InfoHub Logo

Ejelgi Egıpette bolashaq hatshy-jylnamashylardy áýeli sózderdiń, áripterdiń tańbalaryn balshyqqa emes, papırýsqa jazdyryp úıretken. Papırýs degenimiz — batpaqty jerde ósetin qamys tárizdi ósimdik. Egıpettik jylnamashylar onyń sabaǵyn jińishkelep uzynynan tilip, sýǵa jibitip, qaıta keptiredi. Sonan soń ǵana olardy bir-birine jalǵap, jelimdeıdi de, jalpaq taspadan orama jasaıdy. Taspa betine qyzyl, qara «sıamen» jaza bergen. Jazýǵa arnalǵan osynaý sarǵysh oramany da «papırýs» dep ataıtyn bolǵan.

Ǵalym-arheologtar qazba jumystary kezinde ertedegi egıpettik jylnamashy shákirtterdiń jazǵan ár túrli tańbalary bar osyndaı oramalardy taýyp alǵan. Keıbir tańbalar shaıylyp, kórinbeı de qalǵan. Bálkim, qate jibergeni úshin jazalanǵan shákirttiń kóz jasymen shaıylǵan bolar?

Endi bir kóne memleket — Pergamda erekshe ılengen buzaý nemese laqtyń terisin jazý materıaly retinde paıdalanǵan. «Pergament» sózi de «Pergam» sózinen alynǵan ǵoı. Pergamentke jazý papırýsqa qaraǵanda áldeqaıda yńǵaıly edi. Jazýdan jiberip alǵan qateni shákirtterdiń qyryp tastaýyna bolatyn. Eń qıyny pergament óte qymbatqa túsetin, oǵan jazylǵan bir kitaptyń quny úlken qora-jaıy, jeri bar úımen birdeı baǵalanatyn.

Ejelgi slavándar jazýǵa eń arzan, ońaı daıyndalatyn materıaldy — qaıyńnyń qabyǵyn paıdalanǵan.

Qaıyńnyń qabyǵy qanshama jaqsy bolǵanmen, ol kitap jasaýǵa jaramaıtyn.

Aqyry shalǵaıda jatqan shyǵys elderinen kópester men jıhankezder appaq qardaı, ózi juqa keremet paraqtar ákele bastady. Bul... qaǵaz bolatyn.

Alǵashqy qaǵaz jibek óndiretin tut aǵashynyń qabyǵynan ázirlendi. Ǵajaıyp aq qaǵazdy kórgen eýropalyqtar: «Biz de osyndaıdy jasap alar ma edik, shirkin! Biraq neden, qalaı jasaýǵa bolady?» dep áýresarsańǵa tústi. Oqymysty-ǵulamalar bastaryn qatyryp, qaǵaz jasaý týraly uzaq oılandy, aqyry tapty-aý. Qaǵaz degenimiz ósimdiktiń qysqa-qysqa talshyqtarynyń jıyntyǵy, al ósimdik talshyqtaryn tut aǵashynyń qabyǵynan basqadan da alýǵa bolady ǵoı. İske jaramsyz bolyp, eskirip qalǵan kenep jáne maqta-matalaryn kádege asyryp kórse qaıter edi? Matadaǵy uzyn talshyqtardy usaqtap qysqartýǵa bolady ǵoı. Baıqap kórip edi, iske asty.

Ár túrli elderde qaǵaz jasaıtyn materıaldy qaıdan alǵandary týraly árqalaı aıtylyp júr. Sondaı áńgimeniń biri mynandaı.

Qandaı da qupıanyń syryn bilýge óte qumar bir adam jabaıy aranyń uıany neden jasaıtynyn bilgisi keledi. Baqylaı bastaıdy. Sóıtse, ara aldymen aǵashtyń shetinen kishkentaı jańqa kertip alyp, sony uzaq shaınap shylaıdy eken de, uıasynyń qabyrǵasyn sodan jasaıdy eken.

Mynaý erekshe qurylys materıalyn kórgen jańaǵy kisi: «Ehe, qaǵazdy da mynaý materıaldan, aǵashtan-aq jasaýǵa da bolady eken-aý! Aǵashtan kóp dúnıe joq! Aınala tolǵan aǵash» dep oılapty.

Oqıǵa dál osylaı, álde sál basqashalaý boldy ma, — ol jaǵy belgisiz, biraq eń bastysy qazirgi kezde gazetter men kitaptardy, jýrnaldar men kúntizbeler, oqýlyqtar men dápterlerdi basyp shyǵaratyn qaǵaz osylaısha paıda bolǵan edi.

---