InfoHub Logo

Sońǵy kúnderi elimizdegi qazaq-túrik lıseıleri týraly daý qyzyp tur. KTK telearnasynyń keshegi jańalyqtary bul otqa tipti maı quıa túskendeı boldy. KTK bul lıseılerdiń túrikke, Gúlenge túk qatysy joq degendi ısharalady. Tipti kóp jaǵdaıda ısharalamady da, kádimgideı ashyq ketti. Dálel retinde sol lıseılerdi bitirýshilerdi sóıletedi.

H-o-oosh, KTK aıtqandaı aqyry bul lıseılerge Túrkıanyń, Gúlenniń eshqandaı qatysy bolmasa ol nemenege qazaq-túrik lıseıi dep atalady? Qazaq lıseıi dep-aq ataı bermeımiz be?! Áıtpese Aıdos Sarymnyń «Alash lıseıi» degen usynysyn qabyldaıyq. Túriktiń qatysy bar eken, endeshe, biz qalaıyq, qalamaıyq, jasyraıyq, jabaıyq, túrik lıseıi dep atalady! Endi bir másele, qazaqstandyq sheneýnikter bul lıseılerdiń Túrkıa memleketiniń qarajatyna emes, Qazaqstannyń qarajatyna ómir súrip otyrǵanyn aıtady. «Ol sheneýnigiń kim?» deseńiz aıtaıyq, 2014 jyly QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginde departament basshysy bolyp isteıtin Janar Jontaeva apaı bul lıseılerdi Qazaqstan qarjylandyryp otyrǵanyn aıtyp, jýrnalıserge arnaıy suhbat bergen bolatyn. Demek, bul resmı jaýap. Endigi suraq, álgi lıseıler QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń bólgen qarajatyna ómir súrip otyr eken, onda álgi Katev degen qor bul jerde sıyrdyń búıregindeı bolyp ne bitirip júr?

Lıseı basshylary sondaı-aq oqý júıesiniń dinge eshqandaı qatysy joq ekenin aıtyp aqtalyp álek. Aq bolsa nege aqtalady? Qashan da ıt úredi, kerýen kóshedi emes pe?! Atalǵan lıseılerdiń dinge qatysy joq eken, onda nege áýre bolyp, arnaıy ǵımarat ustap,  uldardy bólek, qyzdardy bólek oqytyp júr? Qazaqstandaǵy ózge mektepter sekildi bári bir klastyń ishinde otyryp oqysa balaǵa bilim darymaı ma?

Sosyn muǵalimderdiń 90 paıyzy qazaqstandyq mamandar degen áńgime aıtyldy. Aqyr qazaqstandyq oqý orny eken, nege 100 paıyz emes? Qalǵan 10 paıyz kimder?

Elimizde qazaq-túrik lıseıleri ashylǵan kezde jataqhanadaǵy tárbıeshilerdiń basym bóligi Túrkıa azamattary bolatyn. Nege qazaqstandyqtar emes degen suraq týady. Qazaqtar balaǵa tárbıe bere almaıdy ma? Álde bul jerde biz bilmeıtin ózge mısıa boldy ma? KTK osyny nege aıtpaıdy?

Iá, qazir keshegi «tárbıeshi» túrikterdi qazaqstandyqtar almastyrǵan. Biraq, olardyń ózi kezinde sol túrkıalyq ustazdardyń tárbıesin kórgen azamattar emes pe? Aqyry taldaý jasalynǵan eken, nege bul máseleler kózden tasa qalady? Máseleni jasyrǵan saıyn adamdardyń ony bilýge degen qyzyǵýshylyǵy oıanbaı ma?

Bir qyzyǵy, lıseıge túsken bala Katev-tiń jataqhanasynda jatýy mindetti. Tipti, óz úıi sol ǵımaratqa japsarlas ornalassa da jataqhanada tárbıelenýi tıis. Al, tárbıeshilerdiń kim ekenin joǵaryda atap óttik. Olar balamen birge jatyp, birge turady. Túnimen (uıqydan bólek ýaqytta) ne sóılesedi, balany nege tárbıeleıdi? Tańdy tańǵa uryp, Qobylandy batyr jyryn jattatpaıtyny belgili ǵoı...

Jaraıdy, lıseıdiń eshbir shet memleketke qatysy bolmasa kezinde Túrkıadan qandaı ádebıetter tasymaldandy? Atalǵan lıseılerdiń dinge eshqandaı qatysy bolmasa... 2007 álde 2008 jyly UQK-niń der kezinde qımyldaýynyń arqasynda Shymkenttegi qazaq-túrik qyzdar lıseıinen Túrkıadan ákelingen dinı ádebıetter tabylyp, onyń sońy úlken shýǵa ulasqan joq pa edi?! Osyndaı sheteldik ádebıetterdiń lıseıde qazir oqytylmaıtynyna kepildik bar ma?

Dál sol dinı kitaptar tabylǵan jyldary (bálkim odan erterek) QTL oqýshylarynan jyl saıyn 400 dollardan aqsha jınalatyn. Qazir lıseıge alǵash túsken jyly teńgemen jınaıdy eken. Lıseıler Bilim jáne ǵylym mınıstrliginen qarjylandyrylatyn bolsa, lıseı basshylyǵy oqýshylardan bul qarajatty ne úshin jınap júr? Shortanbaı men Dýlatty, Yǵylman Shórekovti, Muqaǵalıdy tereńdetip oqytý úshin be? Álde bul aqshaǵa Túrkıadan kitaptar tasymaldanady ma? KTK aıtqysh eken, osyny aıtýy kerek edi! Osyny taldaýy kerek edi!

Maqtaýly qazaq-túrik lıseıleriniń balany nege birinshi synyptan emes, altynshy synyptan bastap qabyldaıtyny da ashyp aıtylmaıdy. Munyń astarynda qazaqtyń ylǵı qabiletti balalaryn iriktep jınap alyp, olardan álde gúlenshi, álde nurshy, álde súleımenshi jasaý saıasaty jatqan joq pa?

Eń bastysy, birde bir memleket ekinshi bir memleketke «osy el kúsheıip, menen ozyp ketsinshi» dep kómektespeıdi. Kez kelgen kómektiń astarynda jasyryn saıasat jatady. Osyny bizdiń áli túsine almaı júrgenimiz ókinishti. Qazaqqa qazaq qana dos!

Qara aspandy tóndirip, bále izdep otyr dep oılamańyz. Saqtansań saqtaımyn deıdi. Lıseı basshylary aıtqandaı, olardyń bilim berý júıesi, ádebıetteri tolyqtaı Qazaqstanǵa tıesili bolsa Katev qorynyń rolin qazirden anyqtap alǵan durys shyǵar. Bizdiń tileýimiz – QTL-di bitirip shyqqan bilimdi túlekter túriktiń nemese Gúlenniń emes, qazaqtyń soıylyn soqsa deımiz. Al, olar qazirdiń ózinde Qazaqstan bıligine aralasa bastady. Endeshe, olardyń gúlenshil nemese túrikshil emes, salafıt nemese quranıt emes, taza qazaqshyl bolǵanyn qalaýǵa bizdiń quqymyz bar shyǵar... 

Skifnews.kz