InfoHub Logo

«Bári de aıaqtaldy-aý, áıteýir», — dep ózine-ózi kúbirlegen ol as úı men qonaq bólmeniń arasynda áli júr. Bosaǵan ydys-aıaq pen tabaqtardaǵy sheti oıylmaǵan taǵamdy ary-beri tasyp, eki qary ábden saldyraı talǵan shaqta tórdegi kresloǵa sylq etip otyra ketti. Kúni boıy lepirip, áýelep alyp ushqan kóńil kúıden birtindep arylyp, oıyn da, boıyn da jıyp alǵandaı. Kóńili de órekpimeı, qonaqtaǵan qustaı bir sát damyldap, baıyz taýyp, sabasyna túse bastaǵandaı. «Bári de abyroımen aıaqtaldy áıteýir» — dedi taǵy qaıtalap. Aıaqtalǵanda qandaı, bas aınaldyrardaı jeńispen aıaqtalǵan joq pa? Bir jaǵynan senerin de, senbesin de bilmedi. Seneıin dese, munyń betine kúle qaraǵanymen ishine búkken syr ushyǵy bardaı kórinetinder az ba? Kóńil shirkin solardan sekemdenetin. «Taqyrybymdy qyzǵanady, kóre almaıdy, birde bolmasa birde aıaǵymnan shalmas pa eken?» dep seskenetin. Senbeıin dese, jańa óz qulaǵymen estidi, birde-bir qarsy daýys bolǵan joq. Bórkińdi aspanǵa atyp, qýana ber! Budan artyq abyroı bar ma?!

Munyń kóńilin kótergenderi me, álde laýazymy joǵary ǵylymı jetekshisine jaǵynǵandaǵysy ma, kim bilsin, jınalǵan jurt «qomaqty bir jumys tyndyrdyń» desken bir aýyzdan. Qorǵaýynyń «sabaqty ıne sátimen» degendeı, ońtaıly bastalyp, keńes músheleriniń búgin tegis jınalyp, bir aýyzdan úıirile ketkenine tańy bar. Baǵana daýys sany anyqtalǵan kezde-aq báriniń de qoldaǵanyna kózi jetkendeı. Qarsy daýys joq ekenin estip, kóńili alyp ushyp, qýanǵan. Qýanbaǵanda she? Neshe jylǵy kóz maıyn taýysyp, zerttegen jumysynyń nátıjesi emes pe? Tirshiliktegi bar qyzyqty jıyp qoıyp, osy jolǵa túbegeıli túskenine neshe jyl. Kúıeý, bala-shaǵa degen munda joq. Ermegi de, aldanyshy men jubanyshy da osy ǵylymı jumysy, arhıv aqtardy, taý-tas kezdi, zerthanada qanshama tań saryldy. Endi, mine, bárin támámdap, «ýh» dep otyrǵany. Onsha-munshaǵa elpildep-jelpildeı qoımaıtyn ustamdy-aq edi, biraq búgin jasóspirim boıjetken shaǵyndaǵydaı kóńili alaburtyp, júregi attaı týlamasy bar ma?! Qanshama ýaqyt basynan keshpegen qubylys. Ánsheıinde syr bildirmes júregi lúpil qaqqan saıyn kókiregine salqyn saýmal dem tarap, ishiniń ystyǵyn basqandaı jany bir jaıbaraqattansyn. Uzaq tostyrǵan eńbektiń shynaıy qýanyshy ǵana osylaı tereńnen tebirentetin shyǵar.

Úıine birge kelgen zerthanadaǵy qyzmettesteri men qadaý-qadaý kóńili jaqyndary bir samaýyryn shaı ishken. As jeliniń bolar-bolmastan «Dárigerge barmaqshy edim» dep, jetekshisi turyp edi, árkim ártúrli syltaý aıtyp, qalǵandarynyń da jyldam tarap ketkenine basynda mán bermegen. «Árkim de ózimizdeı ǵoı, pendeshilik kúıbiń jumystary bar shyǵar» degen de qoıǵan. Endi oılap otyrsa, bárine údere kóteriletindeı ne bolypty? Munyń astarynda bir syr bar-aý dep topshylaǵam, Jelinbegen asty jınastyryp júrgende basyna ury ıtteı sýmań qaǵyp kirgen osy kúdik ulǵaıyp-ulǵaıyp, kóńilin nildeı buzǵany. «Báse-báse, meniń qorǵaǵanymdy kóre almaǵan-aý osy jurt», dep bir oılady. «Osy qyzyqty da maǵan qımaǵandary ma?» dep taǵy bir qoıdy. «Ǵumyrynda bir-aq ret keler qýanyshymdy bóliser adam bolmaı, jalǵyz qalǵanym qalaı?» dep te kóńili aıran-asyr. Bárinen de oǵan batqany osy edi. Qıly-qıly kóńilsiz oıǵa berilip biraz otyrǵan ol: «Nemenege kerek edi osynyń bári?» — dep shamyrqanyp, ornynan turdy. Muny nege aıtqanyn ózi ańǵaryp jatpaǵandaı. Qorǵaýynyń nege kerek bolǵany ma, álde daıyn asty isher adamy joq otyrystyń nege kerek bolǵany ma, kim bilsin, ony ajyratar halde emes tap qazir.

Demde jan-dúnıesi qaltyrap qoıa berdi. Qatty qoryqqanda, tolqyǵanda ishine kesek muz túsip ketkendeı óstıtin ádeti bolýshy edi. Qazir de sóıtip turǵany. Oǵan qorǵaǵany da, osyǵan tyrashtanyp ázirlengeni de bos áýreshilikteı, tek ózin-ózi aldaý, esh máni joq beker dalbasadaı kórinip, aıdalaǵa bezip ketkisi keldi. Óziniń pálen jyl júrip ashqan jańalyǵynan ǵylym úshin bolmasa, eshkimge záredeı paıda joq ekenin endi zerdelegendeı. Osy kúnge deıin sony qalaı ańǵarmaǵan? Nesheme jyl beker ketken ýaqyt-aı!

Nemenege kerek edi, osynyń bári, — dedi taǵy qaıtalap. — Ǵylym qýǵan meniń ne teńim edi? Jurttyń deni durys qyzdary sıaqty kúıeýge tıip, bala týyp, el qatarly otyrmaı. «...Dısertasıa, dısertasıa» dep jarǵaq qulaǵym jastyqqa tımeı júrgendegi tapqanym osy ma?

Ol býlyǵyp, turyp qaldy. Shyryldaǵan telefon daýsyn da estir emes. «Osynyń bári bekershilik eken ǵoı. Men qaı bir bala-shaǵamdy asyraı almaı jatyrmyn? Kishi ǵylymı qyzmetkerdiń nápaqasy da meniń bir basyma jetpeıtin be edi? Týma talantyń bolmaǵan soń, tyrashtanyp, onnan-munnan qurap qorǵaǵanym ǵylymnyń qaı jyrtyǵyn jamar dersiń. Oǵan bul kúnde kim zárý?» Osyndaı bir jaǵymsyz oılar mıyn shaǵyp barady. «Maǵan aıaq astynan ne boldy, kóńilim neden buzyldy?» — dep jan-jaǵyna qarasa, bólmeniń dál ortasynda turǵanyn ańǵardy. Baǵanadan beri bebeý qaǵyp, qulaǵyn jaryp bara jatqan aq telefon eken. Kóńilindegi antalaǵan kóp kúdiginen seıilerdeı, naǵyz qutqarýshysy soldaı-aq telefonǵa umtylsyn. Áıteýir, bireýdiń habarlasqany qandaı jaqsy boldy. «Kóńili jaqyn quttyqtaýshylardyń biri shyǵar», — dep, eleńdep baryp edi, qaıdaǵy bir qańǵyrǵan daýys bul jeti atasynan estip bilmegen bireýdi surap qoımaıdy. Kúıip ketti. Osyndaı kúni tileýles bir adamnyń meniń qasymda shynymen bolmaǵany qalaı dep toryǵyp, kóńili jermen-jeksen bolyp, júdep sala berdi. Munyń eshkimmen, eldiń munymen isi bolmaǵany ǵoı. «Sen óziń ystyq yqylasyńmen kimdi jarylqap tastap ediń, endi elegize kúteriń kim?» degendeı jymysqy oı da qylań beredi.

Onyń aınalasynda adamnyń joqtyǵy da, az týystarynyń ózi munymen at quıryǵyn kesisip, aralaspaı ketkeni de dál búgin ǵana emes, kópten belgili jaıt. Tek sony bul qaperine alǵan emes. Týystary arasynda bireý áldeqandaı sharýa aıtsa, «Men ǵylymmen aınalysamyn, maǵan kedergi jasamańdar», —dep shalqaıatyn. Shalqaıa, shalqaıa jetken jeri osy da.

Áıtse de, ol ózin-ózi ustaı biletin edi. Boıyn jınap, dastarqan ústin jańartyp, qaıta jasap qoıýǵa oqtaldy. Múmkin keıbireýler jumys aıaǵyna qaraı kirip shyǵar. Ol stolyn jaınatyp jiberdi. Kıimin de aýystyryp, bir qýanyshymda kıermin dep, kópten saqtap júrgen birkıer jańa kóılegin kıip, ary-beri teńselip júrdi de qoıdy.

Baǵana kelgen toptyń ózi týraly aıtqandaryn bir-birlep esine túsirýge tyrysty. Bul da ermek eken. Biriniń aýzyndaǵy sózin biri qaǵyp alyp, muny maqtady-aı, kelistirip. Qajyrly dedi, qaısar dedi, qyzdy-qyzdymen azamat áıel dedi. Mundaı kúrdeli taqyrypty júreginiń túgi bar adam ǵana qorǵaı alar dedi. Názıra Qadyrovna jigitterden de myqty shyqty dedi. Qoıshy áıteýir, maqtaýyn jetkizdi. Bir qaraǵanda osy aıtylǵandardyń bári ras ta edi. Endeshe nege qýanyshy uzaqqa barmady? Nege kóńili olqy túsip otyr? Osyndaı jeńisti kúnde qýanysh tolyq bolý úshin ne jetispeıdi? Osy arasyn uǵa almaı otyrǵany. Áıteýir bir toryǵý bar, sharshaǵan shyǵarmyn dep túıdi.

Aına aldyna uzaq bógelińkirep, shashyn túzedi. Óziniń bir kórmekke óńdi ekenin de biletin. Tek erte túsken shashynyń aǵy men kóziniń aldyn torlaı bastaǵan usaq ájimderi bolmasa, áli de ajarly-aq. Aına aldynda kúıbeńdep biraz turdy. Ýaqyt ótseshi. Telefon da, esik qońyraýy da tym-tyrys. Syrttan eshkimmen Názırany jalǵastyrmaýǵa únsiz kelisip alǵandaı, melshıgen qalyptary.

Magnıtofondy qosyp, taspalardy birinen soń birin qoıyp, áldene izdeı bastady. Sońǵy týǵan kúninde dostarynyń lebizderi jazylǵan lentany alyp, basynan bastap tyńdaýǵa oqtaldy. Ózi jumsaq tahtaǵa otyryp jatyp: «Al, káne, tyńdaıynshy, ne dep edińder sonda?» — dep oılady. Tyńdap otyrsa bári Názıranyń aman-esen qorǵaýyna ǵana tilektes eken. Mine qorǵady, endi ne ózgerdi?

Názıra osy kúnge qansha jyl sarylyp júrip jetkenin oılaǵanda, bir jaǵy ózinen-ózi súısinedi de. Ýnıversıtetti bitirgen soń mamandyǵy boıynsha jumys taba almaı qansha sarsyldy? Araǵa biraz ýaqyt salyp, osy zerthanaǵa, dekret demalysyna ketken bir kelinshektiń ornyna ýaqytsha alyndy Jumys dese, ishken asyn jerge qoıatyn mineziniń arqasy shyǵar, túpkilikti bolyp qaldy. Seneri de, súıeneri de óz eńbegi ekenin uqqan soń, jumysyna tastaı bolmasqa lajy da joq edi. Qoly áreń jetken qyzmetinde óz mindetin ólip-talyp isteıtin. Áli de mine, kún-tún demeı «jumys, jumys» dep, zerthanadan shyqpaı keledi. Názıranyń pendeshilik minezinde basqa mini bar bolsa, bar shyǵar, biraq óz isine berilgen qyzmetker retinde mini joq. Ony bári moıyndaǵandaı. Ózi qurbylas kelinshekterdiń bireýiniń balasy aýyryp, bireýiniń basqadaı sharýasy shyǵyp, aılap, aptalap jumysqa kelmese, keıbireýler tek qara kórsetý úshin kelip-ketip júrse, bul segizden-segizge deıin sol jerden tabylatyn. Osy mineziniń kimderge unap, kimderge unamaıtynyn da ishteı sezetin. Ony «pysyqaı» dep, jaqtyrmaýshylar da kóp.

Názıra-aý, osy sen jumysqa erte kelgende ne isteısiń? Shamasy jumystan basqany oılamaısyń-aý? — dep, qaljyń-shyny aralas tańdanýshy edi, kúnde bul kilt alyp jatqanda kezekshi kempir. Bul da ras edi. Jumystan bóten esh nárse oılamaǵannan ne tapty? Ol aınalasyndaǵy qyz-jigitterdiń asyqpaı-aptyqpaı júrgenderine qarap, bar múmkindikti paıdalana almaǵan óńkeı «bezdarnyılar» dep ishteı sógetin. Qarap otyrsa, óziniń de talantynyń asyp-tasyp bara jatqany shamaly eken. Jumysqa tisteı qatyp, «ustaǵan jerde — qolym, tistegen jerde — tisim qalsyn» degendeı edi. Osy taqyryptyń keleshekte qomaqty dúnıege aınalaryn sezip, jetekshisi alǵyr aspıranttardyń bireýine uıǵarsam ba dep júrgende, bul jalynǵandaı surap alyp edi. Qatelespepti.

Ortan qoldaı jigitterdiń júregi daýlamaıtyn taqyryp dep ústinde, baǵana maqtaǵanda osyny meńzedi me eken? «Seniń taqyrybyń jaqsy ǵoı» degen sózdi estigende buryndary shamdanyp, shyr-pyr bolatyn. Bólimde, zerthanada kezek kútip jatqan jumys az ba? Ǵylymnyń bir-aq nárseni qajet etetinin, onyń, eńbek ekenin osynda jumysqa turǵan soń topshylaǵan al, osy baǵytty bekem ustaǵan. Seniń dilmársyǵan, tilmen oraq oratyn pálsapań munda júrmeıdi, bári eńbekpen keledi. Al, Názıranyń eńbekqorlyǵyn eshkim joqqa shyǵara almasy anyq. Neni bolsa da eńbegimen alatynyn ishteı sezetin de, sodan baryp ózine-ózi senimdi edi, eshkimge jaltaqtamaıtyn.

Azǵana aılyǵyn óz basyna uqypty jumsap, qashan kórseń de ıne-jipten jańa shyqqandaı kıinip, kútinip júrgeni. Munyń jasyndaǵy kelinshekter bala dep, úı dep, dúnıe dep, qaıtsem birdi eki etemin dep shapqylap, muryndaryna sý jetpeı júrgende, Názıra jumystan qazdıyp, tip-tik qalpy, qol sýmkasyn ǵana ilip alyp, jeńil basyp, ketip bara jatatyn. Aınalasyndaǵylar muny qorǵaıtyn taqyrybynan basqa alańy joq, «bary da, nary da sol ǵoı» dep kúletin. Sodan shyǵar, jylyna bir keletin týǵan kúni keshindegi tilekterdiń bári bir ǵana, tezirek qorǵaýynyń aınalasyna jelilenip jatqany. Demek, Názıra ózi sony qalaǵan. Dostary munyń kóńilindegisin taýyp aıtqan da qoıǵan. Al munyń pende bolyp, buǵan deıin basqa tirlikti oılamaǵany qalaı?

Ol tipti úıge sıar emes. Kúnde ǵoı jumystan el ornyna otyra keletin de, bir shaıyn iship, jata ketetin. Keshtiń mundaı uzaqtyǵyn kim bilgen. Ýaqyt ta ótpedi, esh nársege zaýqy da soqpady. Óstip otyrǵanda taǵy telefon shyryldap qoıa berdi. Quttyqtaýshylar shyǵar degen úmitpen «Kim boldy eken?» dep, trýbkany kóterip edi, basqa bireý:

Qalqam, aıtyp jibermeısiń be, saǵat qansha boldy? — dep masań daýys qyr-qyr etedi.

Idıot.

Ne deısiń!

Basqa suraǵyń joq pa? — Ol trýbkany tastaı saldy. Názıra qatty ashýlandy. Osyndaı qýanyshta áldekim qasaqana mazaqtap turǵandaı. Birese anany, birese mynany suraıdy. Kezdeısoq qoı dep ózin jubataıyn dese daǵy ashýyn basa almaı qoıdy.

Názıra ózdiginen týys, dos-jarandarǵa telefon soǵýǵa bir oqtaldy da, irkilip qaldy. Aldyn ala aıtqan, bári de qulaqtanǵan sıaqty edi ǵoı. Kóńili túzýleri erteli-kesh bir keler, kelmegenderi ózderi bilsin dep oılaǵan ol jaıymen óz tirshiligin isteı berýge bekindi. Báribir qoly júrer emes.

Kenet esik qońyraýy shyryldaı jóneldi. «Kim boldy eken?» dep elpildeı baryp ashsa, bosaǵaǵa súıenip, malmandaı sý-sý bireý tur. Tanymady. «Bul kim edi taǵy?» « — Qamsyzdandyrý agentimin», — dep tanystyrdy sýdan shyqqandaı sup-sur jigit ózin. «Sen ǵana jetispeı tur ediń». Murny qolaǵashtaı, beti shor-shor bezeý me, tyrtyqtyń orny ma — adam qaraǵysyz bireý, Názıra sonda da sypaıylyq saqtap:

Úıge kirińiz, — dedi.

Qaryndas, sizdiń úıdi ottan, sýdan, apattan qamsyzdandyrý úshin júrgen ınspektormyn.

Qajet emes. Qımaıtyn dúnıem joq.

Olaı demeńiz. Máselen, siz jumyspen jol júrip kettińiz. Úıińiz ıesiz qaldy. Sonda sý ketse, gaz atylsa, bar shyǵyndy bizdiń mekeme óz moınyna alady. Tek shamaly jarnasyn tóleseńiz bolǵany.

Qudaı ózi saqtaıdy. Buǵan deıin atylmaǵan gazǵa, jarylmaǵan sýǵa endi ne kórinipti?

Qudaı: «Saqtansań — saqtaımyn» demeı me?

Men endi eshqaıda barmaspyn. Taý-tas kezip boldym. Endi áıel bolyp, sharýa istep úıde otyramyn.

Onyńyz da jón eken.

Úı-jaıyma ıe bolyp, dúnıe qurap, men de áıel bolamyn. Anaǵan-mynaǵan jarna tóleıtindeı shashylyp jatqan artyq dáýletim joq.

Mynandaı zamanda áıelder úıde otyrady degenge, óz basym ılanbaımyn.

Nege?

Nege deseńiz, sizdiń jumys isteýińiz kerek qoı. Jumys pa, qyzmet pe, áıteýir birdeńe istep, bir jerden aılyq alýyńyz kerek. Áıel áıel bolyp úıde otyrady degen — bos sóz. Óıtkeni, siz jumys kúshisiz.

Qalaısha? — Názıra shamdanyp qaldy. —Úıde otyramyn desem, maǵan eshkim qoı demeıdi.

Qoı demeıdi, ol ras! Biraq sizdi kim asyraıdy?

Meniń asyraýshym joq ekenin qaıdan bile qoıdyńyz? Álde neke saqınasyn taǵyp otyrmaǵanym aıtyp tur ma?

Myna jigitti ólerdeı jek kórip ketti. «Tepse temir úzetin syrıǵan neme, deni durys erkektiń jumysyn istemeı me? Kóringenniń esigin qaǵyp, jarna jınaǵansha» dep, bir oılap qoıdy.

Siz eki qolyńyzǵa qos-qostan saqına salyp otyrsańyz da jeke basty ekenińiz beseneden belgili. Kelgeli sý bolǵan týflıimdi aýystyryp kıe turaıyn dep er adamnyń tapochkasyn izdep, tappaı turmyn-aý. Erkegi joq úı ekeni osydan-aq belgili emes pe?

Siz meni qorlap, janyma tıip turǵanyńyzdy sezesiz be? Endeshe, meniń tórt qubylasy teń, baı kórshilerim kóp. Solarǵa baryp úgit-nasıhatyńyzdy jalǵastyryńyz. Men endi sizben áńgimelesýdi qalamaımyn. Esikti syrtynan jaýyp ketińiz.

Ashýyńyz qatty eken, biz jalǵyz-jarym adamdarǵa qaraılasqandy paryz sanaımyz.

Oho, netken meıirimdilik?!

Kún bolsa, jaýyp tur. Maǵan búgin tapsyrylǵany osy eki-úsh úı. Olarǵa da baryp úlgerermin, qaıda asyǵamyn? Ol tabaqtaı kókala qaǵaz alyp, papkasynyń ústine qoıyp, toltyra bastady.

Aty-jónińiz, tegińiz qalaı? Úı múlkińizdi qanshaǵa baǵalaısyz?

Názıra tas keneshe jabysqan myna páleden búgin qutylmaspyn dep oılady. Suraǵan suraqtaryna tezirek jaýap berip jarnasyn tólep jiberýge oqtaldy.

Tanysa otyralyq. Meniń atym — Ábdikárim. Telefonym mynandaı, áldeqandaı sharýa aıtsańyz, qyzmet kórsetýge ázirmiz. Ol telefony jazylǵan tildeı qaǵazdy aınanyń jaq taýyna qystyryp qoıdy.

«Qudaı kúnimdi senderge salmasyn. Atynyń sóleketin qarashy».

Mine, boldy, — ol jarnasyn alyp, qaǵazdaryn jınastyrdy. — Sirá, qonaq kútip otyrǵan yńǵaıyńyz bar. Qonaqtaryńyz kelse, meniń myna túrimmen dálizde súmireıip otyrǵanym yńǵaısyz shyǵar, tezirek keteıin. — Ol sozalańdap ornynan turdy.

Názıra oǵan baǵanadan beri, tym bolmasa, bólmege qaraı ót demegenine yńǵaısyzdanyp qaldy. Óziniń osy jigitke qatqyl qatqyl sóılegenine tań. Degenmen, ashýy qaıtyp qalǵandaı. Endi qıpaqtap:

Meıli, jaýyn basylǵansha otyramyn deseńiz de ózińiz bilińiz. Eshkim kele qoımas dep oılaımyn. — Názıra as úıge ótip, sháınekke sý quıyp, otqa qoıdy.

Qamsyzdandyrý agenti úı ıesiniń jumsarǵanyn sezip, sýlyǵyn sheship, ilip, aınaǵa qarap, shashyn tarap, bet-aýzyn úıkep-úıkep qoıdy. Qyz beıtanys qonaǵyn tórgi bólmege shaqyrdy.

Ekeýi shaı ishýge otyrdy.

Búgin týǵan kúnińiz eken ǵoı. Quttyqtaımyn, beıtanys arýym.

Nege beıtanys? Endi biz ábden tanys boldyń qoı. Siz meniń qamsyzdandyrý agentimsiz, pále-jaladan qorǵaısyz. Tek kezdeısoq tanysym deseńiz, naqtyraq bolar.

Oǵan da kelisýge bolady.

Týǵan kúnim emes. Biraq, áıteýir bir qýanyshymnyń ústinen shyqtyńyz, qudaıy qonaǵym bolyńyz, — dedi, aıaqasty aǵynan jaryla. Ol ornynan turyp, magnıtofondy qosyp, klasıkalyq jumsaq áýenderdiń birin qoıdy. Tóbedegi shaqyraıǵan úlken shamdardy sóndirip, qabyrǵaǵa jarqanatsha jabysqan shyraǵdandy jaqty. Bólme ishine kúlgin sáýle tógilip, birtúrli qupıa álemge bólegendeı. Myna ala kóleńkede jigittiń betindegi shor-shor bezeýi de, tyrtyǵy da baıqalmaıdy. Onyń esesine tulǵasy kesek, bet-álpeti pálendeı jaman emes te sıaqty. Ásirese, adamǵa qaraǵandaǵy kózi sondaı meıirimdi, jyly-shyraı qaraıdy eken. Ekeýi alma-kezek, bir-birine urlanyp qaraı qoıady.

Jalǵyz turady ekensiz ǵoı? Kim bolyp isteıtinińizdi aıtpadyńyz. Meıli...

Aıtatyn sóz taýsylǵandaı, ekeýi de biraz únsiz otyryp qaldy. Jigit shaıdy uzaq ishti. Syrtta sytyrlap, jańbyr áli jaýyp tur. Bólme ishinde ádemi áýen qalyqtaıdy. Názıranyń kúni boıǵy tyǵylǵan ashýy da, kúdikti oılary da zym-zıa joǵalyp, sabasyna túskendeı, kóńili jaılanǵan. Birtúrli, myna jigitti jibergisi joq. Syzylyp, shaı quıyp berip otyr. Budan ári únsiz otyra berýdi qolaısyz kórdi bilem, qamsyzdandyrý agenti Názırany bıge shaqyrdy. Jigit óte jeńil bıleıdi eken. Názırany áýenniń sazymen shyr kóbelek aınaldyrdy. Kelesi mýzyka baıaý yrǵaqqa aýysqan. Názıra qolyn jigittiń ıyǵyna artqan boıy, basyn súıep, baıaý terbeledi. Beıne qalqyp júrgen sıaqty. Kópten bulaı bılemegeni esine tústi. Qazirgi jigitter bı bıleı almaıdy ǵoı, jumyrtqalaǵan taýyqtaı sekirip-sekirip, ózderinshe álek bolatyn da, anda-sanda bas qosýlarda qyzdar ózderi bıleıtin. «Táýir bıleıtin jigitter de bar eken ǵoı» dep oılady.

Jaqsy bıleıdi ekensiz. — Kesh boıy Názıranyń qıtyqpaı, jón aıtqan sózi osy edi. Jigit únsiz telmire Názıranyń qolyn ýysynda ustap turyp, alaqanyna uzaq qarady.

Bal ashaıyn dep pe edińiz?

Alaqanyńyzǵa qarap, kim ekenińizdi tanysam ba dep edim. Sál bas asaýlyǵyńyz bolmasa, jalpy jaman adam emes sıaqtysyz...

Jyly lebizińizge rahmet.

Jigit úzilgen mýzykany qaıta qosty. Názırany belinen qapsyra qushaqtap, jaıymen bıledi. Bılep júrip, Názıra onyń óziniń shashynan, ıilip qulaǵynyń túbinen ıiskegenin sezdi. Qyz da bir sát jigittiń ıyǵyna basyn súıegen boıy ózin-ózi umytqandaı. Bir túrli er adamnyń ıisin tym jaqynnan sezingennen, boıynda bir asaý tolqyn júgirip ótkendeı, Sony sezgendeı, jigittiń belinen qysqany sonshalyq, onyń beldiginiń tıegi batqan soń, sál bulqynyp qoıdy. Qoly qatty eken, mýzyka aıaqtalǵansha tastaı qushaǵyn bosatpady, Názırany ornyna otyrǵyzyp jatyp, qulaǵynyń túbinen: Átirińizdiń ısi qandaı jaqsy edi! — dedi sybyrlaı. Názıraǵa bul sóz sonshalyqty unasa da, estimegendeı, onyń aldyna samsaǵan taǵamnan tańdamaı sala bastady.

Men bir túrli qolaısyzdyq sezinip otyrǵanym, osynshama qurmet maǵan arnalmaǵan edi ǵoı. Názıra, siz bireýdi tosyp otyrsyz. Ol kelmegen soń, qasaqana meni jibergińiz kelmeıdi Áıteýir, kóńilińizde bir alańdyq bar. Bireý kelýi kerek edi ǵoı, á? — Jigit bul sózdi baǵanadan bergi qaljyń-shyny aralas sózi retinde emes, shynaıy kóńilmen aıtqandaı. Daýsyn da birtúrli ókinish pe, qamyǵý ma—tolqynys bar sıaqty.

Qyz esh nárse demedi. Tek:

Búgin meniń qudaıy qonaǵym bolasyz, — dedi óktemdeý únmen. Ózi ornynan jeńil turyp, jeldetkishti ashty, jigittiń aldyna kúlsalǵysh ákep qoıdy. — Shylym shegemin deseńiz ruqsat.

Búgin endi eshkimniń kelmeıtini anyq. Kelgendeı kimi bar edi. Odan da myna otyrǵan qudaıy qonaǵyn syılaǵysy keldi. Buqtyrmada bylbyrap qýyrylǵan qustyń etin qaıta qyzdyrdy, tońazytqyshtaǵy sharabyn shyǵaryp, ortaǵa qoıdy. Kóńildegideı otyrǵysy keldi. Záýimde bir kelgen adamdy nege syılap jibermeske?! Ústeldegi tabaqshalardy jıyp alym, qymbat servızin qoıdy. Jigit sharapty bıik fýjerlerge quıa bastady.

Al, ne úshin ishemiz, Názıra?

Árkim óz kóńilindegi tileginiń oryndalýy úshin delik.

Munyńyz taǵy da jumbaq boldy ǵoı. Degenmen, siz úshin, Názıra! Jaqsy kesh syılaǵanyńyz úshin! Qudaı bar bolsa, jańbyr tolastamaı jaýa berse eken dep tileımin. Ah, qudaı, tilegimdi bere gór...

Bar tilegińiz osy ma? Endeshe men jańbyr tezirek basylsa eken dep otyrmyn...—-Qyz syqylyqtap kúldi. Kópten kókirek tusynyń samaly ashylǵandaı bop kúlgeni sol-tyn.

Qudaı qaısymyzdyń tilegimizdi berer eken?

Jigit qolyna dombyra alyp, qońyr áýenmen baıaýlatyp, án bastady. Pálendeı daýsy bolmasa da, qulaqqa jaǵymdy áýez. « —Ýa, darıǵaı, qonsańshy jaıǵan torǵa-aı», — dep, bir toqtady.

Ár kóńilde — bir arman. Názıra kópten beri kisi shaqyryp, ózimen-ózi jaıbaraqat bolmaǵan sekildi. Kisi kelmeıdi emes, keledi ǵoı, sol otyrystarda áńgime tek jumys, saıasat, ınstıtýttyń jaı-kúıi týraly, odan qalsa, kimniń qorǵap, kimniń qorǵaı almaı júrgeni aınalasynan bir aspaıdy. Jumystaǵy byqı-tyqı daýdy aıtyp, jaq-jaq bolyp tarasatyn kezderi de bar. Búgin bári basqasha. Búkil álemde — tek ekeýi. Jas jigit pen qyzdaı. Otyzdan asqanda, qaıdan jas bolypty!? Endi buǵan jigit qaıda? Bul bir kelgen beıtanys qonaq ta. Bosqa ótken ýaqyt-aı!

Názıra, ne oılap kettińiz? Ashylsańyzshy!

Bir kóńilsiz oılar kesh boıy basymnan aınalyp shyqpaıdy.

Ol qandaı oılar? Ony qýyp, qýanaıyq, shattanaıyń. Óıtkeni, búgingi kún erteń qaıtalanbaıdy.

Qýanatyn ne bar? Qarashanyń tumandy, jańbyrly, kónilsiz keshi erteń de keler. «Otyzdan asyp baramyn» dep bir aqyn aıtpaqshy, otyzǵa kelgen jasym bar. Osyǵan deıin ne jıdym, ne qoıdym, ony ózińiz sanamalap, hattap aldyńyz. Túkke turǵysyz birdeńeler, endi alda kóńil jubatatyndaı dáneme joq sıaqty. Álginde bir shyndyqty jaqsy aıttyńyz. Biz jumys kúshi ǵanamyz. Solaı, qamsyzdandyrý agenti. Jumys kúshimin...

Solaıyn — solaı. Degenmen, «erteń jaqsy kún bolady» dep seneıik. Siz meniń atymdy da atamadyńyz-aý! Iá, sizge sonshalyqty jekkórinishti kórinemin be, qalaı?

Men olaı dep aıtqanym joq qoı. Siz bir kelgen qonaqsyz. Kelesiz, ketesiz. Al men bolsam — óz oılarymmen, óz muńymmen óz kúıki tirshiligimmen mynaý tórt qabyrǵada qalamyn.

Adam ózin áldenemen aldandyryp, úmitpen kún keshedi. Siz de bir aldanysh, ermek taýyp alyńyz?

Men búginge deıin onsyz da ózimdi-ózim aldap kún keshken sıaqtymyn... Endi búgin sonyń báriniń beker ekenin sezgendeımin. Endi aldaǵy ýaqyttyń esh máni qalmaǵandaı. Men sodan qorqamyn...

Shynyńyzdy aıtyńyzshy, Názıra, nege sonsha qapalysyz?

Shynymdy aıtsam, dál búgin meniń renjıtin jónim joq edi. Biraq, dúnıeden bos qalǵanymdy endi sezdim...

Názıra, siz, ne qatty sharshaǵansyz, ne álde bireýge qapalanyp otyrsyz. Neń jetpeı júr qalqam, aıtshy? — Ol ornynan turyp, oryndyǵyn jaqyndatyp, týra Názıranyń qarsy aldyna kelip otyryp, aǵanyń qaryndasyn jubatqanyndaı, erkelete shashynan sıpap qoıdy.

Bilem, bilem, jetpeıtini — kóńildiń jylýy bolar... Adamnyń jalǵyzsyraıtyn, toryǵatyn kezi bolady. Bári erteń ornyna keledi. Toryqpa!

Aıtyp otyrǵanyń bári ras. Mynandaı janashyr sózdi buryn estimegen ol:

Osy ýaqytqa deıin menen bir adam «qalyń qalaı» dep suraǵan emes qoı, ne kórsem de bir ózim... — betin basyp solqyldap jylap jiberdi. Ol ózin qattymyn dep oılaýshy edi. Kóńili qalaı bosaǵanyn sezbeı qaldy.

Názıra-aý, sen de bala sıaqty ekensiń ǵoı? Ýaqyt osyndaı qalqam. Adamdardyń bir-birimen isi joq. — Jigit sizden senge kóshkenin ózi ańǵarmasa kerek. Ol qaltasynan bet oramalyn alyp, balasha eńkildep jylap otyrǵan Názıranyń kózin, ıegin súrte bastady.

Kóz jasymdy kórsetkenime — keshirińiz. — Názıra turyp, jýynatyn bólmege kirip ketti. «Bir kelgen adamǵa sonsha muńymdy shaqqanym uıat boldy-aý» dep oılady. Jylap alǵan soń, kúni boıy tyǵylyp turǵan ashý-yza — bárisi kóz jasymen shyǵyp, bir sát jeńildep qalǵandaı edi. Betin sýyq sýmen shaıyp tastap, súrtinip, boıanyp, qaıta shyqqanda, jigit tereze aldynda shylym shegip tur eken. Qyzdyń jadyraı kirgenin kórip, kúlip qarsy júrdi:

Qyzdardyń kóz jasynyń daıyn turatyny-aı! Báse, osylaı kúlip júrshi, qalqam.

Názıra sháınegin ysytýǵa oqtalyp edi, jigit qolynan alyp, ony ornyna qoıdy.

Dalaǵa shyǵyp, taza aýada serýendep qaıtsaq qaıtedi? — Jigit ári-sári kúıde qyzdy jalǵyz qaldyryp ketýdi yńǵaısyz kórse kerek. Buǵan Názıra da kelisti.

Dalaǵa, salqynǵa shyqqan soń, Názıranyń boıy shırap sala berdi. Jańbyrdyń aıaǵy qarǵa aınalypty. Qıyrshyq qar boraı jaýyp tur. Kún de sýyta bastapty.

Qudekeń beıtarap pozısıa ustapty. Seniń de, meniń de kóńilime qaraǵan-aý shamasy,- dedi Ábdikárim qaljyńdaı.

Meıli, meniń dál búgin qudaıǵa eshqandaı ókpem joq.

Ol ekeýi túngi qalany jaıaý aralap keledi. Qar áli jaýyp tur. Názıranyń kóńil túkpirinen basqa bir sezim bas kótergendeı. Ábdikárimniń qoltyǵynan myqtap ustap alǵan kúıi boraı soqqan jelden betin kólegeılep, jigit ıyǵyna tyǵyla túsedi. Ábdikárim qolyn bosatyp, Názıranyń ıyǵynan álsin-álsin qushaqtap, ózine tartyp qoıady... Názıra shydaı almaı:

Jylaǵan qyzdardy jubatý da qamsyzdandyrý agentiniń mindetine kire me? — dep, syqylyqtap, kúlip ala jóneldi.

Iá, Iá.

Olaı bolsa, siz qyzmet babyna baılanysty mindetińizdi óte jaqsy oryndap kele jatyr ekensiz de.

Árıne, tek solaı ǵoı...

?!

Názıra, sen jumysty qoıyp, úıde otyrsań qaıtedi? — dedi álden ýaqyttan keıin jigit.

Sonda meni kim asyraıdy?

Qamsyzdandyrý agenti ...

Bul da sizdiń mindetińizge jata ma?

Jatpasa, jatqyzamyz da!

A?!

Men, men sizdi «Kerim» desem qaıtedi? Sizge osy at jarasatyn sıaqty...

Meıliń...

...«Myna túnniń ǵajaby-aı!» dep oılady Názıra...

---