InfoHub Logo

Qobylandy batyr (XV ǵ.) — aty ańyzǵa aınalǵan halyq batyry. Shyqqan tegi — Qypshaq, onyń ishinde Qara Qypshaq. Halyq jadynda saqtalǵan áńgimelerde, halyq shejirelerinde ony kóbine «Qara Qypshaq Qobylandy» dep ataıdy.

Shejire derekterine qaraǵanda, Qara Qypshaq Qobylandy Joshy hannyń Shaıban degen balasynyń tuqymy Ábilhaıyr hannyń tusynda (XV ǵasyr) ómir súrgen, sonyń belgili qolbasshylarynyń biri bolǵan adam. Qazaq handyǵynyń bólinýine de osy Qobylandy batyr sebep bolǵan delinedi. Bul jóninde Shákárim shejiresinde: «Bizdiń osyndaǵy arǵyndardyń atasy Daıyrqoja Ábilhaıyr hannyń súıikti qazysy eken. Bılikti ádil aıtqandyqtan «Aqjol» atanypty. Jáne Qara Qypshaq Qobylandy da hannyń súıikti adamy eken. Ekeýi ishteı jaýlasyp júrgende, bir kúni Qobylandy Daıyrqojany dalada óltirip ketipti. Muny áz-Jánibek han bilip, Qobylandyny sharıǵat boıynsha qysas qylyp óltirýge surapty. Ábilhaıyr bereıin dese, kóp qypshaq buzylatyn bolǵan soń, bere almaı, úsh kisiniń qunyn al degen soń, buǵan Jánibek ókpelep, bólinip ketedi» degen derek beriledi. Bul oqıǵanyń tarıhı shyndyq ekenin Daıyrqojanyń ákesi Qotan jyraýdyń ólgen balasynyń denesin aınalyp, qaıǵyryp, qan jutyp júrip aıtqan: «Qara Qypshaq Qobylandyda neń bar edi, qulynym? Seksen asyp taıanǵanda toqsanǵa. Tura almastaı úzildi me julynym» dep bastalatyn tolǵaýy da dáleldeı túsedi.

Qobylandy batyr jaıynda ekinshi bir derek kózi — qazaq halqynyń qaharmandyq jyrlarynyń biri — «Qobylandy batyr» jyry. Bul mazmuny jaǵynan da, basqa batyrlyq jyrlarǵa qaraǵanda shoqtyǵy bıik turǵan halyqtyq shyǵarma, erlik epopıasy. Bul jyrdyń oqıǵalaryna qaraǵanda, Qobylandynyń erlik joly qazaq eliniń sol kezdegi syrtqy jaýy — qyzylbastar (parsylar) men olardyń shapqynshylyq jasaǵan hany Qazanǵa qarsy kúresinen bastalady. Onyń budan keıingi shaıqasqan batyrlarynyń atyna qarap, olardyń ataqty Edige batyrdyń tuqymdary ekenin ańǵarýǵa bolady. Qobylandy batyrdyń Oraq batyrmen dos bolyp, Alshaǵyrmen jaýyǵýy — Qazaq handyǵynyń ózara ishteı ekige bólingen Noǵaı ordasynyń birin qoldap, ekinshisimen soǵysyp jatqan tarıhı kezeńin alǵa tartady.
Munyń bári Qara Qypshaq Qobylandy batyrdyń ańyzdyq negizde qıaldan týǵan keıipker emes, ómirde bolǵan, erlik isterimen eline tanylyp, qurmetine bólengen has batyrlarynyń biri bolǵanyn dáleldeıdi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Qobylandy

 

Qobylandynyń Taıbýryly týraly

 

Qobylandy batyr jyry (M. Áýezov)

---