InfoHub Logo

Adamnyń jalǵan sóılep turǵanyn kóptegen faktorlar (mımıka, ym, dene turysy, kelbeti jáne t.b.) bildirip qoıady. Al eń mańyzdysy — daýys pen sóıleý erekshelikteri. Aqparattyń belgili bir fragmentterine aksent jasaý (kidiris, ekpin, daýys tembri, ıntonasıa) shyndyqty jasyrýǵa nemese burmalaýǵa baǵyttalady. Endeshe, ótirikti qalaı anyqtaýǵa bolatynyn uǵý úshin, osyndaı sátterdi qarastyra keteıik.

Shyn — bir sóz,
Ótirik — myń sóz.

Maqal

Kidiris

Adamnyń jalǵan sóılep turǵanyn daýysy arqyly qalaı anyqtaýǵa bolady? Áńgime barysynda kenetten paıda bolǵan kidiris — onyń sózderin oılastyryp jatqanyn nemese ótirik aıtý úshin qajetti kúsh-jiger jınaýyn (óz-ózimen ishteı kúres) kórsetedi. Sondaı-aq, bir býynnyń birneshe ret qaıtalanýyn, daýystaǵy dirildi jatqyzýǵa bolady. Jótel de ótirik sóıleýdiń ózindik bir belgisi ispettes: shyndyq beıne bir tilge jetpeı, adamnyń tamaǵynda turyp qalǵandaı áserde bolady. Qarapaıym ǵana suraqqa jaýap berý kezindegi kidiristen seziktený kerek. Alaıda keıde kerisinshe, oılanýǵa májbúr bolatyn jaǵdaılarda tez jaýap qaıtarý da ótirikti tanýǵa kómektese alady. Sonymen qatar, kidiris sheshendik ónerdiń tıimdi tásili, sondyqtan ótiriktegi kidiris pen áser úshin jasalǵan kidiristiń ara-jigin ajyrata bilgen jón.

Jyldam sóıleý

Jalǵan sóılep turǵan adam ótiriginiń áshkere bolatynynan qorqady, ári óziniń pozısıasynyń turaqsyz ekenin bilgendikten, qosymsha suraqtardyń paıda bolýyna jol bermeýge tyrysady. Ol áńgimelesýshige oılanýǵa ýaqyt bermeý úshin tez sóıleýge tyrysady. Biraq, áńgime basqa arnaǵa aýysqan kezde, ol bosańsytyp, ózine úırenshikti sóılesý mánerine birden kóshe qoıady. Ol taqyryptyń aýysqanyna qýanyp,   aldyndaǵy máselege qaıta oralmaýǵa tyrysady.

Daýysty joǵarlatý

Tek kidiris qana emes, ıntonasıa, sóıleý qarqyny, daýys tembri ótiriktiń bolýyn aıqyndaıtyn belgilerdiń biri bolýy múmkin. Ótiriginiń áshkere bolýynan qoryqqan jaǵdaıynda adam daýysyn kóterińkirep, ári tez sóıleı bastaıdy. Al ádettegi jaǵdaıda daýystap sóıleıtin adam, jalǵan faktilerdi habarlaǵanda kenetten daýysy báseńdeı qalady. Jaıbaraqat, bir qalypty sóıleý áńgimelesýshini qyraǵylyǵynan aıyrýy múmkin. Ótirikti jıi sóıleıtin jandar bul ádisti jaqsy biledi, ári jıi qoldanady. 

Aıla-sharǵymen qutylý

Oqıǵa men jaǵdaıdyń mán-jaǵdaıy týraly habardyń sıpatynyń da mańyzy zor. Eger áńgime kómeski, túsiniksiz bolsa, al naqtylaıtyn suraqtarǵa kelgende jaýaptan jaltaryp, qutylýǵa aıla izdese, onda habarlanǵan aqparattaǵy ótiriktiń yqtımaldyǵy aıtarlyqtaı joǵary bolǵany. Adam áńgimeniń ózine jaǵymsyz tusyn aınalyp ótkisi keledi. Buǵan sebep onyń aqparatynyń bolmaýy nemese sol mezette bir nárse oılap tabýǵa qıaly jetpeıtin shyǵar, qalaı degenmen, ol tikeleı jaýap berýden basyn ala qashady. Áńgime barysynda qajetsiz, eleýli emes jáne iske esh qatysy bolmaǵan nárselerdiń kóp bolýy, adamnyń óz sózderine salmaq berýge, ıaǵnı osyndaı sózder arqyly áldeqaıda  senimdi kórinýge tyrysatynyn ańǵartady. Biraq, mundaı negizsiz aqparattar áńgimelesýshiniń kúmánin týdyrary anyq.

Ózgeshe minez-qulyq

Sondaı-aq áńgimede ázildi kóp qoldaný nemese mysqyldaý da ótirikshilerge tán nárse. Sonymen qatar, olar tolyqqandy, anyq jaýap bermeıdi, «men alaıaqtyq emespin» deýdiń ornyna «men emes» deıdi, nemese kerisinshe, jaǵymsyz shyndyqty anyqtaýǵa múmkindik bermesten, jaǵdaıdy shatastyryp, shubalańqy jaýap berýge tyrysady.

Ótirikti anyqtaýdyń joldary kóp, biraq eshqaısysy de júz paıyz anyqtaı almaıdy. Barlyq faktorlardy keshendi taldaý kerek jáne adamnyń ádettegi minez-qulqymen salystyra otyryp nátıje shyǵarǵan abzal.

Oqýǵa keńes beremiz:

Shyndyq pen ótirik: Qalaı ajyratýǵa bolady?

Verbaldy ym neni bildirýi múmkin?

---