Qadir túni
/Bir aktili pesa/
As úı. Ústel, tórt oryndyq, shette dıvan, onyń janynda jornal ústeli. Ádettegi ortanqol as úı. Dıvanda boıjetken qyz shalqalap otyr. Eki kózi jumýly. Tynyshtyq. Kenet esik qońyraýy shyryldaıdy. Qyz selk etip, oıanyp, ornynan turady. Esikke baryp, sál kidiredi de, suramaı asha salady. Tabaldyraqtan qańǵybas shal attaıdy. Toz-tozy shyqqan shal. Jasqanshaqtaı kiredi. Qyz keıin sheginip bólmege ótkizedi. Ekeýi de qorqyp tur. Bul jaǵdaı ásirese seziledi.
Shal. Qudaıy qonaqpyn.
Qyz. Kelińiz.
Shaldyń ózine-ózi senbeı turǵany baıqalady.
Shal. Kireıin be?
Qyz. Kirińiz.
Qolymen ıshara jasaıdy.
Shal. Balam, bir jutym shaı, bir tilim nan bershi. Qanym qaraıyp, ashtan buratylyp ólip baramyn.
Qyz. Kirińiz dep turmyn ǵoı, kirińiz.
Qyz taǵatsyzdyq tanytady, burylyp ketip dastarhan ázirleýge kirisedi.
Shal. Sham janyp turǵanyn kórip, kirdim. Búgin Qadir túni ǵoı. Musylman balasy bolsa, kirgizer dep úmittenip keldim. Aıyp etpe, qaraǵym.
Qyz. Jo-joq. Otyryńyz, ótińiz beri.
Shal ústel basyna otyryp, aldyna qoıylǵan tabaqtaǵy asty qomaǵaılanyp jeı bastaıdy. Qyz kesege shaı quıady. Shal tamaǵyn tastaı salyp shaıdan jutady.
Shal. Alla razy bolsyn, qaraǵym. Búgin Qadir túni ǵoı. Dalada qalsam, úsip ólem be dedim. Kishkene boı jylytyp otyra tursam.
Kenet shal jylap jiberedi. Oǵan qosylyp qyz da jylaıdy. Qyzdyń jylaǵanyn kórip, shal óz-ózine kele bastaıdy.
Shal. Aınalaıyn, qorqyp otyrǵan joqsyń ba. Qoryqpa. Meniń zıandyǵym joq. Jylan ekesh jylan da shaqpaıdy basyna aq quıǵan kisini. Meniń ózińdeı qyzym bar. Anadan óstip, bomj bolyp týǵan joqpyn. Ózińdeı ádemi, aqyldy eki qyzym bar meniń. Qoryqpa. Kishkene otyra turaıyn dep edim. Álde keteıin be? Ket deseń keteıin.
Ornynan tura bastaıdy. Qyz basyn shaıqap, ymmen otyryńyz degen ıshara bildiredi.
Qyz. Joq, ata, otyra berińiz. Men báribir uıyqtamaımyn. Qydyr atany kútip otyrmyn. Ózimshe nıettenip.
Shal. Durys-durys, biz de bala kezimizde kútýshi edik. Biraq, meniń basyma qonbady Qydyr. Bálkim, saǵan qonar. Myna úı ózińdiki me?
Qyz. Joq. Bólme jaldaımyn. Úıdiń ıesi úlken kisi, búgin bir týystaryna ketti. Shaı quıaıyn, keseńizdi berińiz.
Shal kesesin beredi.
Shal. Turlaýy joq dúnıe. Qara basymda barlyǵy da bolyp edi. Basymda – úıim, qyzmetim, eki qyzym, qatynym. Onyń aldynda bir áıelim boldy. Keremet edi jaryqtyq. Qazir o dúnıelik bolyp ketti. Imandy bolsyn, aýmın. Tamaq istegende, barlyǵyn maıda-maıda etip týraǵanda. Sondaı súıkimdi, juǵymdy etip istegende... Tap sen ondaı tamaq jep kórgen joqsyń. Al, men jedim. Aıtkúldiń jasaǵan tamaǵyn.
Qyz. Neden qaıtty?
Shal. E-e, bilmeımin. Ana jyldary elge barǵanda Marǵasqa aıtty. Marǵasqa degen qurdasym meniń. Qaıtys boldy dep. Al, ózi meniń kózime qaraıdy qalt jibermeı, qaıter eken degeni. Jylaı almadym. Ne betimmen jylaımyn? Neden ketti, qaıtyp ketti dep suraǵan joqpyn. Nem bar?
Qyz. A-a-a, sizder ajyrasyp ketken ekensizder ǵoı.
Shal. Ajyrastyq qoı. Ajyrastyq. Osydan qyryq jyl buryn bolǵan oqıǵany nesine qazbalaıyn. Temeki bar ma sende qyz.
Qyz. Joq.
Shal. Bar, dúkennen alyp kelshi onda.
Qyz. Ákele almaımyn. Qyzyqsyz ǵoı ózińiz.
Shal. Temeki tartqym kelip ólip baramyn. Qazir shyǵyp, temeki alyp kelsem, sen qaıta kirgizesiń be úıińe?
Qyzǵa synap qaraǵan bolady.
Qyz /oılanyp baryp/ Jaraıdy, ákelip bereıin. Qazir.
Shyǵyp ketedi.
Shal. Qaı-qaıdaǵyny qozǵap. Aıtkúl de. Keıde qasymdaǵy alqashtar qatyn jaıly neshe túrli áńgime aıtady. Birinen biri ótip maqtanyp... Qarq-qarq kúlip otyryp esime Aıtkúl túsedi. Júregim qan jylaıdy. Áldene jeztyrnaqtarymen osqylap, ishi baýyrymdy ezedi-aı deısiń kelip. Sheshem tastatqyzdy ǵoı Aıtkúldi. Segiz jyl turdyq, bala tappady. Bedeý edi. Qara jer habar bermesin. Sheshem bir sózdi, qatal kisi. «Tasta» dedi. Qarsy sóz aıtýǵa qaýqar bolmaı tastadym. Ol qaıtyp turmys qurǵan joq.
Qyz kirip, shaldyń aldyna bir qorap temeki tastaıdy. Shal bas salyp, tutatyp, tarta bastaıdy.
Shal. Áı, sen qyzdyń túısigi bar eken. Qazir bir jasyq tútin ákep, qaryq qyla ma dep otyr edim.
Qyz. Eń arzanyn, eń ýyttysyn ákeldim. Ákem osyny tartatyn sodan soń.
Shal. Meniń de eki qyzym bar. Alty jıenim bar eki qyzdan.
Qyz. Solarǵa barmaısyz ba endi?
Shal. Nemene dep baramyn. Ne qadir qaldy ǵoı deısiń. Olar da attaı týlap jolatpaıdy. Ábden zárezap bolypty. Áı, men jetisken adam emespin. Nesin suraısyń?
Únsizdik ornaıdy.
Shal. Sen shynymen Qydyrdy kútip otyrsyń ba?
Qyz. Kútip otyrmyn.
Shal. Qalaı oılaısyń kele me ol.
Qyz. Kelýi kerek. Áıtpese qalaı bolǵany.
Taǵy únsizdik ornaıdy.
Qyz. Ata, shaı demdeıin be?
Shal. Sen shıpr degendi estýiń bar ma?
Qyz. Ol qalaı?
Shal. Jaraıdy, qoı. Qyzylynan ǵana quıyp bere ber.
Qyz shaı demdep, Shalǵa, ózine quıady. Kenet esikti qaqqan daýys estiledi. Shal da, qyz da selt ete qalady.
Shal. Qoı, qalqam, raqmet saǵan, baqytty bol, men keteıin. Páter ıesi keldi me deımin.
Qyz esikti ashady. Úıge ádemi kelgen, jaqsy kıingen kelinshek kiredi. Shal sytylyp shyǵyp ketedi. Kelinshek shalǵa qarap, tiksinip qalady.
Qyz. Sizge kim kerek?
Kelinshek. Sen Aıdanasyń ba?
Qyz. Ia.
Kelinshek. Men – Erkebaıdyń kelinshegi bolamyn.
Qyz ańyryp turyp qalady. Kelinshek tórge ruqsatsyz ótip, dıvanǵa baryp otyrady. Qyzdyń betine tesilip qaraıdy. Qyz ary-beri júrip, sodan soń dastarhan basyna, óziniń burynǵy ornyna otyrady.
Kelinshek. Aıdana, mine, sen qandaısyń?
Qyz. Siz beker kelip otyrsyz. Barlyǵy baıaǵyda bitken. Sizdiń kúıeýińizdiń mańyna endi jolamaımyn. Bizdiń aramyzda barlyǵy sheshilgen. Beker kelip otyrsyz. Ketińiz.
Kelinshek. Qadir túni qonaqty osylaı qabyldaýshy ma edi...
Qyz. Siz maǵan kelý úshin bul túndi beker tańdadyńyz.
Kelinshek. Joq, men senimen ursysý úshin, aıyptaý, balaǵattaý úshin kelip otyrǵan joqpyn. Osydan az ýaqyt buryn, bunyń barlyǵy múmkin bolar edi. Al, qazir... Qazir jaı, sóılesý úshin. Eger senseń maǵan.
Qyz. Janymdy jegideı jeý úshin keldim deseńizshi...
Jylaıdy.
Kelinshek. Sen jylama. İshińdegi bala meniń zańdy kúıeýimdiki, balamnyń baýyry, kishkene qaqym bar ma deımin.
Qyz. Siz qaıdan bilesiz? Aıtqan eken ǵoı...
Kelinshek. Aıtty...
Kenet kidiredi.
Kelinshek. Mine, shydamaı kelip otyrmyn.
Qyz. Ápketaı, bári bitti dep turmyn ǵoı. Men, minekı, saǵat onda, búgin dárigerdiń qabyldaýyna baramyn. Bul balany dúnıege ákelýge múmkindigim joq. Ne dalada, ne qalada janashyr panam joq. Beker kelgen ekensiz. Siz alańdaıtyn, aldyn alatyn esh nárse qalǵan joq bul jerde.
Kelinshek. Sen meni túsinbediń... Áke-shesheń bar ma?
Qyz. Ákem ólgen. Mine, alty jyl boldy. Sheshem basqa úıdiń tútinin tútetip ketti. Ol kisiniń de aıaǵy aýyr dep estımiz.
Betin basyp otyrady.
Qyz. Shańyraqta shynashaqtaı ǵana inim otyr. Shynashaqtaı áıeli, uly bar. Olardyń ústerine baratyn jaıym joq meniń.
Kelinshek. Uıattan ólgenshe, ishimdegi balany óltireıin dep sheshken ekensiń ǵoı.
Qyz. Bul - meniń uıatym. Ony baýyrymnyń moınyna aparyp ne betimmen artamyn.
Kelinshek. Jaraıdy. Bar bolsyn. Meniń munda kelý sebebim basqa edi. Qaı jaǵynan shyǵarymdy bilmeı otyrmyn. Jalpy sen maǵan unadyń. Bet-álpetiń, mineziń...
Qyz. Aıttyryp kelgendeı boldyńyz ǵoı.
Kelinshek. Joq, olaı emes. Men aıtaıyn. Sen bilesiń, Erkebaı ekeýmizdiń aramyzda bir bala bar. Bir bala. Men endi qaıtyp kótere almaımyn. Bir dert jabysty maǵan. Endi qaıtyp týa almaımyn.
Qyz. Ony maǵan nemenege aıtyp otyrsyz? İshińdegi balany týyp ber deısiz be? Balaǵa janyń ashysa, alǵyzba, ómirin úzbe deısiz be? Iapyraı, a.
Tolqyp ári-beri júredi.
Qyz. Men kóner edim. Men kóner edim.
Kelinshek betin basyp jylaıdy.
Qyz. Boıyma bitken túıirshik tirshilik ıesin, alqyzyl qan, búlkildegen júrekti dúnıege ákelýge septesseńizder, odan keıin basy bútin ber deseńizder. Men kóner edim. Kóner edim.
Kelinshek. Joq-joq, olaı emes. Men saǵan Erkebaıǵa tı dep kelip otyrmyn. Úıge kirip otyr, balańdy tý, meniń balamdy baýyryń bas dep kelip otyrmyn. Meniń dám-tuzym taýsylyp bara jatyr. Kózim tiride otbasymdy tapsyryp keteıin dep otyrmyn. Ana jaqqa tynysh ketý úshin.
Qyz. Qalaı? Qalaısha?
Kelinshek. Bunyń barlyǵy maǵan ońaı emes. Keshe Erkebaı ekeýmizdiń aramyzda aýyr áńgime boldy. Men ózim kóp balaly otbasynan shyqqan adammyn. Menen úlkeni de, kishisi de bar balanyń. Biraq, árqaısysynyń óz ómiri bar. Qaısysyna baryp salmaǵyńdy salasyń. Sodan Erkebaı sen týraly aıtty. Sen oǵan renjime. Kózińnen kórip turmyn, súıesiń sen ony.
Qyz. Olaı demeńizshi...
Kelinshek. Seni ol da qalap otyr. Áıtpese aıtpas edi. Asyǵys, aǵat áreket jasama. Ómir – tańǵajaıyp. Ómir – syılyq. Alla qalap almasa, óz qolyńmen qylmys jasama. Maǵan jaýabyńdy ber.
Qyz. Ápketaı, men oılanaıyn. Men jaýabymdy oılanyp aıtaıyn.
Kelinshek ornynan turyp esikke betteıdi.
Kelinshek. Oılan. Tek uzaqqa sozylyp ketpesin /shyǵyp bara jatyp/. Aıtpaqshy, men kirgende shyqqan shal kim, týysyń ba?
Qyz. Joq, ol Qydyr ata ǵoı. Qydyr ata...
Sońy
You Might Also Like
