InfoHub Logo

Qalaǵa qarǵa tolyp ketti. Tańerteń kózińdi ashqanda qarsy alatyn olardyń jaǵymsyz úni kóziń uıqyǵa ilinerde de sanańnyń ar jaǵynda jarysa shýlap jatady. Aıjan bul qusty jek kóretin. Biraq eleýsiz enip, qala ómiriniń bir shetinen óz ornyn alǵan olardan qashyp qutylar jer bolmaǵańdyqtan amalsyz tózýge týra keledi. Sodan soń olar paıda bolǵaly taıanǵan baqytsyzdyq seziminen arylý úshin qarǵalardyń zady jaman emestigine, olarǵa tipti mahabbat sezimimen qaraıtyndyǵyna ózin-ózi ılandyrýǵa kirisken. Keıde jumystan sharshap kelip tósekke jatqannan keıin kelmeı yǵyryńdy shyǵaratyn uıqyny kútý mezetterinde olarmen oısha tildesetin de boldy. Suraqtar qoıady, jaýap beredi. Dushpanyńdy jeńe almaıtyn bolsań, ishine kir, syryn bil deıdi. Sodan soń ózińniń ál-shamańdy, onyń jetken shyńyn baǵalap, qalaǵanyńdy tańdaý múmkindigine ıe bolasyń.

Búgin qystyń sońǵy kúni. Aýaǵa kóktemniń jyly lebi aralasa bastaǵan. Demalys bolǵandyqtan úıden eshqaıda shyqqan joq. Esiktiń aldyndaǵy kári terekti ábden bılep-tóstegen qarǵalar jaqyndap qalǵan kóktemdi sezingendikten bolar aıryqsha qutyrdy. Toptalyp alyp usha jónelip, birese sol úıirimen qaıta qonaqtap shýlasa qarqyldaıdy Terek pen tórtinshi qabattaǵy onyń terezesi tuspa-tus bolǵandyqtan, olardyń jaǵymsyz daýystary da, jyltyraǵan qap-qara eki tesik kózderi de anyq, qol sozym jerde.

Oqyp jatqan kitabyn qoıyp terezeniń aldyna keldi de, betin áınekke taqap syrtqa úńildi. Ne degen jıirkenishti, ne degen maǵynasyz maqulyqtar. Kenet olardyń arasyndaǵy iri qara qarǵanyń ózine tesilgen kózqarasyn sezinip nazaryn soǵan aýdardy.

— Sálemetsiz be?

— Sálemetsiń be?

— Qalyńyz qalaı?

— Jaqsy, — dedi ol qap-qara túıme kózin qysyp.

— Nege basqa jer tańdamaı, dál meniń terezemniń túbine uıa saldyńyzdar? Men sizderdi onsha unatpaımyn.

— Qatty unatpaısyń.

Qarǵanyń túri qatqyl, tipti ashýly bolyp kórindi.

— Iá.

Oısha bergen jaýaby kúmiljip kináli bolyp shyqty.

— Bizge de sen unamaısyń.

Burylyp bólmeniń ortasyna ótti de, kitabyn qolyna qaıta aldy. Shym-shytyryq, túsiniksiz jazylǵan tarıhı dúnıe bolǵandyqtan kózi ár joldy muqıat oqyǵanymen, túkke túsinbeıdi. Oıynyń bári qarǵalar jaqta. “Men de olarǵa unamaımyn. Árıne, bireýge jek kórinishpen qaraı otyryp, onyń tarapynan jylý kútýge bolmaıdy ǵoı. Biraq qaıdaǵy bir qarǵalar...” Sodan soń jyndanǵanda adam osylaı bastaıtyn shyǵar dep oılady. Bul oqıǵanyń sońy qolyna sypyrtqy alyp jalań aıaq, jalań bas qarǵalardy qýý nemese janarmaımen terektiń túbine ot qoıyp, saltanat bıin bıleý bolady.

Ol terezeniń aldyna qaıta bardy. Muz súńgiler janushyra tamshylaıdy. Kún jyly. Eski qyzyl telefonǵa qarady. Únsiz sazaryp tur. Álde ózim zvondasam ba eken dedi. Ne deımin? Báribir durys túsinbeıdi. Sodan keıin telefon tutqasyn kóterip, nómirin tergen. Eshkim almady. Úıinde joq.

Atamnyń úıine barsam ba dep oılady. Qýanyp qalatyn edi. Ornynan turyp, kıine bastady. Dala tamasha bolyp tur. Naǵyz kóktem. Adamdar da jaıdarly, birtúrli jyly júzdi. Barlyǵy toıǵa bara jatqandaı asyǵys, kóńildi. Aldymen dúkenge kirip, úsh-tórt kók shaı, temeki aldy. Sodan keıin aıaldamaǵa bettedi.

Qarıa esik aldynda kún shýaqta otyr eken. Bos jiberilgen appaq shashy ıyǵyn jabady. Ústindegi uzyn jeń aq jeıdesi tizesine az-aq jetpeı tur. Qara shalbary men keń qonysh eltiri etigi qarıanyń syry ketse de, synynyń ketpegenin, ózin-ózi syılaıtyn jáne syılata biletin tákappar rýhynyń kýási tárizdi. Kóziniń aınalasyn, mańdaıyn tereń ájim basqan.

— Qaıdan júrsiń?

— Úıde otyryp jalyǵyp kettim.

— Áke-shesheń qalaı?

— Jaqsy shyǵar. Olarǵa barǵan joqpyn Óziń qalaısyń?

— Jaman emes. Kel kir. Kelgeniń jaqsy boldy. Shaı ishkim kelip otyr edi.

Pesh janyp tur. Qapyryq. Aljıyn degen be dep oılady.

Qarıa pesh ústińdegi sháýgimdi ashyp kórdi. Qaınap jatyr eken. Tereze aldyńdaǵy jaıpaq tabaqqa tóńkerilgen taza keselerdiń ekeýin dastarhanǵa qoıyp, toltyryp sý quıyp aldy da, buryshta turǵan shelekten bir ojaý sý alyp, ortalap qalǵan shaǵyn sháýgimdi qaıta toltyrdy. Sodan keıin eki kesege shaınekten shaı quıdy. Aıjan dastarhan jendeýge kirisken.

— Tamaǵyń bar ma?

— Iá, keshe kóje istep ishkenmin. İshem deseń bar.

— Joq, ózińe degenim ǵoı.

— Men ash emespin. Jaraıdy, jylytyp jiber, báribir. Qaısybir tamaq iship júrmin ǵoı deısiń. Jumysyń qalaı?

— Jaqsy. Aqyryndap.

— Birjan ne istep júr?

— Bilmeımin, ata. Olardy ótken demalystan keıin kórgen joqpyn.

Qarıa únsiz qaldy. Túrinen unatpaı qalǵany sezilip tur. Áke-sheshesiniń úıinen ketip, bólek páter jaldaǵanynda da jaratpaǵan. Endi qazir olarmen asa aralaspaıtyny úshin kinálaıtyn sıaqty. Árıne, kári adam, biraq bunyń eshkimge mindetti emes ekendigin uǵýǵa bolady ǵoı. Ol ne sebepti áke-sheshesiniń aldynda ózin boryshty sezinýge tıisti ekenin túsinbeıtin. Joq, túsinetin, biraq osy jerden áldebir ádiletsizdikti sezetin. Ne sebepti erkin ómir súrýden qysylýǵa tıis, nege olarmen birge turyp, olardyń aldyndaǵy “perzenttik mindetin” óteýi kerek. Jáne barlyǵyn tolyq baqytqa keneltý úshin jaqsy bireýge turmysqa shyǵýǵa mindetti. Sodan keıin sóz joq, bir-birine qonaqqa baryp, tatý-tátti ómir súredi. Bir qyzyǵy — olarǵa maǵan jaryq dúnıeni kórset dep jalynǵan joq, óle-ólgenshe qaryzdar bolaıyn dep kelisimge otyrǵan joq. Týsa, ózderi úshin, ózderiniń qyzyǵy úshin týdy. Al qalǵany — árkimniń óz erigindegi nárse emes pe.

Ol atasyn jaqsy kóretin. Qazir de onyń qımyl-qozǵalysyn únsiz baǵyp otyrǵan kózqarasynan atalyq emes, erkektik baǵalaýdy jáne óziniń osyndaı kópti kórgen qartqa unaıtynyn sezedi. Súısinip otyr. Ol kenet ózin keremet ádemi, sondaı jeńil sezinip ketti.

— Oqıtyn kitabyń bar ma? Bergen tarıhı eńbegińe tisim batar emes.

— Tur ǵoı anda, — ol qolyn tórgi bólmege qaraı sermedi, — shetinen ala ber. Tek qaıtarǵandy umytpasań bolǵany.

Ol jymıdy, esine Baǵlan túsken. Oǵan atasy týraly aıtýdan jalyqqan emes. Minezin, turpatyn sıpattaıdy. Sóılegen sózderin, qaljyńdaryn qaıtalap aıtady.

Atasynyń úıinen shyqqanda, kesh qoıýlana bastaǵan. Ol páterine tezirek jetýge tyrysty. Baǵlan zvondap qalatyndaı kóringen kenet. Tipti ara-tura jeńil júgirip alady. Men oǵan ǵashyqpyn dep oılady ol. Shynymen ǵashyqpyn. Men ony súıemin. Kúlkisi kelgen. Baǵlanǵa qatysty aıtylǵannan keıin be, álde jalpy onyń aýzynan shyqqan soń ba, birtúrli. Ótirik sıaqty. Men qarǵa degen qusty shyn súıemin dedi ne, Baǵlandy súıemin dedi ne, birdeı kúlkili. Men ǵashyqpyn. Adamdar ózderiniń ǵashyq ekenderin, aralaryndaǵy nárseniń basqa emes mahabbat ekendigin qaıdan biledi? Al basqa dep júrgenderiniń mahabbat emes ekenin she? Saý sıyrdan jaralmaǵanym báribir bilinedi dep oılady sodan keıin. Ekpini basylyp qaldy.

Aıjannyń ákesi aqyn bolatyn. Mektep jasynan óleń jaza bastady. Eseıe kele bul ádetinen arylmaǵan ol gúlden, taýdan, jerden lázzat alatyn. Lyp etip kórinip kózden tasalanatyn áıel sulýlyǵynan shabyttanatyn. Óleńdi tún jamylyp otyryp júreginiń qanymen, kóziniń jasymen aralastyryp qaǵazǵa quıatyn. Aral kóliniń taǵdyryna, Semeıdegi el men jerdiń kúıine kókiregi qars aıyrylyp, qanshama jyr joldaryn arnady. Óleńderin oqyǵanda, kózinen jas quıylady. Al birde, stýdenttermen ótken kezdesýde jan júregin bılegen tolǵanysqa tótep bere almaı, eńkildep jylap jibergen. Onyń ómiriniń barlyq maǵynasy, máni — óleńi edi. Erte úılendi. Avtobýstyń art jaǵynda qalyp bara qara jolǵa tesilip turǵan qos burymy tirsegin soǵatyn taldyrmash qaratory qyz jıyrmadaǵy aqynnyń elesine aınaldy. Sodan keıin ony ózi oqıtyn ınstıtýttyń dálizinde qaıta kezdestirgende, taǵdyr atty alpaýyttyń qarmaǵyna ilingenin túısingen. Oılanbaı úılendi. Qazir ıyǵyna jeter-jetpes qara shashyn azdap qyraý shala bastaǵan zaıybyna qarasa, júregin shymyrlaǵan aıanysh bıleıdi. Ol ózin kináli sezinetin.

Al búgin ákesin oılap oıandy. Qala syrtynda japadan jalǵyz qalǵan kári ákesin. Áıeline sezdirmeýge tyrysyp, as úıge ótip, temeki tutatty. Sodan keıin tońazytqyshtyń ústinde daıyn turǵan qaǵaz qalamyn alyp, stol basyna otyrǵan. Áke. Qulaǵaly turǵan lashyq úıde jalǵyz qalǵan áke. Janaryna jas úıirildi. Temeki qysqan saýsaqtary dirildegen. Ol aldyndaǵy aq qaǵazǵa áldene izdegendeı úńildi. Sodan soń jaza bastaǵan.

Ákesin jıi esine alatyn. Shaldy qala ortalyǵynan úı alǵanda júr dep shaqyra almaǵany úshin qapa bolady. Ol aldyndaǵy úsh shýmaq óleńge tesilip uzaq otyrdy da kenet ornyna kilt kóterilip, ýmajdap, aýzy-murny shyǵyp tolǵan qoqys-shelektiń túbine qaraı tyǵyp jiberdi. Sodan keıin qolyn jýyp, áıeliniń janyna baryp qaıta jatty. Jazǵan óleńi tym solqyldaq, jasyq bolyp kóringen. Qazir oǵan tek jaqsy óleńder jazý kerek. Ol artyndaǵy jastardy jaman dúnıeni aıamaýǵa baýlıtyn. Gogoldy úlgi etedi. Jaman óleń jazbaıtyn aqyn joq, biraq jaqsy aqyn jaman óleńdi eshkimge kórsetpeıdi deıtin jıi. Qaıtadan ákesi tústi esine. Júregin ýqalady. Syzdap bara jatyr.

Jarty saǵattan keıin esiktiń qońyraýy soǵylǵan.

— Kim?

— Men.

Esikti ashyp jatyp, “kimdi aıtsań sol keledi” dep oılady.

— Amansyndar ma?

— Jaqsy. Jaısha júrsiń be?

— Jaısha. Álde kelýge bolmaı ma?

— Qaıdaǵyny aıtasyń, áke. Sonshama erte júrgennen keıin bir nárse bolyp qaldy ma degenim ǵoı. Kir.

Ekeýi as úıge ótti.

— Kelin uıyqtap jatyr ma?

— Iá, búgin sabaǵy tústen keıin. Shaı ishesiń be?

— İshpeımin desem, bermeıin dep pe ediń?

Ol únsiz shaı qoıýǵa kiristi, dastarhan qamdap bolǵannan keıin:

— Ana balany oıataıyn, — dep shyǵyp ketti.

Azdan keıin tórgi bólmeden daýysy estilgen.

— Birjan, tur, atańmen amandas.

— M-m-m...

— Tur deımin saǵan.

Birjan súıretilip tura bastady.

Qarıa shynymen nemeresin saǵynǵan. Úsh jasynan bastap árip tanyp, kózin ashqaly ákesiniń jyryn jattap ósken ol áljýaz, qorǵanshaq. On ekide degennen góri jetide dese, senerlik. Stol basynda otyrǵan qarıaǵa uıqysyraǵan keıippen únsiz qaraıdy.

— Amansyń ba, batyr Birjan.

— Sálemetsiz be?

— Atasymen balasy osylaı amandasa ma eken, qol qaıda?

Nemeresi salmaqty keıpinen jańylmaı, qol berdi. Qansha degenmen boıy suńǵaq tartyp qalypty. Biraq tym aryq.

Balanyń súırikteı uzyn, balaýsa shópteı jumsaq saýsaqtary qalaqtaı qolyna kómilgende, eljirep ketken. Bıyl seksen tórtke shyqqan onyń qasynda bul jasóspirim alyp terektiń túbinde paıda bolǵan shybyq tárizdi. Tegi bir, túbi bir ekeni kórinip tursa da, ál-qýatynyń kemdigi de seziledi. Áıteýir bir táýiri — óleń jazýǵa yńǵaı kórsetken emes.

— Atańa qonaqqa nege kelmeısiń?

Ol shalǵa qarama-qarsy turǵan oryndyqqa jaıǵasyp, ákesine qarady.

— Buny qaıtesiń, áli óz basyn ózi alyp júre almaıdy. Er jetken soń barady ǵoı. Aıjan kelip tura ma?

Daýysy jaryqshaqtanyp shyqty.

— Iá, keshe kelip ketken.

— Jaǵdaıy durys pa áıteýir?

— Iá, óńi jaman emes.

Atasy ketkennen keıin Birjan jýynatyn bólmege baryp aınaǵa qarady. Daýysyn qatqyldandyryp:

— Atasymen balasy osylaısha amandasa ma eken, — dedi. Sodan keıin esikti jaýyp, sýdy qosty da, aınanyń aldyna kelip qaıta turdy:

— Atasymen balasy osylaısha amandasa ma eken. Qol qaıda? Sodan keıin oń qolyn usyndy:

— Assalaýmaǵaleıkým, ata.

Oıanyp, as úıge qulaq túrip jatqan aqynnyń áıeli qarıanyń artynan esik jabyla salysymen ornynan turǵan. Jýynatyn bólmeniń esigin tartyp kórip edi, jabyq eken.

— Birjan, sen be? Ne istep jatyrsyń shyq..

— Qazir, mama.

— Mamalap qalǵyr, júgermek, shyq, janyńnyń barynda!

Ol atyp shyqty.

— Artyńnan sýdy men óshiremin be.

Birjannyń júregi atoılap ketti. Taǵy da qarǵaı bastaı ma dep qoryqqan. Uıyqtar aldynda qudaıdan men ólip qalmasam eken, mamam, papam, atam, Aıjan ólip qalmasa eken dep tileıdi. Sebebi mamasy qarǵaǵan kezde bulardyń eshqaısysyn aıamaıtyn.

Al ol balasyna da, ózgege de nazar salýdan baıaǵyda qalǵan. Sharshaǵan. Kúni boıy mektepte bóten balalardy oqytady, óziniń bar bilgenin jyl saıyn jańa oqýshylarǵa úzdiksiz qaıtalaıdy. Al olar qalaı bir-birine uqsas! Úlgilisi úlgilisinen, buzyǵy buzyǵynan qalaı aýmaıdy. İsteıtin isteri de, sóıleıtin sózderi de jyldan jylǵa qaıtalanyp otyrady. Ol bárinen jalyqqan edi. Bir-birine uqsas kúnder, jyldar. Ol tipti bir kúni báriniń kenet úziletinine, toqtaıtynyna senbeıtin. Máńgilik atty tozaqqa baıaǵyda jutylǵan jansha kúnnen kúnge óziniń ómirin súretin. Mindetterin qaltyqsyz oryndaıtyn.

— Shal nemenege kelipti?

— Aýyryp júrmin deıdi. Birjandy kórýge kelgen shyǵar. Jónin aıtqan joq.

— Aqsha bergen shyǵarsyń taǵy.

— Esh nárse suraǵan joq.

— Onda Aıjan aýyzyn jaýyp júrgen shyǵar.

— Bilmeımin.

Ol áıelin jańa kórgendeı tań qalyp qarady. Doda-dodasy shyǵyp tútikken shashyn qobyratyp, jumyrtqa qýyryp tur.

— Shashyndy tarasańshy.

Ol qolymen basyn sıpap ótti de, kúlimsiredi. Tym asyra siltep bara jatqanyn uqqandaı. Áıeli osylaı kúlgende burynǵy kishkentaı taldyrmash qyzdyń elesi júregin dir etkizetin. Kıine bastady.

— Qaıda kettiń?

— Qoqysty tógip kelemin.

Jańaǵy jazǵan óleńinen tezirek qutylǵysy kelgen, áıeliniń shelektegi tastalǵan zattardy aqtaryp qaramaıtynyna senimsiz edi sebebi.

* * *

Qarıanyń ózin dimkes sezingeli bir aptaǵa jýyq ýaqyt bolǵan. Qara shapanyn jamylyp, dalada uzaq otyrady. Shyǵyp kele jatqan kóktem tirshiligin baǵady. Emhanaǵa barýǵa basynda zaýqy soqpady. Sodan keıin jolda jyǵylyp qalamyn ba dep qoryqqan.

Aıjandy kútken. Onyń kelmeı ketkenine ekinshi demalys. Jumysy bolyp jatyr ma, álde basqasy ma áıteýir izim-qaıym joǵaldy.

Kesh batty. Terezeni sabalap, jańbyr jaýyp jatyr. Iisinen-aq sezdi jyly jańbyr. Ol kózin jumdy. Birte-birte dúnıe aıqyndyǵyn, myǵymdyǵyn joǵalta bastaǵan. Adam ómiri — butaqqa ilinip qalt-qult etken japyraq eken. Ol kenet bul dúnıeni qımaıtynyn túısindi. Eshqashan fánıge munshama jarmasamyn dep oılaǵan emes. Ýaqyt kelgende ketermin deıtin. Daıyn bolatyn. Biraq qımaıdy eken. Qımaıtyny sonshalyq ólim týraly oı kelgende keýdesin kernep bara jatqan ýytty ashynys júregin solq etkizip bastalyp, jan-álemin qaltyrata bastady. Ólgisi kelmeıdi. Ólgisi joq. Alysta qalǵan jastyq shaǵynan tanys sezim. Soǵysta jıi keshken kúıi. Onyń basyna osy men qorqyp jatqan joqpyn ba degen oı keldi. Ólimnen emes, ómirmen aıyrylysýǵa qorqyp jatyr. Sodan keıin meni alsań al, balalarǵa ómir ber dep oılady. Meniń ǵumyrym bitti. Adam ómiri — japyraq. Merziminen buryn úzilmese, ýaqyty jetkende ózi qulaıdy. Oıyna ómirden erte ozǵan kempiri tústi. Jas boldy, ǵashyq boldy, bala súıdi, nemere kórdi. Soǵystan aman keldi. Ómir súrdi. Biraq bunyń bári ózimen emes ózge bireýmen bolǵan tanys oqıǵa tárizdi. Endi qaıteıin dep oılady ol bala súısem. Endi ne isteıin. Esh nárse ólimdi aqtamaıdy. Myń jyl qyzyq ajal kelgende qanaǵat bolmaıdy eken. Onyń ómiri myna qazirgi kún. Aıaqtalyp bara jatqan jalǵyz kún. Keýdesin keýlep qaıtadan ashynys býdy. Tek bir-aq nárse anyq. Ólgisi joq. Ólgisi kelmeıdi. Onyń tumandanyp, áldeqaıda batyp bara jatqan sanasynda sheksiz úreı men osy túsinik qana qalǵan.

* * *

Ólim kezindegi halyqtyń jumylý, uıymdasý qabileti erekshe. Bul joly da solaı boldy. Tamaq berildi, kómildi. Sodan keıin qalypty kúnder qaıta bastalǵan. Bundaı kisi eshqashan bolmaǵan, bul qalada turmaǵan tárizdi. Dúkender de, kınoteatrlar da ornyńda. Aspan da, kún de. Tipti Aıjan da ádettegi kúlimdegen qalpynan jańylǵan jok. Aıjan Birjandy ásirese tań qaldyrǵan. Qonaq tárizdi. Bóten sıaqty. Kúledi, sóıleıdi. Atasyn qoıyp kelgennen keıin sheshesine kómektesip úıdi jınady, týysqandarmen otyryp áńgimelesti. Onyń as úıde jalǵyz qalǵan mezetin ańdyǵan Birjan artynan aqyryn kelip:

— Kútken joqpyn, — degen.

Ol selk ete qaldy. Sodan keıin ashýly daýyspen:

— Neni kútken joqsyń? — dedi.

— Men seni atamdy jaqsy kóretin shyǵar degenmin.

— Ony eshkim jaqsy kórgen joq.

— Men jaqsy kórdim.

— Onda qatty jasyrǵansyń ǵoı shamasy.

Birjan únsiz qaldy.

— Múmkin mamama jaǵympazdanyp bildirmegen shyǵarsyń?

— Jaǵympazdanǵan joqpyn.

Kózine jas tolyp shyǵa kelgen.

— Eńdi maǵan ne iste dep tursyń? Ákeń ekeýińmen birigip jylaıyn ba? Tirisinde mańynan júrmeýshi edińder ǵoı, eńdi jaqsy kóretin bolyp qalypsyńdar.

Ol ne derin bilmegen. Barlyǵy ras. Ákesi jylady. Oǵan ilesip Birjan da toqtaı almaǵan. Birde mektepten qaıtyp kele jatyp, ony syrtynan kórgeni esinde. Keń kósheniń qaq ortasyńda baıaý ketip bara jatqan qarıa aınalany toltyryp bara jatqandaı kóringen. Basyndaǵy qazaqy qalpaq pen ústindegi aq plashy da ózgelerden bólekteıdi. Patsha tárizdi. Kózine sol sáttegi atasynyń sıpaty sıqyr bolyp kóringen. Biraq jaqyndap barýǵa batpady.

— Jaraıdy, renjime, mıym ashyp ketti. Endigi jetpegeni sen ediń. Óziń kádimgideı adam bolyp qalypsyń ǵoı.

Aıjan jymıǵan.

— Mamamnan aýmaısyń.

— Al sen ákemnen aýmaısyń. Kómekteskiń kele me maǵan?

Atama uqsaıdy dep oılady ol ydysty muqıat súrtip turǵan inisiniń ebdeısiz qımyldaryn baǵyp turyp. Atama uqsaıdy, biraq báribir ákem bolady.

— Birjan, sen óleń jazbaısyń ba?

— Joq, sen she?

Aıjan kúlip jibergen.

Páterine kelgen soń ol dálizde ilýli týrǵan úlken aınaǵa uzaq qarady. Shashy qobyrap ketipti. Jınap durystap túıdi. Sodan keıin kezergen ernin jalady, áldeneden qatty qoryqqan adamnyń túri sıaqty. Kózderi sharasynan shyǵyp tur. Ózinen kózin aırmaǵan kúıi bezildegen telefonnyń tutqasyn kóterdi.

— Selem.

— Sálem.

— Jalǵyzsyń ba?

— Iá..

— Maǵan kelseńshi.

Bir sátke ǵana únsiz qalǵan ol “jaqsy” dedi. “Qazir”.

Nege kelistim dep tań qaldy Aıjan óz beınesine qadalyp. Atam týraly Baǵlanǵa aıtpaımyn dep sheshti sodan keıin. Ári qaraı ómir súrý kerek. Shashyn bos jiberip, kıimin aýystyrdy. Shamdy sóndirip, úıden shyqty.

Baǵlan jalǵyz emes eken.

— Tanysyp qoı, meniń joldasym, birge jumys isteımiz.

— Sáken.

— Aıjan.

Sáken uzyn boıly, aryq jigit eken. Kúlgende appaq iri tisteri jarq ete qalady. Ádemi. Qop-qońyr, úlken kózderi tuńǵıyq, bultsyz aspan tárizdi. Adamǵa jas sábıshe alańsyz qaraıdy. Onyń qasynda Baǵlan taýdan qazir túsken qoıshy tárizdi.

— Ne istep otyrsyńdar?

— Jaı, áńgime-dúken quryp. Saǵan kesh boıy zvondap taba almadym. Sodan keıin Sákendi shaqyrdym. Ne ishesiń?

— Syra.

— Onda men qazir baryp syra alyp keleıin. Sender dastarhan jasaı berińder.

Ol shyǵyp ketti. Bólmeni únsizdik jaılaǵan. Qulaqqa urǵan tanadaı tynyshtyq. Aıjan Sákenniń artynan as úıge bardy. Pisken kartopty túsirip tur eken. Ony kórip:

— Ne jumys isteısiń? — dedi.

— Bizdiki esep-qısap qoı. Baǵlan aıtpady ma?

— Baǵlannan sen týraly jıi estımin.

— Sonda ne deıdi?

— Jaqsy qyz deıdi.

Kúlkisi keldi. Elektr shamyna shomylǵan bólme keremet sándi kórindi. Qazir saǵymǵa aınalyp keterdeı munarǵa bógedi. Búgin atam qaıtys boldy degisi kelgen. Joq, búgin emes, qaıtys bolǵanyna negizinen úsh kún, búgin baryp jerlep keldik. Keshe kórshileri kórinbeı ketken soń úıine izdep barsa, ólip qalypty. Tósekte jalǵyz ózi kórpege qymtanyp ólip jatyr eken. Sodan keıin búgin baryp kómdik.

— Ne oılap kettiń?

— Jaı, ózimshe. Baǵlan qaıda joǵalyp ketti?

— Bilmeımin. Júr dastarhanǵa otyra bereıik. Keletin shyǵar.

Ekeýi tórgi bólmege baryp dastarhan basyna otyrdy.

— Sharap quıaıyn ba?

— Joq, qazir Baǵlan syra ákelsin.

— Ol kelmeıdi.

Sáken ádemi kózderin tóbege qaraı tóńkerdi.

— Qalaı kelmeıdi? Syra she?

— İshemin deseń, syra tońazytqyshta.

Aıjan ornynan turyp, tońazytqyshty ashty. Shynymen de syra samsap tur.

— Al ol qaıda ketti?

— Bir tanysynyń úıine.

— Jaısha ma?

Sáken buǵan týra qarap, jymıǵan.

— Men saǵan senbeımin.

— Senbeseń, kút. Sharap quıaıyn ba?

— İshpeımin.

— Senbeseń, mine telefon, zvondap ózinen sura.

Ol Sákenniń bergen nómirin terdi. Áıel alǵan. Temekiden qarlyqqan, eresek áıeldiń daýysy. Orys sıaqty bolyp kórindi.

— Alo, Baǵlan sizderde me?

Kúmiljip baryp jaýap berdi.

— Iá, siz kimsiz?

Únin oınaqy shyǵarýǵa tyrysqanymen, ar jaǵynda zil ǵana bar.

— Tanysymyn. Shaqyryp jiberińizshi.

Sálden keıin Baǵlan aldy.

— Baǵlan, syra qaıda?

— Ózderiń otyra berińdershi, men munda bir sharýamen júrip qaldym. Shyqqan soń esikti jaýyp ketińder, Sákenniń ózi biledi.

Únsiz qaldy. Baǵlanda da ún joq. Sodan keıin aqyryn:

— Jaraıdy, — degen.

Tutqany qoıyp, dastarhan basyna qaıta keldi.

— Nege?

Sákenge tań qalyp qarady.

— Nege?!

— Ol qazir meniń tanysymnyń úıinde. Ómir bir-aq mınýtta ótedi de ketedi. Qol qýsyryp otyrǵannan ne shyǵady. Kóńil kóterý kerek emes pe?

— Sen solaı dep oılaısyń ba?

Kózinen jas aǵa bastady. Jylamaımyn. Osylardyń aldynda jylaımyn ba dep ózin-ózi ustaýǵa tyryssa da, tógilgen jasyna ıe bola almady.

— Aıjan, nemenege jylaısyń, saǵan qandaı aıyrmashylyq bar. Báribir emes pe?

— Árıne, árıne...

— Jylama.

Aıjan betin basyp, kózinen aqqan ystyq jasty súrtip, demin alýǵa tyrysyp edi, jas qaıta aǵyldy. Tipti daýysy shyǵyp ketken. Ol ishindegi áldeneniń úzilgenin túısindi. Endi ne isteımin degen sýyq oı shaıyp ótti basyn. Endi qalaı ómir súremin. Kózin qaıta súrtti. Ol syrtynan baǵyp turǵan ajaldyń demin osy sátte ásirese aıqyn sezingen. Sáken onyń aýzyna kesege quıylǵan sharapty taqady.

— Má, iship jiber, jaqsy bolyp qalasyń.

Ol basyn shaıqady.

— Keregi joq.

Endi ne isteımin dep oılady ol. Sodan keıin ózine appaq tisterin aqsıtyp kúlip karap otyrǵan Sákenge qarady.

— Nemenege jylaısyń? Men seni túsinbeımin. Áıelder osy qyzyq. Onda turǵan ne bar?

— Iá, durys. Qaıda, men qazir.

Ol tez sheshinýge kirisken.

Tańerteń turyp, aınaǵa qaraǵanda júzi álem-tapyryq eken. Jylaı-jylaı kishireıip, isinip ketken kózderi tereńnen jyltyraǵan eki tesikke aınalǵan. Endi ne isteımin dep oılady ol. Budan keıin ári qaraı ómir súre alamyn ba? Ómir súrmegende, basqa ne isteýge bolady. Ólý? Atam óldi ǵoı degen sýyq oı sanasyn shanshyp ótken. Atam da joq, Baǵlan mynaý, endi ne isteımin?

Sáken de oıandy. Aınanyń aldynda turǵan buǵan:

— Shaı ishpeımiz be? — degen.

— Joq, men qaıttym úıge.

— Baǵlan tústen keıin keledi.

— Joq, másele onda emes. Men kettim.

— Telefonyńdy tastap ketpeısiń be?

— Baǵlan beredi ǵoı, jaraıdy, sálem aıt.

— Jaraıdy.

Ol Aıjannyń artynan esikti jaýyp jatyp, appaq tisterin jartylaı jalańashtap syńar ezýlep kúldi.

Kúni boıy jaýǵan jańbyrdyń sońy, japalaqtaǵan qarǵa aınaldy. Ol dúnıeniń astań-kesteńi shyǵyp, búkil álemniń opyrylyp ketýin tilegen ishteı. Jer silkinse, sý tasqyny bolsa, búkil qala jer astyna súńgip, orny tegistelip qalsa. Dál qazir eshkimdi aıaıtyn shamasy joq edi. Ákesi de, sheshesi de, baýyry da ketsin. Eger dál qazir áldene bolmasa, dúnıe óziniń jaıbaraqat nemquraılyǵynan jańylmaı osylaı bezerip tura beretin bolsa, óziniń kózsiz jek kórinishine ózi ýlanyp ólip ketetindeı kóringen. Biraq jan bermek ońaı ma?

Osy sátte, keýdesin kernegen yzany dármensizdik aýystyrǵan kezde kishireıe bastaǵan. Sodan keıin ashyq turǵan jeldetkishten ushyp shyǵyp, terektiń butaǵyna qonaqtady. Jep-jeńil, maǵynasyz qara qus. Jan-jaǵyna tańdanyp qarap alyp, tuńǵıyq kókke qaraı qarqyldap usha jóneldi. Aýadan jaqyn qalǵan kóktemniń demin sezgen sebebi.

---