Qyzyq oqıǵa
(novela)
Birde ejelden kele jatqan joldasym Mýrakamımen birge Gındzany boılap serýendep júrgem.
Kenetten Mýrakamı áldene esine túskendeı selt ete túsip, Saseboda turatyn qaryndasy jaıynda sóz qozǵady.
— Taıaýda Tıekodan hat keldi. Ol saǵan sálem aıtypty.
— Tıeko-sannyń hal-jaǵdaıy jaqsy ma?...
— Jaman emes, keıingi kezderi tolysyp, jaqsy bolyp ketti. Al Tokıoda turǵanynda júıkesi buzylyp, qatty júdep edi. Sen sol kezde ony kezdestirip pe ediń?
— Kezdestirgem. Biraq júıkesi jaıynda...
— Shynymen-aq bilmediń be? Sol kezderi ózi tipti esinen adasqandaı kúıde boldy ǵoı. Birese qaraptan-qarap otyryp jylaıdy, birese kúledi. Bárine sebep bir qyzyq oqıǵa kórinedi.
— Qyzyq oqıǵa?
Jaýap bermesten buryn Mýrakamı kafeniń shyny esigin ashyp, meni ishke shaqyrdy. Ekeýmiz bir shaǵyn ústelge qarama-qarsy kelip otyrdyq, ol jerden kóshe alaqandaǵydaı anyq kórinedi eken.
— Iá, qyzyq oqıǵa bolypty. Men seni qaryndasymmen durystap tanystyrmap pa edim? Ol álgi oqıǵa jaıynda Saseboǵa attanarynda ǵana aıtty.
Óziń de bilesiń, Tıekonyń kúıeýi N-bronenosesi komandasynyń ofıseri edi ǵoı, olardy Eýropa soǵysy kezinde Jerorta teńizine jibergen-di. Kúıeýi ketip, jalǵyz qalǵannan keıin qaryndasym meniń qolyma kelgen-di, sodan soǵys aıaqtalatyn jyly kenetten qatty ózgerip, júıkesi buzylǵany. Eń basty sebep: kúıeýinen apta saıyn kelip turatyn hattyń tyıylǵany boldy-aý deımin. Ekeýi toıdan keıin jarty jyl ǵana birge turǵan-dy, sondyqtan da Tıekonyń ár hat kelgen saıyn balasha qýanatynyna kúlý tipti eldi kelemeshtegendi táýir kóretin maǵan da ersi edi.
Álgi oqıǵa dál sol kezde bolypty. Bir kúni... Iá, bul Kıgensesý meıramy qarsańynda bolǵan-dy, tańerteńnen jaýyn quıyp turǵan, kún salqyn bolatyn, biraq Tıeko aıaq astynan Kamakýraǵa baryp kelmekshi bolyp jınala bastady. Kamakýrada áldebir saýdagerge kúıeýge shyqqan mekteptes qurbysy turatyn-dy. Tıeko sol qurbysyna qonaqqa barmaqshy eken, kúıip bara jatqan sharýa bolmasa kún jaýynda Kamakýraǵa barýdyń ne qajeti bar dep áıelim ekeýmiz birdeı ony aınyta bastadyq. Biraq raıynan qaıtar Tıeko bolmady, qaıtkende de búgin barýym kerek dep qoımady. Aqyry óz-ózinen áldenege ashýlanyp, tez-tez kıinip ketip qaldy.
"Múmkin qonyp qalyp, erteń bir-aq kelermin", — degi ketken Tıeko kóp uzamaı ústi-basy malmandaı bolyp, óń-túsi qashyp qaıtyp oraldy. Bir qyzyǵy, Ortalyq vokzaldan Harıbatadaǵy tramvaı aıaldamasyna jetkenshe qolshatyryn ashpapty. Ne sebepti? Sóıtsek, jaǵdaı bylaı bolǵan eken.
Tıeko Ortalyq vokzalǵa kelip jetkende... Aıtpaqshy oǵan deıin taǵy bir qyzyq jaǵdaı bolypty. Ol tramvaıǵa mingende otyratyn oryn tappaı, amalsyz túregep turýǵa májbúr bolady. Sosyn ne kerek, oryndyqtyń arqalyǵyna súıene bergende tereze syrtynan teńiz kórgen tárizdenedi, dálirek aıtqanda, kózine solaı elesteıdi. Al tramvaı bul kezde Dzımbomatı kóshesinen ótip bara jatqandyqtan teńizdiń kórinýi tipti de múmkin emes-ti. Deı turǵanmen, Tıeko tolqyndardyń bir-birin qýalap oınaǵanyn anyq kórdim deıdi. Al endi tereze áınegine jańbyr tamshylary tıgen kezde ol bulyńǵyr tuman ishinen teńizdiń jıegin kórgendeı bolady. Osy aıtqandaryna qarap-aq sol kezde Tıkonyń júıkesi juqaryp júrgenin ańǵarýǵa bolatyn.
Ol Ortalyq vokzalǵa jaqyndaǵan kezde esik aýzynda turǵan qyzyl telpekti júkshi izetpen ıilip: "Jubaıyńyzdan habar joq pa?" — dep suraıdy. Bul endi tosyn nárse edi. Biraq, bir qyzyǵy, Tıeko onyń suraǵyna esh tańdanbaıdy. Ol tipti: "Raqmet, tek sońǵy kezderi ǵana habar kelmeı turǵany", — dep jaýap beredi. Sóıtse júkshi: "Olaı bolsa men onymen jolyǵysaıyn", — deıdi. Jolyǵysaıyn? Oıbaı-aý, bunyń kúıeýi sonaý Jerorta teńiziniń jaǵalaýynda júr emes pe?! Tek osy kezde baryp Tıeko beıtanys júkshiniń sózine tańǵalady. Biraq ol qaıta jón surap úlgergenshe júkshi jáne bir ıilip, kóptiń ishine sińip joq bolady. Sodan Tıeko qansha dese de álgi qyzyl telpektini taba almaıdy. Onyń taba almaýy da zańdy edi, óıtkeni álgi júkshiniń júzine tipti durystap ta qaramaǵan ǵoı, sodan endi qyzyl telpek senderdiń bári oǵan jańaǵy júkshi sıaqtanady da turady. Jáne bir ǵajaby, oǵan beıtanys júkshi sońynan qalmaı erip ańdyp júrgendeı kórinedi. Endi Kamakýraǵa barmaq túgili, vokzalda turýǵa da qorqady. Aqyr sońynda qolshatyr ashýǵa da shamasy jetpeı, shelektep quıǵan jaýyn astynda álgi jerden qashyp jóneledi.
Bunyń bári onyń júıkesi qajyǵannan bolǵan ǵoı, biraq sol serýen kezinde Tıekoǵa salqyn tıip qalypty. Erteńine qyzýy qatty kóterilip turdy, sodan úsh kún boıy kúıip-jandy da jatty. Shamasy, kúıeýimen tildeskeni bolsa kerek, áıteýir: "Meni keshire kórińiz!", "Nege qaıtyp kelmeı jatyrsyz?" — dep sandyraqtaýmen boldy. Biraq sol qyrsyq atqan Kamakýra saparynyń mashaqaty bunymen bitken joq. Naýqasynyń beti qaıtqan soń da, Tıeko qorqyp-úrkýin qoımady, qalaı "júkshi" degen sózdi estise-aq boldy, kúni boıy óz-ózinen kúıip-pisip, eshkimmen til qatyspaı qoıatyn. Bir joly tipti kúlkili oqıǵa boldy. Áldebir jol qatynasy keńsesiniń qasynan ótip bara jatqanda júkshiniń sýretin kórip, ol ary qaraı júrmeı keri qaıtty.
Alaıda shamamen bir aı ótkende ol júkshiden qoryqqanyn qoıdy. Tipti meniń áıelime: "Apataı, Kókanyń bir áńgimesinde mysyq pishindes júkshi jaıynda aıtylady ǵoı, múmkin, myna jaǵdaı sol áńgimeni oqyǵanymnyń áseri bolar?" — dep kúlip aıtyp otyratyn. Biraq naýryz aıynda júkshi ony taǵy bir ońdyrmaı qorqytty. Baıaǵy oqıǵadan keıin Tıeko kúıeýi qaıtyp oralǵansha vokzalǵa qaraı múldem aıaq baspaı qoıdy. Seni de shyǵaryp salýǵa bara almaǵan sebebi sol júkshiden qoryqqandyǵynan. Naýryz aıynyń sol bir kúni Tıekonyń kúıeýiniń bir joldasy Amerıkadan kelmekshi-tin, ózi elden ketkenine eki jyl bolypty. Tıeko tańerteńnen ony qarsy alýǵa ketken. Óziń de bilesiń, sol tóńirekte kúndiz de adam az ǵoı. Qańyraǵan bos kósheniń trotýarynda beıne umyt qaldyrylǵan qorap qusap jyljymaly oıynshyq dúkeni tur eken. Kún bultty, jeldi bolǵasyn dúken mańdaıshasynda ilingen zyryldaýyqtar zyr-zyr aınalyp tursa kerek. Álgini kórgende áldenege Tıekonyń kóńili qobaljıdy. Dúkenniń janynan ótip bara jatyp ary qarap otyrǵan áldebir qyzyl telpekti adamdy kóredi. Syńaıy, temeki shegýge shyqqan dúkenniń satýshysy, nemese jaı aıaq sýytyp otyrǵan bireý bolsa kerek. Biraq onyń telpeginiń qyzyl ekenin kórgesin-aq Tıekonyń kóńili nildeı buzylady, ol tipti úıge qaıtsam ba dep te oılaıdy.
Biraq, áıteýir, vokzalǵa jetkenshe jańaǵydan basqa bálendeı eshteńe bola qoımaǵandyqtan eptep kóńili ornyǵaıyn dedi. Tek kúıeýiniń joldasyn qaýmalasqan qarsy alýshylarmen birge vokzal esiginen shyǵa bergen kezde bireý jelke tusynan: "Sizdiń jubaıyńyz oń qolynan jaralanypty. Hat jazbaı júrgeni sodan", — deıdi. Tıeko dereý jalt qaraıdy, biraq art jaǵynan eshqandaı da qyzyl telpek kórmeıdi. Tıekonyń sońynda ejelgi tanystary — teńiz ofıseri men onyń áıeli kele jatqan. Ol ofıserdiń qaraptan-qarap jańaǵydaı sóz aıtpasy belgili. Qalaı bolǵanda da, Tıeko tóńirekten qyzyl telpektiń kórinbegenine qýandy. Barlyǵy vokzaldan shyǵyp kúıeýiniń joldasyn mashınaǵa otyrǵyzyp jibermekke bettegen kezde taǵy da syrt jaǵynan bireýdiń: "Hanym, jubaıyńyz bir aıdan keıin kelip qalar", — degeni. Tıeko taǵy da jalt burylady, biraq kúıeýiniń joldasyn qarsy alýshylardan basqa eshkimdi kórmeıdi, syrt jaǵynan qyzyl telpek te kózine shalynbaıdy. Biraq art jaqta eshkim bolmaǵanmen, avtomobıldiń qasynda eki júkshi júk tıep, kúıbeńdep júredi. Sol ekeýdiń bireýi buǵan qaraı moınyn buryp, bir túrli kekirt kúlimsireıdi. Sony baıqaǵan sátte Tıekonyń bop-boz bolyp ketkeni sonsha, tipti tóńiregindegiler de baıqap qalady. Al bir shamadan soń júregin basyp, óz-ózine kelgende ol jańaǵy eki júkshiniń bireýin tappady, júkti jaıǵastyryp jatqan jalǵyz adam jáne álgi kekete kúlimsiregen de ol emes. Onyń júzin osy joly jadymda tutyp qaldym dep oılaǵan, sóıtse onysy beker eken. Qansha esine túsireıin dese de kóz-murynsyz jylmaǵaı bet pen qyzyl telpekten basqa eshteńeni elestete almaı-aq qoıdy... Tıeko basynan keshirgen ekinshi qyzyq oqıǵa osy.
Sosyn bir aıdan keıin — sol sen Koreıaǵa ketetin tusta — kúıeýi qaıtyp oraldy. Eń ǵajaby, ol shynymen-aq oń qolynan jaralanyp, kópke deıin hat jaza almapty. Meniń áıelim dereý Tıekony: "Kún-tún kúıeýi jaıly oılaı bergen soń, onyń ne istep, ne qoıyp júrgenin júregimen sezip-bilgen de!" — dep qaǵytty. Eki aptadan keıin Tıeko kúıeýimen birge Saseboǵa, onyń jańa jumys ornyna júrip ketti, biraq ol jerge baryp ornyǵyp úlgermeı jatyp bizge jibergen hatyn oqyp jáne bir tosyn oqıǵa jaıyn bilip qatty tańyrqadyq.
Bul oqıǵa olar Ortalyq vokzaldan attanǵan kezde bolypty. Poıyz endi qozǵala bergende júkterin jaıǵastyrýǵa kómektesken júkshi bulardyń terezesinen úńilipti, tárizi, qoshtasyp, sot sapar tilemek oıda bolsa kerek. Onyń júzin kórgen mezette áldenege kúıeýiniń óńi ózgerip ketedi, sál keıinirek bir túrli qysylǵan keıippen Tıekoǵa mynandaı bir jaıdy áńgimelep beredi. Bir joly olar Marselde aıaldama jasaıdy da, joldastarymen birge kafege barady, bir kezde bulardyń ústeline áldeqaıdan bir júkshi japon kele qalyp, áı — sháı joq "haliń qalaı" dep jón suraıdy. Marsel kóshelerinde ne qylyp júrgen júkshi japon demeısiń be. Biraq, qyzyq bolǵanda, Tıekonyń kúıeýi odan esh ersilik kórmeıdi, tańdanbaıdy, oń qolymnan jaralandym, taıaýda úıge qaıtamyn dep jaýap beredi. Dál osy kezde áldebir mas bir rúmka konákty jerge túsirip alady da, qaryndasymnyń kúıeýi sol jaqqa jalt qaraıdy, sol sol-aq eken, júkshi japon yldym-jyldym joq bolady. Bul qalaı? Óńi deıin dese kóńilge qonymsyz, túsi deıin dese oıaý otyr. Onyń ústine joldastary da bireýdiń bunyń qasyna kelgenin kórgen gúr baıqatpaıdy. Sondyqtan da ol eshkimge eshteńe aıtpaı-aq qoıýǵa sheshim jasaıdy. Biraq Japonıaǵa qaıtyp oralǵanynda Tıekonyń eki márte bir jumbaq júkshimen jolyǵysqanyn estip tańǵalady. Sodan Marselde kezdestirgenim de sol júkshi bolar dep oılaıdy, alaıda bul áńgimeniń bári shyndyqqa janasymsyz bolǵandyqtan eshkimge ol jaıynda tis jarmaıdy. Ári dańqty joryqta júrip te únemi áıelin oılaýmen bolǵan eken dep joldastarynyń mazaq etýinen qorqady. Biraq vokzal basynda terezeden úńilgen júkshini kórgende oıran-asyr boldy, óıtkeni ol Marselde kafege kelgen júkshiden esh aınymaıtyn edi...
Áńgimesin aıaqtaǵan soń kúıeýi birshama únsiz otyryp, bireý estip qoımasyn degendeı báseń daýyspen: Men "esh aınymaıtyn edi" dedim ǵoı, biraq onyń júzin kóz aldyma anyq elestete almaımyn. Tek álgi júkshi terezeden úńilgen kezde áldenege: "Mynaý sol ǵoı!" — dep oıladym.
Mýrakamı áńgimesiniń osy jerine jetkende kafege bir top adam kirdi de, týra bizdiń ústelge qaraı bettedi, syńaıy onyń tanystary bolsa kerek, dabyrlasyp sálemdesip jatty. Men ústelden turdym.
— Al, jaqsy, ázirge saý bol Koreıaǵa ketkenshe saǵan bir soǵyp ketermin.
Kafeden shyqqan soń men keýde kere dem aldym: osydan úsh jyl buryn Tıekonyń nege eki márte ońasha kezdesýge Ortalyq vokzalǵa kelmegenin, nege máńgi adal jar bolyp qalǵym keledi dep qysqa ǵana hat jazyp jibergenin endi ǵana uqtym.
Aýdarǵan B.Qojabekova
You Might Also Like
