InfoHub Logo

(Aıagóz óńiri qyzdarynan shyqqan tuńǵysh ǵalym, súıikti ustaz Tóleýǵaısha Kóbentaevanyń arýaǵyna baǵyshtaımyn)

Dońǵalaqtardyń bir saryndy tarsyly áýeninen áste jańylar emes. Tyq-tyq ýaqyt ozdyrǵan saǵat tyrsylyna uqsaıdy. Iá, ýaqyt ta mynaý artta qalyp jatqan jol sekildi ol da qaıta oralmaq emes. Qazir oılap qarasa, munyń oıynynan oılaýy basym bolǵan mekteptegi anasyna súıenish bola alǵan azǵana jyldary — bári de artta qalyp jatqan osy jol osy ýaqyt tárizdi.

Mine, endi onyń ómiriniń jańa betteri bastalmaq. Ol terezeden syrtqa úńildi. Kóz ushynda samsaǵan elektr shamdary qalyp barady. Kelmeske ketken kúnderdiń kóńilge dem berer qýanyshy ispettes.

Terezeden júzin burǵanynda kózi qarsy polkada jatyp, pys-pys uıqyǵa ketken kórshisine túsip edi. Betin tereń túsken ájim syzattary aıǵyzdaǵan shúıkedeı kempir qannen-qapersiz uıqy qushaǵynda jatyr. Onyń qara kóleńkede bozalańdaǵan appaq samaıy men eti qashyp taramystanǵan qoldary Tóleýǵaıshanyń esine óz anasyn túsirdi. Búkil tulǵasymen, jan-dúnıesimen, úlken júregimen sol bir aıaýly jan munyń júreginde jazýly hattaı saqtalyp qapty. Ózi ómir boıy tabynyp ósken ana beınesi kóz aldyna kelip eske túsken saıyn jańaryp, jańǵyra beretindeı.

Oǵan bir sát mynaý qarıa óz anasy sıaqtanyp ketti. Sol bir baıaǵy kúnderdegideı buǵan basyn qaratyp jatyp uıyqtap ketken tárizdi. Qyz kóńili bir sátke ana meıirimin ańsap, zaryqqandaı. Úlken kózderine jaltyldap jas irkildi...

Ol jasynan ana tárbıesinde ósken-di. Jas ta bolsa anasynyń jalǵyz ilikti jadaý turmysyn ámse ańǵaratyn. Keıde áldenege qınalǵan ana qabaǵyna qarap, jany ashyp qamyǵatyn. Qyzynyń kóńiline qaıaý túsirgisi kelmeıtin ana da oǵan ylǵı ýaıymsyz, salmaqty kórinýge tyrysatyn-dy. İshteı qınalǵan ana jaǵdaıyn sezimtal, sergek qyzy bultartpaı tap basyp, qanatymen sý sepken qarlyǵashqa uqsap, ana janyn jadyratam dep jantalasatyn. "Qýatym, bar tiregim, ómirim" deıtin ony anasy. Buryn san ret estigen osy sózderdi endi oılap qarasa, úlken máni bar eken. Ananyń erkeletken kóp sóziniń biri me dep júrse, onyń búkil taǵdyry sol sózderge syıyp turǵandaı eken. Bul mektep bitirip, atestat alǵanynda, alǵash oqý izdep Semeıge attanarynda, ınstıtýtta oqyp júrgen jyldarynda qamkóńil ana shyraıynan ájeptáýir ózgeris ańǵaratyn. Óziniń uzaq jyldar boıy mápelegen jemis aǵashynyń túıin túıe bastaǵanyn sezgendeı, buǵan burynǵydan da meıirimdi kóringen. Qanshama erkeletkenimen esti bolýyn maqsat etken ana qajetti jerinde qatal da bola alatyn edi. Aqyldy ana talabyna qulaq qoıǵan Tóleýǵaısha árqashan da onyń maqtanyshy bolýǵa tyrysatyn.

Tóleýǵaısha jasynan-aq kórkem ádebıetti jaqsy kóretin. Sonyń áserinen de bolar, ol armanshyl bolyp ósti. Óziniń tamasha bolashaǵy jaıly uzyn súre qıaldarǵa jıi beriletin. Onyń kishkentaı sábı júreginde sol shaqta da abzal ana beınesi tasa qalmaıtyn-dy. Ondaı adam máńgilik ómir súretindeı, ólýge tıis emesteı kórinetin. Al keıde bir anasy aýyryp, jatyp qalǵan shaǵynda kóńilin aýlaý maqsatymen qasyna otyryp, ózi jaqsy kórip, jadynda saqtaǵan neshe túrli ańyz-áńgimeler, qıssalar sheshender jaıly aýzynyń sýy qurı aıtyp beretin nemese jalyqpaı oqyp otyratyn.

Ol nege ekeni belgisiz jastaıynan mán-maǵynasymen, aıtysty sóz oramymen, aıaqasty tapqyrlyǵymen kóńildi baýrap alatyn kóne sóz, ańyz-áńgime, ertegi jyrlarǵa, sheshendik naqyldarǵa keremetteı áýes bolyp ósti. Ózine erekshe unaǵan sondaı sózderdi, aıtys úzindilerin, keıbir ańyzdardy jeke dápterge jalyqpaı jazyp alyp, jınap júretin. Joldastarynyń arasynda ártúrli jıyn-toılarda, án sal dep qystaǵan shaqtarda oıynda jattalyp, somdalǵan jup-jumyr ádemi ańyzdardy nemese óleń úzindilerin náshine keltire oqyp berip, dostaryn sheksiz rıza etetuǵyn.

Tóleýǵaısha alǵash ret mektepte, sodan keıin ınstıtýtta júrgen jyldarynda aýyz ádebıeti shyǵarmalaryn qunyǵa oqyp, erekshe kóńil bóldi. Erterekte shyǵyp eskiden mura bolyp qalǵan tamasha úlgiler oǵan ózgeshe bir ǵajaıyp álem sekildi áser etýshi edi. Ol sol álemdi emin-erkin sharlaǵysy keletin. Aqyry armanyna qanat bolǵan sol bir tilek onyń ómir jolyndaǵy úlken kezeńge alyp keldi. Ol dısertasıasyna qazaq aıtysyn negiz etip aldy...

Tóleýǵaısha uzaq oıdan bir sátke serpilip, saǵatyna qarap edi, tún ortasynan aýyp ketipti. Kórshi ornalasqan qarıa áldenege basyn kóterip sál otyrdy da, kúıbeń-kúıbeń etip jerden galoshyn izdeı bastady. Sálden soń esikti sıpalaı ashyp, aıaǵyn tyrp-tyrp etkizip, dalaǵa shyǵyp ketti. Ol qaıta oralǵanda Tóleýǵaısha da ornynan turǵan-dy. Tambýrǵa shyǵyp, azdap seıilip qaıtýdy oılaǵan.

— Balam, sen áli uıyqtamaǵansyń ba? — dedi qarıa oǵan qarap. Óziń qaıda bara jatyr eń?

— Jambylǵa.

— E...e... Sonda turasyń ba?

— Endi turǵaly baramyn.

Qarıa betine tesile qarady. Onysy sózin túsinbegen túri.

— Sonda qyzmetke bara jatyrmyn, — dedi Tóleýǵaısha uǵyndyryp.

— Ol ne qyzmet edi, shyraǵym?

— Instıtýtqa sabaq beremin. Sonyń oqýyn bitirip kele jatqan betim.

— E... e... Buryn kórmegen jeriń eken ǵoı. Áli-aq úırenip ketesiń, aınalaıyn. Al bul joly eń aldymen ózimniń qonaǵym bolasyń, — dedi ol sózin nyqtap.

Sálden keıin ol qaıtadan uıyqtaýǵa jatty. Tóleýǵaısha sharshaǵanyn sezdi. Biraq kóńilinde qalqyǵan oılar maza berer emes. Birinen soń biri orala beredi. Birde izdenispen ótken kúnder men túnderdi oılasa, birde dısertasıasyn qorǵaǵan shaǵy elesteıdi. Endi birde jurtshylyq qýana qabyldap, quttyqtap jatqanyn, jetekshilik etken Málik aǵanyń rıza kelbetin taǵy da kórgendeı bolady.

Mine, ol jol ústinde keledi. Jaı ǵana jol ústinde emes, ómir saparynda júr. Ol saparyn endi ǵana bastaǵandaı. Onyń búginge deıin salǵany dańǵyl jolǵa aparar súrleý ǵana edi. Aldynda úlken sara jol jatyr. Alyp ushqan júrek sony ǵana meńzeıdi. Armansyz arshyndap, erkin qulash urar, sharyqtap qanat qaǵar shaqty ańsaıdy. Talap tulpary áli de alysqa talpynady. Taǵy da bıikke umtylady. Oılap qarasań, asyl arman árqashan da bıikte bolady eken. Al basqanyń bári soǵan jeteler baspaldaq tárizdi. Adam solardy jaǵalap, shyń basynda jyltyraǵan arman shyraǵyna qaraı órmeleı beredi eken. Tóleýǵaısha da sol bıikke qarap, qadam jasap kele jatqandaı.

Sálden keıin ol oı qushaǵynda uıyqtap bara jatty. Kórshisiniń kelesi búıirine aýdaryla berip: "Ýh, belim-aı", — dep, artynan shúkirshilik aıta sóılegeni emis-emis qulaǵyna keldi. İle vagon ishi jym-jyrt tynyshtyqqa kóshti. Tek qana baǵanaǵy bir úzdiksiz dybys basylar emes. Tars-turs etken ushqyr poezd qara túndi tilgilep, ony bolashaǵyna qaraı alyp ushyp bara jatty. Semeı pedagogıkalyq ınstıtýtyn syrttaı bitirgen ol, QazPI-diń aspırantýrasyna kelip tústi. Qazir Jambyl qalasyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy. Tóleýǵaısha Kóbentaeva — Aıagóz óńiri qyzdarynan shyqqan tuńǵysh ǵylym kandıdaty.

21.07.1971 jyl "Lenınshil Jas"

---