady. Seniń ketýiń erteń memleketke maıdy az ógkizýge saldaryn tıgizedi,— deıdi Ábdil.

— Joq, meniń óz erkim ózimde. Ketemin degen soń ketemin.

At erttep bermeısiń dep erine ashýlanǵan Zaǵıpa onyń barlyq sózin jaqtyrmaı shyǵyp bara jatqanynda úıine balasy kirip keldi. Jazdyń kúni. Aspan aınalyp jerge túskendeı ystyq. Al Sálimniń sheshesi basyna kımeshek kıip, onyń syrtynan qaraǵaıdaı kúndik orap alypty. Kúndik bolǵanda da munyń ózi bir kelissiz nárse. Kádimgi sharshylap tikken kezdemeni orap-orap, eń ústińgi jaǵyn sıyr múıizdendirip qoıypty. Sálim eriksiz myrs etip kúlip jiberip, sheshesinen qaıda baratynyn suraı qoıyp edi.

— Qalaǵa, Ǵalymnyń úıine baramyn, qydyramyn,— dedi sheshesi.

— Kún bolsa ystyq, myna jaýlyǵyńyz ben kımeshegińizdi tastap, basyńyzǵa jalań sháli salsańyz qaıtedi?

— Joq, qydyrǵanda kımeshek kıip, kúndik orar bolar, áıtpese sáni kelmeıdi,— dedi de, sheshesi úıden shyǵyp júre berdi. Sálim sheshesine burylyp, «qolyńyzda urshyǵyńyz joq qoı» degisi keldi de, yza bolyp qalar dep aýzyn jaba qoıdy.

Qalaǵa kelgen soń Zaǵıpa ózi qatarly áıelderdiń basynan ondaı kımeshek pen jaýlyq kóre almady. Sondyqtan bul ózine de ersi kórinip, kelinine aıtyp, sháli satyp alǵyzdy. Keshke qaraı qyzmetten balasy kelgen soń Zaǵıpa úıden qalaı shyqqanyn, eriniń, Sálimniń sózderin de kóbeıtińkirep, óńin aınaldyryńqyrap, ózgertińkirep jetkizdi. Tipti, arasyna olardyń aıtpaǵan sózderin de qystyryp jiberdi. Erteńine keshke qaraı Ǵalym sheshesin teatrǵa ertip baryp edi, Zaǵıpa teatrdan kolhozdaǵy bir jalqaýdyń oǵash minezin kórdi. Ol da jumystyń qaýyrt kezinde Zaǵıpa sıaqty qydyryp ketken bireý eken. Zaǵıpanyń oıyna erinin «jumystyń qaýyrt kezinde qydyrǵanyń» degeni túse ketti.

— Qydyrǵan jaman emes pe, á, balam?—dedi Zaǵıpa Ǵalymǵa qarap.

— Árıne, jaman. Qalaı, aýylyńyzda myna jalqaýǵa uqsaıtyn eshkim joq pa?

Sheshesi úndemedi. Sonymen, Zaǵıpa erteńine-aq kolhozǵa qaıtyp keldi. Erteń jumysqa barǵan soń uıat bolady-aý dep qysyldy. Qysylmaǵanda she? qym-qıǵash qyzý jumys kezinde el qydyrǵan degen ne. Eń bolmasa aıtpaı da ketti-aý! «Mine qyzyq, qydyrǵany qurysyn, qyzaratyn boldym» dep kúńkildep qoıady ol.

— Ketip qalǵanym uıat boldy-aý, shal. Fermaǵa barǵanda ne aıtsam eken?—dep suraıdy Zaǵıpa erinen.

— Óz erkiń ózinde, óziń bil...

Zaǵıpa erinin bul minezine taǵy da shytynaı tústi. Óz sózin ózine qaıtalap, keketkenine jaryla jazdap yza boldy...

Sol jyldyń aıaǵyna taman osy úıde mynadaı áńgime bastaldy. Shaı ishilip, kóńil jadyrap otyrǵanda Sálim bıylǵy tabysyn eseptedi de: «Men eńbekkúnge alǵan aqshalaı tabysymnyń bir bólegine drap palto, patefon satyp alamyz,— dedi. Sheshesi oǵan drap palto ne kerek, odan da arzanǵa túsetin toqtyshaqtyń terisin kıip júre berse qaıtedi. Jyly deseń jyly, tózimdi deseń tózimdi. Patefon degen ne ol, oǵan shyǵarǵan aqshama aq quıryq shaı satyp alyp, qurttan bir tistep qoıyp, terlep-tepship iship otyrsam, sonyń ózi bir ǵanıbet emes pe?— degen sózderdi aıtty. Sheshesi solaı degenmen Sálim óziniń degenin istedi. Jyl aıaǵynda drap palto, patefon satyp aldy.

...Sońǵy áńgimeden beri qaraı on eki jyl ótti. Bul semányń ómirinde talaı ózgeris boldy. Zaǵıpa odan beri jergilikti sovettiń depýtattyǵyna eki ret saılandy. Kezekti sesıanyń birine bara jatqanynda Sálim sheshesiniń osydan on eki jyl burynǵy bir aıtqanyn eske túsirip bylaı dedi:

— Apa, kımeshek kıip, kúndik oramaısyń ba?

— Joq, qulaǵym dúńgirlep, estimeı qalady.

— Óıtpeseńiz sánińiz kelmeıdi ǵoı.

— Ondaı «sándi» qoıdyq qoı.

Zaǵıpa sesıadan qaıtyp kelgen soń Ábdil qarttyń úı ishi bıylǵy eńbegine qorytyndy jasady. Jambyl atyndaǵy mıllıoner kolhozdyń músheleri zattaı da, aqshalaı da mol úles alatyn boldy. Ásirese, semádaǵy úlken jańalyq — Sálimge eginnen mol ónim jınaǵany úshin Sosıalısik Enbek Eri ataǵy berildi. Bul sheksiz qýanyshtyń ózi kolhozdaǵy bir jyldyq eńbektiń jıyntyǵymen qat-qabat keldi. Kolhoz qýanyshyn óz úıiniń qýanyshy dep sanaýdy dástúrge aınaldyrǵan Zaǵıpa osy jolǵy áńgimeni bylaı bastady:

— Jańa jyl saǵaty soǵysymen kolhozdyń jańa salǵan elektr stansıasy iske qosylady. Burynǵydaı emes, bul kúshti sý elektr stansıasynyń qýaty ózim istep júrgen fermanyń jumysyn mehanıkalandyrýǵa paıdalanylady. Men bir radıola satyp alaıyn dep otyrmyn. Jana stansıa jumys isteı bastaǵanda radıolany qosyp, tamasha án-kúı tyńdaımyn. Sóıtip, fermanyń mehanıkalandyrylýyna baılanysty úıge toı ótkizemin.

— Siz eńbekkúnge alǵan aqshańyzǵa aq quıryq shaı satyp alyp, terlep-tepship iship otyrmaısyz ba?—dedi Sálim sheshesine. Sheshesi bul sózge kúlip jiberdi de:

— Men bir jyldyq tabysyma, eger kerek dep tapsam, birneshe sentner shaı satyp ala alamyn. Al maǵan jańa jyl meıramynda saırap týratyn radıola kerek. Sondyqtan bul tilegim oryndy ǵoı deımin. Al sen sheshenniń baıaǵydaǵy bir sózderin umytsań da bolady. Óıtkeni shesheń odan áldeqashan arylǵan bolatyn,— dedi.

Qazirgi semádaǵy áńgimeniń túri osy, Qandaı ózgeris deseńizshi!

1953

---