InfoHub Logo

Nurym, Buqash úsheýmiz oqýdy bir bitirip, qyzmetke de bir zavodqa keldik. Úsheýimizdi zavod dırektory bir-aq qabyldap, osylardy bólmeı-aq qoıaıyn degendeı bárimizdi qatardaǵy jobalaýshy ınjener etip belgiledi. Sonymen endi biz Almalyq qalasyndaǵy aýyr mashına jasaıtyn alyp zavodtyń dyrdaı qyzmetkeri bolyp shyǵa berdik.

Dırektor kabınetinen shynyn aıtsam, úsheýmiz úsh túrli oımen shyqtyq. Ol oıyn en aldymen Nurym bildirdi:

Úsheýimizdi birge qaldyrǵany qandaı jaqsy boldy, jumysty aqyldasyp isteıtin boldyq,— dedi. Onyń qyzyl sarǵysh óńi jaınap ketipti, úlken qap-qara kózderi ot shashyp, qýanyshyn bildirin tur. Biraq Buqash nurlanyp, qabaǵyn shytyp:

Nemene, qatardaǵy ınjenerlik qyzmet bermeıdi ǵoı dep qorqyp pa ediń? Dıplomy joq Naryn da ınjenerlik qyzmet istep júr emes pe,— dedi. Men aldymen osy ekeýiniń sózin de selsoq tyńdadym. Óıtkeni meniń júreksinip kele jatqan jaıym bar edi. Biraq Buqashtyń sózin estigen soń, onyń sózi qamshy bolǵandaı men de jańaǵy qobaljýymdy qoıyp, úlkenirek nárse dámettim.

Úsheýmiz onshaqty adam otyratyn keń bólmedegi bos oryndarǵa jaıǵastyq. Arada shamaly kún ótpeı jatyp-aq Nurym kózge túse bastady. Óıtkeni ol chertejdegi keıbir qatelerdi taýyp, ony tipti teorıalyq jaǵynan dáleldep berdi. Muny kórgen bastyqtar oǵan únemi kóńil bólip, kelgende odan ár nárselerdi surap júretin boldy. Keıde men Nurymnyń osyndaı dárejege ne bolǵanyna maqtanyp ta qalamyn. Biraq munym Buqashqa unaı qoımaıdy.

Osy seniń namysyn qaıda? Ózińdi maqtaǵandaı bolasyń deıdi maǵan Buqash. Shynynda da «meniń munym ne? dep oılanyp qalamyn da, rasynda Buqash aıtqandaı namysym joq, pa, artyn ala berip-aq umytyp ketip, Nurymdy maqtaı jónelemin. Sóıtip júrgenimizde Nurymdy aǵa ınjener etip taǵaıyndady. Ol Buqashqa jalǵas joǵary orynǵa otyrdy. Endi Nurymnyń tór jaǵynda bir-aq stol bar. Ol barlyq on shaqty adamnyń bastyǵy Nıkolaı Petrovıchtiń oryny.

Úsheýmiz qyzmetten únemi birge qaıtyp júrmiz. Biraz jer júrgen soń, Buqash ekeýmiz bir ketemiz de, Nurym bizden bólinip óziniń qala ortasyndaǵy úıine tartady. Sońǵy kúnderi sol eki aırylar jerge kelgende men únemi jalǵyz qalamyn da, Buqash Nurymmen ketip júrdi. Men oǵan mańyz bere qoıǵan joqpyn. Kim biledi; múmkin Buqashtyń Nurymnyń úıinde bir sharýasy bar shyǵar, álde boıdaq adam qala ortasyndaǵy kınoǵa, teatrǵa baryp júrgen shyǵar. Úsheýmiz qatarlasyp kele jattyq. Aırylar jerge kelgende menimen birge júrmes pe eken dep Buqashqa qarap men jaltaqtaı berdim. Joq, Buqash kádimgi qala ortasynda Nurymmen birge turatyndaı senimmen barady. Tipti dúnıede meniń bar ekenimdi umytqan ba qalaı?

— Buqash, sen páter aıyrbastap pa ediń?— dep suradym men. Buqash maǵan jaýap bermedi. Jónime kete berdim.

Sońǵy kúnderi birge júrmegen soń ba, álde sol kúni umytyp kettim be, men aırylar jerge kelgende qoshtasyp buryla bergenimde Nurym Buqashqa qarap:

— Buqash, sen Balbaqpen bara berseń de bolady ǵoı,— dedi. Men ol júrer me eken degen úmitpen turyp edim. Joq ol burylmady. Buqash menen birjola alystap bara jatqandaı boldy.

Nege ekeni belgisiz sońǵy kúnderi Buqash menimen sırek sóılesetin boldy. Onyń esesin ádeıi Nurymnan alaıyn degendeı ol qyzmet ýaqytysynda da jybyrlap oǵan tynyshtyq bermeıdi. Al kerisinshe, Nurym menimen sóıleskish. Kishkentaı qoly bosaı ketse boldy, bizdiń úıdiń ishin, ártúrli áńgimeni surap jalpyldap jany qalmaıdy, Qyzmet ýaqtysynda men jumys babymen Buqashtan áldebirdemeni suraı qalsam, ol qantúlenip, tunjyrap ketetin-di. Qatelesetindeı eshteme taba almaı, bes jyl birge oqyran joldasyma tańdanyp qalamyn. Múmkin bul basqalar aldyndaǵy bir taktıkalyq oıdan týǵan shyǵar, ony men sholaq basym túsine almaıtyn shyǵarmyn dep te joramaldaımyn.

Jazdyń jaıdary kúni keń bólmeniń ishin nurǵa bólep tur. Úı tola otyrǵan ınjenerler birimen biri sybyrlasyp qana sóılesedi. Qaıtar kúnniń qyzýy kún keshkirgen saıyn azaıyp bara jatqandaı bólme ishi birden birge qońyrqaı tarta bastady. Dálizde úsh-tórt adamnyń dýyldap sóılegen daýysy estildi de, sálden keıin bizdiń bólmege Nıkolaı Petrovıch, Nurym, Buqash úsheýi kirdi. Alǵashqy ekeýi jaı basyp keledi. Nege ekeni belgisiz Buqashtyń túri ózgerip ketken. Onyń qońyrqaı óńi qaraýytyńqyrap, qabaǵy túksıip, moınyn ishine alyp, móńkıtin jylqysha jelkesin kórsetedi. Men oǵan bastyqtardyń biri urysqan eken dep seskenińkirep qaldym. Biraq jaı olaı bolmaı shyqty. Bólmege kirisimen Nıkolaı Petrovıch:

— Senderdi endi Nurym basqarady. Ol konstrýktor bolyp taǵaıyndaldy, al Buqash onyń ornynda aǵa ınjenerlik qyzmet atqarady. Jumystaryńdy jaqsylap isteńder,— dedi. Men qýanǵanymnan aıǵaılap jibere jazdadym. Qyzmetkerlerdiń bári de «qutty bolsyn» aıtysty. Men Nurymdy quttyqtaǵan soń Buqashqa kelip qolymdy soza berip edim:

— Qoıa turshy, jumysyńdy isteı berseńshi,— dep qolymdy almady. Kóńili qurǵyr bir atym nasybaıdan qalady degen emes pe, kóńilim shıtkip qaldy. Degenmen bildirmegen boldym.

— Al Nıkolaı Petrovıch she,— dep surap edim, «ol bas ınjener boldy» dep jaýap berdi, Nurym. Nurymdy Nıkolaı Petrovıch shaqyryp ketti de, bólmede Buqash ekeýmiz qaldyq. Basqalar úıge ketti. Men Buqashqa «birge ketemiz be?» dep edim, «júre berseńshi», dep ol burynǵy Nurym otyrǵan stolǵa jaqyndaı berdi...

Tańerteń kelgende Nurym otyrǵan orynda Buqash otyr. Biraq bir qyzyǵy ol stol burynǵydaı uzynynan turǵan joq, ne Nıkolaı Petrovıch otyratyn stolsha kóldeneń de emes, elik aýyzdanyp, qıǵash qoıylypty. Bizben qyzmetke bir mezgilde kelgen Nına deıtin ınjener qyz kire berip, Buqashqa, Buqash otyrǵan stolǵa qarap myrs etip kúlip jiberip, aýzyn basa qoıdy. Onysyn artyq kórgendeı ózi qyzaryp ketti.

— Bizdiń zavhoz da qyzyq, myna stoldy naǵyp qısaıtyp qoıǵan?— dep edim men:

— Balbaq bos sózben áýestenbeı jumysyńdy isteseńshi,— dep maǵan Buqash dúrse qoıa berdi. Ózgeris Buqashtyń tek stolynda ǵana emes, onyń minezinde de bolǵandaı kórinip ketti maǵan. Ol dúrdıip eshkimmen sóılespedi. Bir kezde Nına ornynan turyp Buqash janyna keldi:

— Buqash, keshe bastaǵan jumysty bitirip tastaıyq, deýi muń. eken, Buqash tútep turǵan lestondaı burq ete qaldy.

— Vo pervyh, men sizge Buqash emes, Buqash Shybyshovıchpin vo vtoryh, ony anaý Balbaq ekeýiń bitirińder, men sonan soń, qaraımyn dep ol kirpideı dúrdıip, qabaǵyn túıip aldy. Nınanyń ornyna qaıta baryp otyrýy kıyn boldy. Mundaı turpaıy sózdi názik qyz túgil, kúnde birge júrgen men de kótere almas edim. Buqashtyń qylyǵy kóńiline syımady ma, álde Nınany jubatqysy keldi me Nurym:

— Nına, beri kel, ekeýmiz qarap tastaıyq,— dedi. Daýyldan yqqan kóbelekteı pana taba almaı turyp qalǵan qyz Nurym janyna otyra berdi. Sol kezde Buqash:

Nureke, men-aq qarap tastaıyn,— dep ornynan atyp turdy. Nurym onyń sózin elemedi.

Keshke Buqash ekeýmiz keńseden bir shyqtyq. Biraq, oń jaqta ketip bara jatqan Nıkolaı Petrovıchti kórgen soń ol taǵy boıaýdaı buzyla qaldy. Ol maǵan qaral:

— Balbaq, sen júre ber, óziń bastyq bola turyp, bastyqtarmen birge júrmediń der,— dep, buryla berdi. Maǵan onyń bet beınesi de, minezi de keńsede otyratyn stolynsha qısaıyp bara jatqandaı kórindi. Biraq ol qısyq, aýyz stoldy túzetip qoıa salý kıyn emes qoı, degenmen janyndaǵy joldasyńnyń bet-aýzynyń qısaıyp bara jatqanyn kórý aýyr da, aıanyshty da eken.

1961

---