InfoHub Logo

Ósimdik qurylysy men erekshelikteri

Qaraqumyq (Fogopurum) qaraqumyq tuqymdasyna (Polygonaceae) jatady da, eki túrge bólinedi: kádimgi qaraqumyq jáne jabaıy qaraqumyq. Kádimgi qaraqumyq — mańyzdy jarmalyq daqyl. Bir jyldyq ósimdik. Tamyry kindikti, 1 m tereńdikke boılaıdy. Álsiz damyǵan, negizgi tamyrlary topyraqtyń 25-30 sm qabatynda ornalasqan. Sabaǵynyń ortasy qýys, qyrly, bıiktigi 40-150 sm, 10-12 butaq quraıdy. Japyraǵy úshburyshty — júrek tárizdes. Gúl shoǵyry — qalqan tárizdes shashaq. Gúlderi — durys bes tıpti. Jaqsy damyǵan, bir ósimdikte 500-1500 dana gúlderi bolady. Qaraqumyq gúlderine demorfızm qubylysy tán: keıbir ósimdikterde gúlderi qysqa analyqtar jáne uzyn atalyqtarmen damysa (uzyn baǵanaly gúlder), al basqalary — uzyn analyǵymen jáne qysqa atalyǵymen (qysqa baǵanalary) erekshelinedi. Tozańdanǵan gúlderdiń joǵarǵy paıyzyn lıgıtımdi (bir tıpti) tozańdaný beredi, ol kezde uzyn atalyqtyń tozańy uzyn analyqqa túsedi de, qysqa atalyqtyń tozańy qysqa analyqty tozańdandyrady. Ár túrli tıpterdiń tozańdanýy (ıllıgıtımdi) tozańdanǵan gúlderdiń tómen kórsetkishin beredi.

Qaraqumyq jemisi — úshqyrly jańǵaq. 1000 tuqymnyń salmaǵy 18-32 g, qaýyzdylyǵy 16-30%. Uryǵy eki tuqym jarnaǵynan turady da, tamyrsha men tuqym jarnaqtaryn topyraq betine shyǵarady. Kádimgi qaraqumyq túrtarmaǵy túrshelerge bólinedi. Olardyń ishindegi mańyzdylary ekeý. 1. Aláta — jemisteri qanatty, qabyrǵalarynda aıqyn kórinetin úshkir qanattary bar. 2. Aptera — jemisteri qanatsyz, qyrlarynda qanattary joq.

Qaraqumyq túrleriniń aıyrym belgileri

Belgileri	Mádenı qaraqumyq	Tatar qaraqumyǵy nemese aramshóp
Sabaǵy	Qyrly qyzyl-jasyl tústi	Tegis, jasyl
Japyraǵy	Ushqyrly-júrekti, naıza tárizdes, antosıandaǵy ázer kórinedi.	Dóńgelek, antosıandaǵy aıqyn kórinedi
Gúl shoǵyry	Qalqan tárizdes shashaq	Bos shashaq
Gúlderi	İri, aqshylt-qyzǵylt, qyzyl	Usaq, sary-jasyl
Jemisi	İri, úshqyrly, tegis	Usaq, álsiz úshqyrly, ájimdi

---