InfoHub Logo

Baıjigit kúıshi er jetip, buǵana bekitip, oń-solyn tanyǵan kezde Aqsuńqar degen aqylyna kórki saı qyzǵa ǵashyq bolady.

Aqsuńqardyń ákesi Aǵıyq aqsaqal kópti kórgen, ómirdiń parqy men narqyn bajaılaǵan, tóńiregine syıly, ózindik dáýlet ıesi bolsa kerek. El-jurtqa kúıshiligimen dańqy jaıylyp ketken Baıjigittiń Aqsuńqarda kóńiliniń baryn Aǵıyq aqsaqal ishteı sezip, oraıly sátterde dámeli jigitti synap júredi.

Al Aqsuńqar bolsa, «Jas-jastyń tilegi bir, jibektiń túıini bir» degen emes pe, jurt maqtaǵan jigitti qyz jaqtaıtyn ádetke baǵyp, ol da Baıjigit kúıshini unatady. Biraq ol kezde qalyńsyz qyz, jabýsyz nar bolǵan ba, jeme-jemge kelgende joqshylyq Baıjigittiń qolyn baılap, sharasyn taýysady.

Sodan kúnderdiń bir kúninde ónerin tal boıyna tirek etken Baıjigit súıgen qyzy Aqsuńqarǵa shart qoıady: «Eger qalyń-malyńnyń kesimin ákeńniń ózine aıttyryp, kádege qanaǵat etkizsem, maǵan qosylar ma ediń?!» — deıdi. Aqsuńqar bolsa: «Árıne, áke kóńiline qarap, ata saltyn attaı almaı júr emespin be, ata-anamnyń maquldaýyn estisem, men sendikpin!» — dep aǵynan jarylady. Ekeýi sol jerde qol alysyp, tós qaǵysyp, ýáde baılasady.

Sonymen kúnder ótip jatady. Birde, Baıjigit jolaýshylap kele jatqandaı bolyp Aqsuńqardyń úıine túsedi. Qyz ákesi Aǵıyq aqsaqal: «Iá, balam, erden — ergenek, jerden — ebelek degen, suqbat kóńil ashady, suqbatsyz kóńildi kir basady, atyń jaýyr bolsa da, ataǵyń táýir, qarap otyrmaı kóseýińdi kósep, otyńdy mazdata otyr», — deıdi. Áke sózine ishteı maǵurlanǵan Aqsuńqar da Baıjigitke synaı qarap, bolar-bolmas ezý tartqandaı bolady.

Sonda, Baıjigit az aıada arqalanyp, mundaı oraıly sáttiń kezdese bermeıtinin kóńiline túıip, tomaǵasyn sypyrǵan qyrandaı shabyt alyp shyǵa keledi. Keshikpeı-aq, irgege súıeı salǵan dombyrasyn alyp, qulaq kúıin baptaıdy da, buryn-sońdy shıyrlamaǵan tyń saryndy syrǵyta jóneledi. Aıdyn kólge aq tósin basyp, syza qalqyǵan qońyr qazdyń únindeı bir syrshyl áýen birese sybyrlap, birese syńqyldap «áp» degennen býynǵa túse baýraıdy. Bara-bara álgi qońyr qazdyń kókireginen muń tógilgendeı, sabyry syrǵa, syńqyly muńǵa ulasqandaı bolady. Syryn aıtyp, muńyn shaqqan saıyn tyńdaýshysyn óz taǵdyryna ortaqtastyryp, sol muń men syrǵa ilestirip jónelgendeı. Sol betinde qońyr qaz sybyrlap-syńqyldaıdy, mamyrlap-muńaıady, qamyǵyp-qańqyldaıdy, sarǵaıyp-sańqyldaıdy. Estir qulaqtyń quryshyn qandyrǵandaı, sezer júrektiń sherin tartqandaı bolady. Sóıtip, qońyr qazdyń muńymen syrynyń tóreshisi etip tyńdaýshy jurtty uıytyp tastaǵan kúı mamyrlap baryp tynady.

Aǵıyq aqsaqal túıile tunjyrap otyr. Báıbishe dármensiz halge túsip, shógip ketkendeı. Aqsuńqar bolsa janary botalap, jasqa tolyp qalǵan. Bári de kúıdiń tilin jazbaı tanyp otyr.

Únsizdikti Aǵıyq aqsaqal buzyp, Baıjigitke oń shyraı beredi: «Shyraǵym-aı, mynaýyń qalyńsyz qyz berýge turatyn kúı eken. Jurttyń sózi ras boldy, barmaǵyńa baq qonypty. Jalǵyzbyn dep qamyqpa, seniń ónerińe kóz qıyǵyn salmas, kóńiline almas, nıetin bermes qyz bolmas!» — dep eńsesin tiktegende, qyzyna kózi túsedi. Sonda Aqsuńqar ákesiniń oıyn ushtap, «Sózińizge quldyq áke! Ata sózi — paryz, ana sózi — qaryz, baılaýy shıe sertim bar edi, túıinin ózińiz sheshtińiz. Men bir qońyr qaz edim, qıannan ilip, qıaǵa qonatyn qarshyǵaǵa olja ettińiz. Meniń baǵamnyń parqyna boılap, narqyn aıttyńyz. Ózińiz tonyn piship, qalyńyn berdińiz. Endi toıyńyzdy qamdańyz!» degen eken.

Bolar is bolǵan soń, Aǵıyq sózge kelmepti, Táńirdiń jazýy osy shyǵar dep, óz qolymen toı-tomalaǵyn atqaryp, jasaý-jabdyǵyn qamdap, qyzy Aqsuńqardy Baıjigit kúıshige qalyńsyz qosypty deıdi.

Baıjigittiń bul kúıi el ishine «Qońyr qaz» degen atpen jaıylǵan. Belgili kúıshi Áshimtaıdyń da «Qońyr qaz» atty kúıi bar.

---