InfoHub Logo

Ortasynda úshqattan ǵana jasalǵan bolar bolmas shirkeýi bar esiktes eki bólmeniń aıadaı birinde jıyrma eki jyl boıy tapjylmaı bir mekemede adal qyzmet atqarǵan, ot basy jandy-jaqty kisi, Aınabekov turatyn. Onyń úı jaǵdaıyn, bala-shaǵasynyń jaǵdaıyn kórip kórshileri aıap, tipti qalalyq Sovet atqarý komıtetine, turǵyn úıler basqarmasynan kelgenderge talaı júgirgen bolatyn.

Sóıtip, úı ıesi bes-alty balasymen kishkentaı qýysta tyǵylyp otyrǵanda esiktes bólme bosap qaldy. Biraq Almaty qalalyq Sovetine shaǵym aıtyp talaı ret barǵan bul úıdiń adamdary keńirek páter ala almaı ábden júregi shaılyqqandyqtan bul bir qýystan da dámetpedi, ıekteri. qyshymady. Bul bólme sonymen bos tura berdi.

Bir kúni munda úı basqarýshy Kalnıskıı keldi.

— Osy úıdi saǵan bersem... — deıdi ol.

— Berseńiz jaqsy-aq bolar edi!

— Bersem berermin.

Beriletin jalǵyz bólmeniń qurmetine bir kók moıyn ashylyp, quıylyp, bokaldar syńǵyrlap soǵysyp ta qaldy. «Ólseń keriń keń bolsyn», — degendeı, Aınabekov az da bolsa keńıtinine qýandy. Biraq qysqa jip kúrmeýge kelmeı, ol eki júz gram araqtan basqa eshteńe lázzat ete almady. Al Kalnıskıı bolsa shytyrlaq qaǵazdardy satyrlatyp sanyn alýǵa yńǵaılanyp daıyn-aq tur edi. Munda ońdaı yrym-syrym bola qoımaǵan soń biraz esek dámelenip turyp, úıdiń ol jer, bul jerin qaraǵan bolyp ári-beri júrip, aqyry esikten túnerip shyǵyp kete bardy.

Osy bólme qańyrap bos tura berdi. Arada eki aı etip, úshinshi aıdyń júzi boldy. Aqsha berip kiretin kisi tabylmaı Kalnıskıı sendeldi. Sodan soń Aınabekovtyń joldasy Dúrıa «bala-shaǵasynyń barlyǵyn, úıiniń tarlyǵyn aıtyp, Qazaq SSR Joǵarǵy Keńesiniń Prezıdıýmynan osy úıge ornalasýǵa ruqsat aldy. Aqyry ótken jyldyń 16-sáýiri kúni osy úıge Aınabekovtar ornalasty. Kórshileri «qaıyrly qonys» aıtysty. Jaman da bolsa, burynǵydan keńeıip, búgilgen tize jazylyp, aıaq kesilýge keldi.

Erteńine osynda qalalyq turǵan úıler basqarmasynyń ınspektory keldi. Árıne, jaı kelgen joq. Aýzy kópirip, shashy úrpıip, kózi shadyraıyp ashýlana keldi.

— Aıtqanym aıtqan, degenim degen. Saǵan úıdi bermen, — dedi Merın.

— Biz de sovet semásymyz, shıetteı bala-shaǵa mynaý, jaǵdaıdy kórip tursyz... — deıdi Aınabekova.

— Mine, saǵan bala-shaǵa!

Merın Aınabekovaǵa birden judyryq jumsady. Tanba da túsirdi. Kóre turyp Kalnıskıı arasha túspedi. Qaıtyp ara tússin, bul bólmege aqsha berip kirer bireýdi ólip-talyp jańa taýyp kelgende úıge kirip alypty. Aýzy araqtan, qaltasy aqshadan qaǵylaıyn dep tur. Sóıtip, qara júrek Merın Aınabekovany taıaqqa jyǵyp shyǵa berdi.

Saǵat kúndizgi onnyń kózi, qaladaǵy Lenın aýdandyq. prokýrorynyń orynbasary Lıtýs ashýlanyp otyr, kópirip, kóterilip sóılep otyr: «Toqsanymyz jınalyp toqty jyqqan batyrmyz» dep, bárińniń shamań bir adamǵa kelmeıdi. Nege qorqasyńdar. Baryńdar da qamap tastańdar. Úıdi bosatyńdar. Óńsheń qoıan júrek qorqaqtar! Zań degen mine Bizdiń qolda. Kúsh kerek pe, mılısıa da bizdiń qolda. Nusqaý berer men bolam!

Ózderi tappaı júrgen paraqorlar bul ilip ala jóneldi. Olar týra tartyp qaladaǵy mılısıanyń 2bólimine keldi. Mılısıa bastyǵy Qalmaqov eki qyzmetkerin qosyp berdi. Aınabekov tańerteń-aq qyzmetke ketken. Balalary oqýda. Úıde naýqas balasymen ana otyr. Kenet qaǵylǵan soń ol seskengendeı esikti ashyp jiberse, úıge bir top adam cay ete tústi. Tústeri susty. Mańǵazdanyp Merın tur. Kúshimdi kórdiń be degendeı, Kalnıskıı kórinedi.

— Sizge basqa úı beretin boldyq. Sony kórseńiz!

— Kóreıik, úıde adam joq. Olar kelgen soń baraıyn.

— Qazir júr degen soń, júrińiz.

Osy jerde sózge mılısıoner aralasyp áı-shaıǵa qaramaı, «sózsiz júresinin» aıtyp saldy. Mılısıadan kelgen Maqajanov sezdiń jónin uqpaıtynyn ańǵartty. Olar Aınabekovany úıden súırep shyqty. Ol qalaı qatal kelmesin, anaý-mynaý emes, jarlyqty prokýrordyń orynbasary Lıtýs berdi, qala berse Qalmaqov bar. Tipti sol eki bastyǵy sıaqty munyń ózi keıde durys nárseni burysqa shyǵara salýǵa da qumar. Durys sóz aıtsaq teris qaraıdy. Jalynsań jyndana túsedi, aspanǵa qarap pańdana túsedi. Aqyry Aınabekovany dedektetip alyp jóneldi. Aýrý jas bala tósekte jylap qala berdi.

Qylmyssyz adam mılısıanyń 2-bólimine ákelindi. Aınabekovanyń aryzy tyńdalmady. Qamaı sal dep buıyrdy Lıtýs. Maqajanov qamaı saldy. Onymen qoıǵan joq.

— Saǵan úı osy, — dep esikti tars japty... Jýannan jýan shyqsa eki keziń sonda shyǵar degen osy boldy.

Aınabekova jazyqsyz «jazasyn» ótep otyrǵanda, onyń úıine jalǵyz basty bir áıeldi kóshirip, Kalnıskıı keldi. Kórshiler ony jibermeı kóp qarysty. Ary tart, beri tartpen esiktiń bosaǵasy soqqylanyp, mańdaıshasy bosaı bastady. Úıdegi aýrý jas sábıdiń jany murnynyń ushyna kelip, tósek astyna tyǵyldy. Esiktiń kilti buzylyp ashyldy, Úıdegi dúnıe tasylyp, áldeqaıda áketilip jatty... Esik aldyna tastalǵan, úıilgen múlik qaraýsyz, ustaǵannyń qolynda ketti. Tún ortasy bolǵansha úı ashyq-tesik turdy. Úıde jas bala jylap, dalada oqýdan kelgen balalar shýlap azan-qazan boldy. Úı ishiniń astan-kesteńi shyqty. Ádiletsizdikti aıtyp kórshiler taǵy da jan-jaqqa júgiristi. Aqyry kóptiń sózin tyńdaǵan adam bolmady... Ordersiz áıel taıtańdaı basyp júrip jatty. Onyń jóni de bar eken, ol Lıtýstyń ilik-shatysty adamy bolyp shyqty. Ony bilgen kórshiler qatty daýryǵysty.

Tún ortasynda «jazasyn» ótep jeńgeńiz keldi. Úıdegi qalǵan-qutqandy jınastyrdy. Túri ketip, túsi qashqan balalaryn kórdi. Kóp dúnıe joq bolyp shyqty. Toǵyz aı otyrǵan úıge toqtam bolmaı taǵy ketti. İs sotta.

Sot bıligi qalaı shyǵady desedi jurt. Árıne zańda kórsetilgenindeı de! Merın men Kalnıskııdiń qanjyǵasynda ketken qol shoqparlarǵa joǵalǵan dúnıeniń qunyn tóle deıdi. Sovet mılısıasyn jeke adamnyń qol shoqparyna aınaldyrǵan, sóıtip ony qubyjyq etip kórsetken keıbir qyzmetkerlerge qatań shara kórsetilsin deıdi. Sovet zańyn burmalaýshylar zań aınalasynan ketsin deıdi. Solaı bolmaǵanda qalaı bolmaq!?

1954.

---