InfoHub Logo

Men Nildi mektebinen Petropavlovskidegi eki klasty oryssha-qazaqsha mektepke barýǵa tıisti boldym. Munda kelgennen keıin oqý da bastalyp qaldy. Meniń bul qalada tanystarym joq edi. Kelgen kezde Ombydaǵy ýaqıǵa esime túsip, saqtanyńqyrap, eshkimmen syrlas bolǵym kelmedi. Bir-eki aı tek balalardy oqytýdy ǵana bilip, ózimmen ózim bolyp júrdim de qoıdym.

Oktábrdiń aıaq kezinde aýyldan Kámel aǵam keldi. El ishinde áralýan habar bar, Spandıar qalaı eken bilip qaıt dep týǵan-týysqandarym jibergen eken. El-jurttyń amandyǵyn estip qýanyp qaldym.

Kámel aǵam menimen sóılesip otyryp:

— Patshany taqtan túsiredi eken degen sóz ne? El ishinde osyndaı bir laqap tarap ketti... — dep surady.

— Ony kim aıtyp júr? — dedim, «el qulaǵy elý» degen maqal esime túsip tańyrqanyp.

— Kim deriń bar ma? Jurttyń bári osylaı dep aıtyp júr. Qostanaıda bolǵan kezimde de osyndaı habardy árkimnen estidim.

Kámel Qostanaıda Beket Ótetileýovke kezdesken eken ol maǵan hat jazyp jiberipti. Beket hatynda amandyqty aıta kelip, astarly sózdermen Qostanaıdyń habaryn aıtypty. «Munda ne kóp — dýman kóp. Alqaqotan otyrys ta kep, sheshender de kep. El aıaǵyn batyl basatyn bolypty. Adamdardyń tili qulash-qulash shyǵady. Jer qudaıy qaýsap, háli bitip, ólýge qalypty degen sóz bar. Onyń ornyna endi adam otyrady eken desedi. Bizdiń Ábýbákir de jaqsy sheshen bolyp alǵan. Birer jıylysta onyń sózin de estidim. Ábekeń bilegin bileı sóıledi. Óziniń qoıyn-qonyshy tasqa basqan qaǵazǵa tolǵan. Ol otyryp ketken jerde sol qaǵazdar shashylyp qalady. Sol qaǵazdardyń birneshe danasy meniń de qolyma tústi. Oqyp kórsem, «jer qudaıy káp keshikpeı jan tapsyrady» delingen sezder jazylǵan eken...

Bekettiń jazǵan hatynyń uzyn-yrǵasy osyndaı edi. Árıne, men munyń bárin de túsindim. Qostanaıda jıyndar jıi bolyp turady. Patsha úkimetine qarsy sóz sóıleýshiler kóp, lıstovkalar taratylyp júr degendi men buryn da estigen edim. Biraq Bekettiń hatynan meniń bilgen bir jańalyǵym Ábýbákir Báıtishev revolúsıalyq qozǵalysqa belsene qatysatyn bolypty. «Óziniń qoıyn-qonyshy tasqa basqan qaǵazǵa tolǵan» degen sózderdi men lıstovkalar ǵoı dep túsindim. Shynynda da solaı bolyp shyqty. Ivanovtyń «aýrýy» Ábýbákirge maıdaı juqqan eken dedim ishimnen.

Keıin bildim, Qostanaıda jalǵyz Ábýbákir emes, birneshe qazaq oqytýshylary men pedagogıkalyq kýrstyń birqatar oqýshylary da lıstovkalar taratyp, keıbireýleri jıyndarda sóz de sóılep, revolúsıalyq qozǵalysqa belsene qatysty. Revolúsıa kúshpen basylǵannan keıin birqatar oqytýshylar men oqýshylar oqýdan qýylypty, olardy pedagogıkalyq kýrstyń bastyǵy, baıaǵy Grehovodov qýdalapty.

Petropavlovskidegi mektepte, Qostanaıdaǵydaı ashyqtan-ashyq kóshege shyǵyp, boı kórsetip, sóz sóılegen qazaq oqytýshylary bola qoıǵan joq. Biraq mekteptiń óz ishinde patshanyń sýretin alyp tastaǵan patsha úshin duǵa oqyp tilek tileýden bas tartqan ýaqıǵalar boldy. Buǵan buqarashyl baǵyttaǵy oqýshylardyń bári de tegis qatysty deýge bolady.

Qazaqstannyń soltústik aımaǵynda 1905 jylǵy tuńǵysh orys revolúsıasynyń dúmpýi men jańǵyryǵy osyndaı boldy.

Soltústik aımaqtyń qalyń halyq buqarasy, sol buqaranyń arasynan shyqqan azǵana oqytýshylar jurtshylyǵy, revolúsıaǵa ishteı tilektes bolyp qana qoımaı, sonymen birge ún de qosqan edi.

---