InfoHub Logo

Adam orta eseppen ǵumyrynyń 90 paıyzyn úıde ótkizedi, bul tańqalarlyq jaǵdaı emes, sebebi ómirimizdiń úshten bir paıyzyn uıyqymen toltyratynymyz belgili. Úıde adamdar tamaq ázirleıdi, áńgime qurady, oqıdy... sonymen qatar ár sekýnd saıyn aýa jutady. Zertteýlerge súıensek, aýany kez-kelgen nárse lastaıdy, mysaly: turmystyq tehnıkalar, plıtalar, parfúmerıalar tipti jıhazdar.

Ostın qalasynda ornalasqan Tehas ýnıversıtetiniń zertteýshiler toby arnaıy modeldik úıde test ótkizdi. Bul aýany ólsheıtin dachıkteri bar jáne bólme aýasynyń quramyn qadaǵalaıtyn analızatorlarmen jabdyqtalǵan qarapaıym turǵyn úıge uqsaıtyn zerthana. Ǵalymdar eksperıment barysynda ádettegi amerıkalyq Alǵys kúnin ımıtasıalady: aldymen tańǵy as, sodan keıin merekelik túski as daıyndady. Merekelik keshten soń páterdi jýǵysh zattardyń kómegimen tazartty. Qorshaǵan ortanyń quramyn turaqty ólshep otyratyn qural ýaqyttyń  shamamen jeti paıyzy qaýipti qospalarmen lastanǵan kórsetti. Eger ony AQSH-tyń qorshaǵan ortany qorǵaý jónindegi agenttigi baǵalaǵan bolsa, onda aýany adam úshin qaýipti dep sanaǵan bolar edi. Ádette páterdegi aýanyń lastaný deńgeıin eshkim ólshemeıdi, basty másele de osynda.

Zertteýshilerdiń aıtýynsha úıdiń tipti zamanaýı turmystyq tehnıkalarymen jabdyqtalýy da las aýadan qutqara almaıdy eken. Al otynmen jylytylatyn úılerde aýaǵa zıandy qospalar tipti kóptep taratylatyny anyq. Alaıda elektr plıtalarynan shyqqan ystyqtyń da zıany joq emes: tamaq daıyndaý kezinde paıda bolatyn aýyr bólshekter páter ishine ystyq aýa aǵynymen taralady.

Biraq turmystyq hımıamen nemese aspazdyq qospalarmen is shektelmeıdi eken. Adamdar kúndelikti dýsh qabyldaıdy, dezodoranttar, sýsabyn, shashty sándeýge arnalǵan quraldardy paıdalanady. Keıbir zattardyń quramynda terpender (bólme temperatýrasynda gazǵa aınalatyn zattar) bar. Aýada olar basqa qospalarmen reaksıaǵa túsip, qaýipti qosylystar túzýi múmkin.

Tipti árbir úıde turatyn jáne eshqandaı zıandy nárse bólip shyǵarmaıdy dep oılaıtyn jıhazdyń ózi qaýipti eken. Soltústik Kalıfornıadaǵy Dúk ýnıversıtetiniń ǵalymdary test júrgizip, qarapaıym jıhaz — dıvandardyń porolondary aýaǵa antıpıren bólip shyǵara alatynyn dáleldedi. Janýarlarǵa júrgizilgen tájirıbeler barysynda antıpırenniń joǵary konsentrasıasy damý problemalaryna jáne gormonaldyq tepe-teńdiktiń bqzylýyna alyp keletinin rastady. Sondaı-aq, vınıl edenderi, ásirese balalar úshin asa qaýipti eken. Zertteýler edeni  vınılden jasalǵan úılerde turatyn balalardyń aǵzasyndaǵy benzılbýtılftalattyń konsentrasıasy 15 ese artqanyn kórsetti. Bul kóbinese alergıalar men tynys alý problemalaryna birden-bir sebepshi bolady eken. Ǵalymdardyń pikirinshe, qaýipti qospalarmen eki tásilmen kúresýge bolady: portatıvti aýa tazartqyshtardy paıdalaný jáne tamaq daıyndaý kezinde mindetti túrde sorǵysh jeldetkishti qosý, sondaı-aq múmkindiginshe sıntetıkasyz «jasyl» turmystyq hımıany paıdalaný.

Oqýǵa keńes beremiz:

Úıdiń shashylmaýyn qamtamasyz etetin 7 ádet

Úıdiń kórkin buzatyn turmystaǵy 10 qatelik

Tar bólmege birshama sharshy metr qosatyn 12 ıdeıa

Kózge kórinbeıtin qaterler: óńezdengen «sańyraýqulaq» qanshalyqty qaýipti

Aýanyń lastanýy densaýlyqqa qalaı áser etedi

JES-tiń aýa raıy men adam densaýlyǵyna áseri

PM2.5 bólshekteri degen ne?

---