InfoHub Logo

Tún... Kósheni kóktemniń qarańǵy soqyr týmany basyp tur. Kózge túrtse kórgisiz. Kóshede adam júretin ýaqyt emes. El orynǵa otyrǵan. Kishkene bólmeniń ishinde úsh kisi otyr. Ekeýiniń sózi bir óńkeı. Úshinshi kisi de ara-tura keste bizinshe sózin ilip-shalyp tastaıdy. Ol sóılegen saıyn oǵan qarap anaý ekeýi túıilip-túıilip ketedi. Týra bas salýǵa daıyn otyrǵandaı. Ár-beriden soń kerildesip te qaldy. Anaý ekeýi úshinshisin sózben jep barady. Bul daý bylaı bastalǵan eken:

Merekeli kúnniń biri bolatyn. Symtas qalasyndaǵy «Jartas» arteliniń qyzmetten qaıtqan birsypyra qyzmetkerleri kóńil kóterýge ehe desti.

— Toı degende qý bas domalaıdy, e biz qý bas qurly joqpyz ba?— dedi biri.

— Kóńil kóterýge kimniń qarsylyǵy bar, durys-aq, al bastadyq!— dep qoshtady ekinshisi. Shetkeri kele jatqan qarasur jigit qatardaǵylardy kımeleı kelip kóldeneńinen kiristi. Májilisti túnde isteımiz. Túngi saǵat on birde eshkim bóget jasamaıdy. Májilis keshke qalsyn,— dedi. İshterinen taǵy biri kúıine sóıledi:

— Bul qalaı? Kúndiz bolar qyzyqty túnge nege qaldyramyz? Kún kórmeıtin jarqanatqa uqsap bul nesi eı?!

— Aıttym da qoıdym. Bitti. Solaı bolady,— dedi qarasur jipti nyqtap turyp. Basqalary qynjyldy, ishinen ójetteý biri:

— Kúndizgi dýman qaıyrly edi. Nege sonsha kesh bastalady. Kelmesin degeni ǵoı,—dep ashyq ketti. Bul ókpe emes, narazylyq edi. Shynynda da keshke eshkim kelmedi. Tek artel bastyǵy Erdenov pen Molchanov ekeýi ǵana kelip, ózara májilisin quryp otyrǵanynyń ústine Nuǵymanovtyń tap bolýy joǵarydaǵy kóńilsizdikti týǵyzyp edi.

— Kópshilik qaıda? Kóppen birge kóretin uly toıymyz qaıda? «Kópten bólek júrgen kómýsiz qalar» degen halyq maqaly bar edi ǵoı,— dep ketýge yńǵaılanyp, esikke baryp qalǵan jerinde burynnan otyrǵan ekeýi qamajaýlap súırep ákelip, eteginen basyp Nuǵymanovty otyrǵyzyp qoıdy.

— Kópshilik shirkinniń,— dedi keketip baǵanaǵy qarasur jigit Erdenov eken,— tamaǵyńnyń toıǵanyn bilseńshi.

— Men ash júrgen joqpyn.

Erdenov osy arteldiń predsedatel Al, Nuǵymanov bolsa bir sehtyń bastyǵy ǵana. Oǵan baǵynýy tıis. Sondyqtan artel aǵasynyń bir jolǵy sózin keshire saldy da, otyra ketti. Biraq baǵana renjip ketken joldastary ishe bastaǵanda esine túspeı qoımady. «Aqmaǵambet» quıylyp, áńgime uzara bastady.

— Osy sen,- dedi Erdenov Nuǵymanovqa shúıilip,— paıda tabýmen isiń joq adam ekensiń. Eptep-septep esebin taýyp, memleket qaltasynan birdeme qaǵyp ala otyrý kerek emes pe?

— Memleketten jalaqy alamyn,— dedi Nuǵymanov. Qarasur bastyq entigip, aqmaǵambet qyzýy alyp bara ma, esip qapta sóılep ketti.

— Adam dep shirkin myna Molchanovty aıtsaıshy. Aıtqanyńdy qalt etpeıdi. Oń qaltadan da, sol qaltadan da...

— «Bozadaǵy bos sózdi» qoısańshy. Tamashalaý úshin keldik qoı,— dedi Nuǵymanov. Erdenov eselep sóılep, bul joly tipti keńirdegin soza tústi:

— Shirkin, jigit-aq Molchanov! Ol — shúmek, men — naýa. Ol quıady da turady, men jutamyn da jatamyn. Al myna sen...

«Qysylǵandy qymyz shyǵarady» degendeı syr shertilip, qaıdaǵy-jaıdaǵynyń jegen-ishkenniń bárin Erdenov sapyryp jatyr. Tartynar emes. Bárin aıtty. Óıtkeni ol Nuǵymanovty da ózine qosyp ala qoıamyn dep oılady. Bes myń somdy qalaı bólisip alǵanyn da jasyrmady. Aıaǵynda kelip:

— Sen transport sehynyń bastyǵysyń, myna Molchanov qambashy. Sen qosylsań bizge kúnde maı toqash! Kópten aıtaıyq dep júrgenimiz de osy edi. Sen qosylmaǵan soń tartyńqyrap júrmiz. Áıtpese...

— Aramnan asaǵansha aram ólgenim jaqsy,— dedi renjip Nuǵymanov.

Budan keıingi sózge Molchanov ta aralasyp ketti. Ortaǵa ekeýlep aldy.

— Nesi bar, qudaıdyń berip turǵanynan qur qalamyz ba?

— Bul qudaıdyń bergeni emes qoǵamdyq menshikti talaý, bul — quryǵannyń kásibi,— dep Nuǵymanov esikti tars jaýyp shyǵyp ketti.

— Kórsetermin kásipti!— dep Erdenov kijinip qaldy. Al Molchanov bolsa sap-sary óni qyp-qyzyl boldy.

Aı ótti, apta ótti. Nuǵymanov bolmasa da Erdenov birneshe dos taýyp aldy. İzdegenge suraǵan degendeı oǵan Qorqaýov degen kez bola ketti. Sóıtip, ol aıla-tásilin asyryp, ótkir qyrǵyshpen memleket qazanynyń túbin qyra bastady. Nuǵymanov zańsyzdyqty aldymen ózderine aıtty. Adaldyń aýzy appaq boldy. Kóp uzamaı qyzmetten de qýyldy. Tórt aı qyzmetsiz júrdi.

Osy kezdiń ishinde Erdenov Molchanovty «Baqqa bitken sary shalym, aınalaıyn tartynba, tarta ber, tarta ber», dep qushaqtapty da júripti. Árıne, Qorqaýov ta «aınalaıynnyń» astynda bolypty. Bir qyzyǵy bular nan jemeı jem jesipti.

— Apyr-aý, jem jep mal ma eken?— demeńizder. Olar arteldiń atynyń alpys tonna jemin túp kótere qurtyp jiberipti. Taryny inge tartqan atjalmansha týtalaqaı tartyp ketipti. Tipti osynsha nárseni qaıda syıǵyzady eken?— desip jurt alǵash senbepti de. Biraq adam mal jemin jegen soń basqanyń amaly neshik? Bastaýshysy Erdenov, qostaýshylary Molchanov, Qorqaýov. Biri — shúmek, biri — naýa. Biri quıǵan da turǵan. ekinshisi jutqan da jatqan. Salmaqtap kórgende birinen biri qalyspaǵan. Muny uıymdastyrǵan da, bastaǵan da Erdenov bolǵandyqtan analarǵa qaraǵanda úlesin de molyraq ala bilgen.

1951

---