InfoHub Logo

«Pantera» men T-34 tankilerin atamaı Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń tarıhyn aıtyp berý múmkin emes shyǵar. 30-jyldardyń sońyna taman jańa dástúrli tankti qurastyrýdy Nenschel kompanıasy óz moınyna aldy. Alaıda nemister Keńes Odaǵynyń armıasymen soǵysqan birinshi aıynda ózgerister boldy. Qyzyl armıanyń Vermahtyń PzKpfw İİİ jáne PzKpfw İV tankilerinen sıpattamasy jóninen myqtyraq bolǵan T-34 tankisin qoldaný tájirıbesin zerttegennen keıin otyz tonna tartatyn mashınany jobalaý toqtap qaldy. Osy sátten bastap «Pantera» tankisiniń tarıhy bastalady, bul ýaqytta German áskeri «Daımler-Bens» jáne «MAN» fırmalaryna nemis bronetehnıkasymen shaıqasta úzdik bolan keńestik T-34-76 tankisiniń negizinde otyz bes tonnalyq tankti jasaýdy tapsyrǵan edi. 

Kalıbri 75 mıllımetrlik uzyn oqpandy jańa tanktin jasaý Rheinmetall fırmasyna tapsyrylady. Bir qyzyǵy bul sheshimdi Adolf Gıtlerdiń ózi jasaǵan. Jobalanǵan tankige «Pantera» ataýy berilýi tıis edi. 1942 jyldyń naýryzynda «Daımler-Bens» fırmasy VK 3002(DB) tankiniń prototıpin usyndy, ol T-34 tankisine óte uqsas boldy, qozǵaltqyshy dızelmen jumys isteıtin. Fúrerdiń sheshimimen 200 dana mashınanyń partıasyn qurastyrýǵa tapsyrys berildi, alaıda Germanıanyń áskerı ónerkásibiniń sheneýnikteriniń pikiri basqa edi. «Pantera» men T-34 tankileriniń uqsastyǵynan olardy urys alańynda qaı eldiki ekenin bilý qıyn bolyp, óz artılerıasynyń shabýyla ushyraý qateri tónip turdy. 

Sarapshylardyń basym bóligi «MAN» fırmasy usynǵan prototıvti tańdaǵysy keldi. Jeńimpazdy anyqtaý úshin quramyna sarapshylarmen qatar Úshinshi Reıhtiń qolbasshylary kirgen «Panserkomıssıa» quryldy. Usynylǵan prototıpterdi zertteý 1942 jyldyń mamyryna deıin sozyldy. Nátıjesinde «MAN» fırmasy usynǵan bronemashına tańdalady. Al «Panteranyń» birinshi nusqalary sol jyldyń kúzine qaraı ǵana synaqqa tartyldy. Biraq tankterdiń tóbesi de, qarýy da bolmady. Synaqtar kezinde tabylǵan aqaýlardy joıý «Panterany» nemis áskeriniń jedel paıdalanýyna múmkindik bermedi.

Bul jańa tankti qarýlandyrý isinde de qıyndyqtar paıda boldy. Fúrerdiń tapsyrmasy boıynsha, «Panteraǵa» 75 mıllımetrli zeńbirek ornatylýy tıis edi. Qańqasynyń qurylymyndaǵy, júrisindegi, qarýlanýyndaǵy problemalar men aqaýlardyń kesirinen tanktiń birinshi danalaryn shyǵarýdy 1943 jylǵa deıin sozyp tastady. Sol ýaqytta PzKpfw V «Pantera» degen resmı ataý berildi, onyń maǵynasy – T5

Tankterdiń birinshi partıasy áskerı qaqtyǵystarǵa qatyspaǵan bólimshelerge jiberildi, al bir jyldan keıin onyń ataýy PzKpfw V Ausf D1 bolyp ózgerdi. Maıdanǵa PzKpfw V Ausf D2 degen ataýy bar tankterdiń ekinshi partıasy jiberiledi. Bul modıfıkasıasynyń bastapqy nusqasynan birneshe sıpaty boıynsha erekshe boldy. Olardyń mańdaı brony kúsheıtilip, zeńbiregine eki kameralyq jeldi tejegish ornatyldy. Tóbesine bolsa tútin búrkeýshi qurylǵysy ornatyldy. Sonymen qatar, tanktiń jalpy qýatyn arttyratyn ózge de erekshelikteri boldy.

Mamyr aıynda nemis qolbasshylyǵynyń áskeri «Sıtadel» degen ataýmen Kýrsk doǵasynda iri masshtabty shabýyldy josparlap otyrǵan edi. Bul maqsatta Vermahtyń mehanızasıalanǵan qańqasyn kóptegen jańa «Panteralarmen» bekitý josparlandy. Alaıda bul jospar júzege aspaı qaldy. Qurylysyndaǵy shalalyqtar men mashına óndirý isiniń kúrdeliligi shabýyldy 1943 jyldyń shildesine deıin keshiktirdi. «Sıtadel» operasıasynyń bastalýyna deıin 422 «Pantera» tankisi óndirildi.

Kýrsk doǵasyndaǵy shaıqastar «Panteralar» úlken jetistikke jetti deýge de bolmaıdy. 195 tankiniń 127-sin Qyzyl armıa áskeri joıyp jiberdi. Munymen qatar, T-5 tankisi T-34 tankisiniń naǵyz qarsylasy bolyp shyqty, sebebi onyń qańqasy men tóbesi qýatty edi, al eń bastysy 1 shaqyrym qashyqtyqta turǵan brondy qıratatyn uzyn oqpandy qýatty zeńbiregi boldy.

Eski tankilerdi jańa «Panteralarmen» aýystyryp otyrý jyldam júrse de, bul tank bólimderine qajetti jańa bronetehnıkalardyń sanyn kóbeıtip jibere almady. Jańa «Panteralardy» óndirýdiń qıyn bolýyna jáne shyǵyndardyń kóp bolýyna baılanysty, olardyń bir danasyn ár dıvızıanyń bir ǵana batalónyna jetkizý múmkin boldy.

1943 jyldyń shildesinde T-5 «Pantera» Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń barlyq urysyna qatystyryldy. Bul tehnıka keńestiń T-34 jáne KV tankilerine naǵyz qarsylas boldy. «Pantera» tanki qatysqan sońǵy shaıqas Vengrıadaǵy Balaton kóliniń aımaǵynda boldy. Bul shaıqasta keńes áskeri PzKpfw V tankilerin kóptep joıdy, bul óz kezeginde Vermaht áskerindegi T-5 tankileriniń sanyn edáýir kemitip tastady.

«Pantera» qatysqan shaıqastarda nemis armıasy osyndaı mashınanyń bes jarym myńynan asa danasyn joǵaltty. Uly Otan soǵysy aıaqtalǵannan keıin PzKpfw V tankileri óndiristen alyp tastaldy, biraq bul mashınalardy olja retinde alǵan Fransıa, Vengrıa, Chehoslovakıa elderiniń áskeri olardy paıdalana berdi.

---