InfoHub Logo

Ol ishýdiń, jeýdiń tásilin eshkimnen de suramaıdy. Ózi degende ózegin salady. Epteıtin jer kelgende esesin eshkimge jibermeıdi. Esebin tabady. Bireýge kúıedeı juǵysa ketýge, bireýdiń etigin óziniń etegimen súrtip jaǵympazdana qoıýǵa sheber-aq. İsi jónine kelse óktemirek sóılep, istiń beti teriske burylsa «óziń bil» dep múláıimsı qalady. Ózińnen tómengilerge ojar minez de kórsetedi. Kolhozshylarǵa zekirý, olardy jábirleý onyń súıegine sińgen.

Qaben sonaý bir qıyn jyldarda «Mereke» kolhozynyń bastyǵy bop taǵaıyndalyp, sharýashylyqty shashyn kolhoz múlkin talan-tarajǵa salǵan soń, ony kolhozshylar kolhozdan qýyp shyqqan edi. Budan keıin ol atyna minip aýdanǵa jónegen...

Qabekeńniń aýdandaǵy qaıyrymdy dostary onyń bylyǵynyń betin búrkeı salyp, Orman aýyldyq sovetine predsedateldikke aýystyra qoıdy. Aýyldyq sovet ortalyǵy kóp ýaqyttan beri-aq «Baýbaı» kolhozynda bolatyn. Osy aýylǵa kóship kelgenniń erteńinde-aq kolhoz predsedateli Másenovty shaqyryp alyp, Qabekeń bylaı dedi:

— Tas túsken jerine aýyr..,

Budan keıin úsh-tórt kún ótti, Másenovke kezdeskende Qabekeń:

— Men ǵoı aýyl sovet predsedatelimin, osy kolhozdyń sharýashylyǵyna jaýapkershiligim senen artyq bolmasa kem emes,— dep taǵy bir eskertip jiberdi. Erteńine taǵy kezdesip:

Bul kolhozdyń qandaı máselesi bolsa da mensiz sheshilmese kerek,— dep predsedatelge taǵy bir qulaq qaǵys qylyp etti. Osy, osy eken budan keıin ekeýi bir shólmekti qaq bólip iship stakan soǵystyryp dostasyp, «aýyly aralas, qoıy qoralas» seniki-meniki degendi bilispeı ketti. Tipti tatýlyqtary sondaı — basqarma májilisin de shaqyrýdy qoıyp, kolhozdyń kúrdeli jumystaryn ekeýara sybyr-kúbirmen sheshetin bolypty. «Ekeýmiz de jetemiz ǵoı basqarmany taratsaq ta bolmaı ma» — dep jiberipti, Átteń, aýyl sharýashylyǵynyń ýstavynan qorqypty,

Qaı jerde bolsa da Qabekeńniń kózdegeni óziniń qulqyny bolypty. Basqa bireýge bergenshe buǵan tıisti aqshany ózim ala qoıaıyn dep, óziniń saýatsyz áıelin aýyl soveti janyndaǵy oqý úıiniń meńgerýshisi etip qoıady.

Jambyldyń tolyq jınaǵyn berińizshi,— degen bir oqý apańyz:

— Mynaý ma?—deıdi bir kitapty alyp kórsetip.

— Joq, bul Abaıdyń tolyq jınaǵy, maǵan Jambyldyń jınaǵyn berińiz,— deıdi oqýshy.

Oı, shyraǵym-aı, kitap sóziniń bári bir emes pe, ala bermeımisiń?—dep apasy Abaıdyń tolyq jınaǵyn ustata bergende oqýshy myrs etip kúlip, teris aınalyp júre beripti. Qabenge keregi oqýshyǵa bar kitapty oqytý ma, oqý úıiniń bastyǵyna tıisti aqshany alý ǵoı. Aqsha máselesin alansyz sheship tastaǵan soń aǵańyz endi úı sharýasyna betteıdi. Úı sharýasy! Úı sharýasyn Qabekeńniń «aqsaýsaǵy» Rahıla istep júrmek pe? Ol baqandaı kitaphana bastyǵy. Sondyqtan ol úıine, kútýshi de aldy. Kútýshi bireý ǵana emes, tepse temir úzetin eki azamat; biri erjetken, biri boıjetken. Erjetken úı ıesin kútse, boıjetken báıbisheni kútedi.

Bylaı qaraǵanda baıaǵy baı men báıbisheniń kyzmetkerleri sıaqty. Emıla men Qaıyr. Kolhoz jumysyna aralaspaı-aq Qabeńniń «erekshe basshylyǵymen» jumys isteıdi. Olarǵa jumysqa qaı maýsymda qatysýy kerektigin de sol aıtyp beredi. Iaǵnı kúzde kolhozshylar eńbekaqy alardan bir-eki apta buryn ǵana. Olardyń jumysqa tıip-qashyp tóbesin kórsetetin kezi bolmasa, basqa ýaqytyn báıbisheniń ydys-aıaǵyn jýyp, otyn-sýyn alyp, quıyp beredi. Biraq, ol istese de, istemese de alady. Óıtkeni «toqpaǵy myqty bolsa, kıiz qazyq, jerge kiredi». Qabekeń ne aqyryp jiberse, ne qolyn kóleńkelep kózdi qysyn jiberse bitti. Qap-qap astyq, Qaıyrdyń enbegi bolyp, Qaben úıine domalap beredi.

Qabekeń mal aıyrbastaý, saýda jasaý degendi dolydan úırengen eken desedi kolhozshylar. Ol da durys sıaqty. Óıtkeni aýyldyq sovettiń aryq kári qara bıesin kolhozǵa, kolhozdan alǵan jas qara bıeni aýdanǵa keri bıege, keri bıeni Kerimbektiń kók bıesine, kók bıeni jıren tóbelge, ony ala aıaqqa aıyrbastap túsin bótendep aldy. Bul jaǵyna kelgende baıaǵy bolystardyń urysy sıaqty. Sát degen bolystyń Ótesh degen urysy kórshisiniń torysyn urlap, ony qarańǵy úıge qamap, on bes kún saýyryn ystyq sýmen shabaqtap, shubar qylyp shyǵarǵan eken. Sonda kórshisi «shubarlyǵy bolmasa bizdiń sol torydan aınymaıdy-aq», degen eken. Birdi-birge soqqanda Qabekeń alǵan qara bıeni endi tanysynshy, káne!

Oblystan kelgen keıbir ókilder Qabekeńniń úıine soqpaı óte almaıdy. Óıtkeni olarǵa aýdanda sapyldaq Sapaq Qabekeńdi shalqyǵan kól etip, arnasynan asqan ózen etip, muzart taý etip, qysqasy ne kerek, bar qasıet sonda dep kórsetedi. Qabenniń ózi de olardy maıly ishekteı aınaldyryp ishine kirip, syrtyna shyqqan. Olar da shalqaıa qoımaǵan. Bir qazynyń eki basyn tistesken.

Kolhozdyń esep berý-saılaý jınalysyn shaqyra qoıǵan oblys ókili Koshqarov «Baýbaı» kolhozynyń predsedateli Másenovti, aýyl sovet predsedateli Qabekeńdi synaǵan eki birdeı jigitti «eki qý jaq» atandyryp jınalystan qýyp ta shyqqan . Biraq, áne jerden, mine jerdeı sopań-sopań etip shyǵa bergen Qabekeń men Másenovtiń jep qoıǵan, iship qoıǵan nárselerin jasyra almaǵan, ıaǵnı aıtqandardyń bárin birdeı qýyp shyǵa almaǵan. Mynany japtyń ba deı bergende, ekinshi jerden shyǵa-shyǵa kelgen. Jınalys bitýge taıanǵanda baqandaı bes myń som sopań etip, Qabekeńniń moınyna mine túsken. Másenov te qaýiptenip «maǵan da kep qalar ma eken» dep moınyn ishine tyǵa qoıǵan. Buqqanmen shyndyq jatsyn ba, bes myń som sart etigi oǵan da qara jylandaı orala ketken. Amal ne? Osy kezde jınalys jabyla salypty: «Jabýly qazan jabýymen» qalyp otyrypty. Áli de pisirilip, túsirilip jatsa kerek, sorpa qulqynǵa quıylyp, et kómekeıge tyǵylyp, Qabekeńniń jymqyrýy údeı túsedi,— deıdi. Uzaǵynan bergeı deńiz!

1950

---