InfoHub Logo

Qyrmyzy uzaqty túnge tús kórýmen boldy. Barmaǵan jeri, baspaǵan taýy, álemeti joq. Álsin-álsin shoshyp oıanǵanda qara terge batyp tula boıy del-sal bolyp qalady... Uzaqty túnde shatasyp uıyqtaı almady. Tań qula jıektenip saz berip kele jatqanda kózi ilikti. Ádemi túske kirdi: Qyz-bozbala tegis jıylǵan bir úı. Jurttyń bári qýanyshty... Qyrmyzy bir jerge turaqtamaı qalyń topqa kóz júgirtip áldekimdi izdeýmen boldy.

— Ony endi izdeme, izdegenmen saǵan joq, — deıdi bireý. Qyrmyzynyń ashýy kelip qaltyrap ketti. Toqtaýsyz júgirip izdedi.

Bir qara kúńgirt jerde áldene kózge elestegendeı boldy. Adam sekildi. Turǵan turysy, kıimi tanys. Jaqyndap kelip edi, Qambar.

— Qaraǵym-aý, men seni izdep júrmin ǵoı, — deı bergende:

— Kelme, — dep qol silikti.

Qyrmyzy shoshynyp, ókpelegen tárizdi bop tura qaldy. Qambar jymıdy. Júzine nur quıylyp bir túrli sáýle shashqandaı boldy. «Men saǵan ókpeledim, meni umytyp kettiń» deıdi. Qyrmyzy birdeńe aıtaıyn dep edi, tili tutyǵyp aıta almady.

Eki kózi Qambarda, qatty da qaldy. Qyrmyzynyń yntyǵyp saǵynyp turǵanyn bilgendeı Qambar ornynan qozǵalyp jaqyndaǵandaı boldy. Kıgen kıimi qyp-qyzyl, kózge shaǵylysyp qubylyp túr... Qushaǵyn jaıdy. «Kel, qalqam!..» deıdi... jas júregi alqynyp, súıgen dosynyń, kópten kórmegen Qambarynyń jyly qushaǵyna atylyp kire bereıin degende:

— Aý, tursaıshy, kún tús boldy ǵoı, degen sheshesiniń sózine Qyrmyzy oıanyp ketti. Júregi dúrsildep, alqynyp, tula boıy býsanyp terlep qalǵan eken. Jan-jaǵyn sıpandy. Birdeme izdegen adamsha kórpesiniń, jastyǵynyń astyn qarady.

Joq!..

Kenet oıyna tústi, jylaǵysy kelip ketti. Manadan beri kórgeniniń bári tús ekenin bildi. Kópten beri saǵynyp bir aýyz sózine yntyq bolyp júrgen Qambarynyń jyly qushaǵyna kirgizbeı tátti jerinde túsin bólgen sheshesine ishinen nálet oqydy.

Tula boıy meń-zeń... turyp kıinip kúıente men shelegin alyp sýǵa jóneldi...

Qyrmyzy sýǵa jetkenshe túsin oılaýmen boldy. Qambardyń ketkenine dál bir jyl. Saǵynǵan ýaqyttarynda túsinde kóretin. Biraq búgingi túsi burynǵyǵa Qaraǵanda ózgesherek. Júregi soǵyp, dúrsildep barady.

— Qudaı-aı, jaqsylyq bolǵaı da, — deıdi. Shelegin jerge qoıyp sý ala bereıin degende, áldeneden seskengendeı burylyp artyna qarady. Esh nárse de joq, qalyń tal... Seń jyryp tastaǵan qalyń shuńqyr qum... esine birdeme túsken adam tárizdenip qalyń toǵaıdyń, eki ózenniń eki arasyndaǵy shuńqyrǵa keldi.. Olaı-bylaı qarady... ótken kún esine tústi... eriksiz jylap jiberdi...

Byltyr... naq osy kez... onda da sáske kezinde sýǵa kelgen. Shelegin jerge qoıyp sý ala bergende art jaǵynan bireý kelip:

— Qyrmyzymysyń! — degen. Jalt qarasa Qambar. Muzdaı kıinip, qamshysy súıretýli tónip tur. Qyrmyzy ózin-ózi ustaı almaı eriksiz qushaqtaǵan... erkin súıisip aırylarda: «qosh!» degen Qambar: «Men jol júrip baramyn, eldi kazachıı qaptap ketti. Men otyra alatyn emespin. Dos bar, dushpan bar, kúni erteń «bólshevık» dep óltiredi ǵoı; elde júrip tekke ólgenshe ilgergi jaqtaǵy joldastarǵa qosylyp teńdigimdi ala ólgim keledi... renjime, Qyrmyzyjan, kúnim týsa keler jyly naq osy jerde, osy qum meje bolsyn, búgingideı oınap qosylarmyz,.. men seni súıem, dúnıeniń qaı buryshynda júrsem de, sen oıymnan shyqpaısyń... mende umytpaıyn, sende umytpa... dep súıip-súıip alǵan... sol qumy osy. Qambardan aırylǵanyna ázir bir jyl. Qambar búgin úıine kelip, sýǵa kelgen Qyrmyzyny ushyratýǵa izdep júr me jas júrek tolqyndanyp loblyp, dáıek tutyp otyra almastyq dárejege keldi...

— Qudaı-aı, — dedi Qyrmyzy. — Qudaı-aı, jas júrektiń tilegi qabyl deıtin edi. Bir táýlikten beri zarlaǵanym jeterlik bolyp edi ǵoı... súıgenimen kezdesip oınap kúlgen adamnyń armany bar ma eken?..

Qalyń toǵaıdyń arasy sybdyrlap ashylyp áldekimge jol bergendeı boldy. Qyrmyzy shoshyǵan da, qýanǵanda tárizdendi. «Sol ma eken» dep kóńilin sendirgen sekildendi. Bolmady.

Qambar degeni kórshiles jeńgesi Raqysh bolyp shyqty. Qolynda uzyn shybyq, buzaý aıdap júr.

— Ne qylyp tursyń, erkejan, — dedi jaqyndap kelip.

— Apyrym-aı, qudaıdyń kúniniń yzǵyryǵy-aı, tońdyryp barady ǵoı, — dedi.

Qyrmyzy muny tátti túsin bólgen sheshesinen beter jek kórdi. Úndemeı qalýdy laıyq kórmeı:

— Qys bolǵan soń sýyq bolmaı qaıtýshi edi, — dedi.

— Qaıdaǵy qys. Boqyraý áli bitken joq. Byltyr bul ýaqytta kádimgideı sýyq edi toı, esinde bar ma, aýylǵa kóp soldat kelip álgi Qambar qashatynda...

— Ia, — deı saldy Qyrmyzy.

— Sen esittiń be, erkejan, aıtpaqshy sol Qambar byltyr soǵysqa baryp ólipti ǵoı.

— Qoıshy, — dedi Qyrmyzy.

Sup-sur bolyp ketti.

Jas júrekten qaınap shyqqan ystyq jas mólt-mólt etip kóziniń janaryna tolyp qaldy.

— Ólgen shyǵar, — dedi.

Móldiregen jas betin jýyp ketti.

---