InfoHub Logo

(Úsh perdeli, bes sýretti komedıa)

QATYNASÝSHYLAR:

Sársen — kolhoz bastyǵy, ór kóńil, maqtanshaqtaý adam, jasy elýlerdiń shamasynda.
Daýylbaı — sıyrshy, aq kóńil, adal, myljyń, jasy alpystarda.
Suńǵat — kolhozdaǵy partıa uıymynyń sekretary.
Marfýǵa — orys tiliniń muǵalımasy.
Keńes — mektep dırektory, jas jigit.
Fatıma — Suńǵattyń úlken sheshesi.
Qymbat — Suńǵattyń jaqyn jeńgesi, adýyndaý, ótkir kisi, jasy elýlerge taqaý, ajary taımaǵan, eńbek adamy.
Aısha — Marfýǵanyń sheshesi, qudaǵı, jasy elýlerge taqaý, sholjańdaý kisi.
Arystan — kásipsiz toǵyshar.
Shárip — shofer, qaǵylez, pysyq jigit.

Oqıǵa úsh kúnniń ishinde ótedi.

BİRİNSHİ PERDE

BİRİNSHİ SÝRET

Prosenıým

Kóńildi mýzyka. Azdan soń sahnanyń sol jaǵynan Aısha men Arystan shyǵady. Ekeýi de óz dárejelerinde mádenıetti qaýymnyń ókilin tanytpaq nıetinde kıingen. Biraq oǵash jaılary, tatymsyz talǵamdary birden sezilýi shart. Arystan jińishke murt qoıǵan. Basynda qatyrma aq qalpaq, arqasynda rúkza qolynda chemodan, Aıshanyń qolyndaǵy tor qalta tolǵan alma, taǵy basqa zattar.

Arystan rúkza chemodanyn jerge qoıady.

Arystan (mańdaıyn súrtip jatyp). Oh, beda, kishkene demalaıyqshy. (Chemodandy nusqap.) Jeńeshe, mynanyń ishine tas salǵansyz ba? Ap-aýyr bir pále.

Aısha (kúrsinip). Qyzy qurǵyrdyń kákir-shúkir zaty ǵoı, «baıǵa tıgenniń jóni solaı» dep aldy-artyna qaramaı tartqan joq pa betbaq.

Arystan (Jasandy baısaldylyqpen). Da, «mahabbat degen dúnıege qaratpaıdy» dep edim bir kezde, ras bolyp shyqqanyn qarańyzshy.

Aısha (unatpaı). Shyraǵym, seniń de naqyl sózderiń taýsylmaıdy eken.

Arystan (maqtana). Naqyl sóz aqyldy bastan týady degen bir oqymysty, jeńeshesi. Shúkir, bas jaǵy barshylyq qoı... (Kenet zalǵa qarap.) Mássaǵan, munda bári jınalyp qalypty ǵoı! (Nusqap.) Áne bir otyrǵany Marfýǵa emes pe?

Aısha (elegizip). Káne, káne!

Arystan. Áne, ana qatarda.

Aısha (kózimen sholyp). Joq, ol emes, osynda bolsa meni kórgende tura júgirer edi ǵoı.

Arystan. Degenmen azdap uqsaıdy eken. Al, jeńeshe, Marfýǵanyń Suńǵatqa, taǵy basqalarǵa kóz qylyp bizben birge júrmeımin deýi múmkin.

Aısha. Nege júrmeıdi. «Mamýsámdy saǵyndym, ketkim keledi» dep hat jazypty degen óziń emes pe?

Arystan. Sol hattyń maǵan kelgenin aıtpa degen edim ǵoı, Suńǵat renjıdi.

Aısha. Ony aıtyp jyndy deısiń be?

Arystan. Solaı bolsyn. (Zaldy sholyp.) Suńǵat ta kelmegen be? Bularda qonaqtyń aldynan shyǵý degen mádenıet bolmaıdy eken-aý, á?

Aısha (zildi). Alar qyzyn aldy, endi mádenıetti qaıtsin.

Arystan. Ondaıǵa, radı boga, meni qosa kórmeńiz, jeńeshesi!

Aısha. «Poezdan túsken soń zagotzernoǵa barsańyzdar, bizdiń kolhozdyń mashınalary kezdesedi» depti betsizder. Surashy mynalardan, zagotzernosy qaıda eken.

Arystan (zaldaǵy bireýdi nusqap). Aıtyp jiberińizshi, týysqan, zagotzernoǵa qalaı baramyz? (Aıshaǵa.) Úndemeıdi ǵoı mynalar, jeńeshesi-aý!

Aısha (yzaly). Ádeıi aıtpaı otyr. Jurt jalǵyz qyzyna jete almaı júrse, bularǵa oıyn kerek. Kórsetermin men senderge oıyndy.

Arystan. Qarańyzshy áne bireýi kúledi.

Aısha (ashyna). Qaıteıin, bul kúlkige dýshar etken Marfýǵa. Baı tappaǵandaı qaladan dalaǵa qashyp, sandaltyp qoıǵany mynaý. (Zalǵa ashýly.) Kúlgenderiń bastaryńa kelsin, al endeshe!

Arystan. Isklúchıtelno durys aıtasyz, jeńeshesi.

Aısha. Joq-aý! Tipten nervime tıedi.

Sahnanyń on. jaǵynan Shárip shyǵady.

Shárip (ózine-ózi). Shamasy osylar bolý kerek. (Olarǵa.) Sálemet bolarsyzdar? «Aınakól» kolhozynyń qonaqtary sizder emes pe?

Arystan. Múmkin, biz bolarmyz, týysqan.

Aısha (zalǵa qarap). Qarsy alýǵa jibergen adamynyń túrine qarańdar, qap bálem-aı, bir kórinersińder kózime. (Sháripke.) Shofersyz ǵoı shamasy?

Shárip. Dál tústińiz... Vokzalǵa soǵa kel dep edi Suńǵat.

Aısha (yzaly). Aýzyna alǵanyna da shúkir! Ózderi qaıda?

Shárip. Aýdan ortalyǵyndaǵy soveshanıege ketken.

Arystan (keketip). Kelgen qonaqtar qaıda ketedi deısiń. Solaı ma, týysqan?

Shárip (bul da keketip). Durys aıtasyz, týysqan!

Aısha (ashýly). Nesi durys, shyraǵym-aý, ne uly, ne qyzy shyqpaıdy aldymyzdan, bul ne mazaqtary, álde elińniń salty osylaı ma edi?

Shárip. Sol aýyldyń uly men, al qyzdaryn da, saltyn da barǵan soń kórersiz. Jumystyń qaýyrt kezi ǵoı bul.

Arystan. Qyzdar kóp pe, baýyrym?

Shárip (keketip). Tizimi úıde qalyp qoıyp edi.

Arystan (ózine-ózi). Qaraı gór tilin. (Sháripke.) Mashınań legkovoı ma, týysqan?

Shárip (keketip). Joq, grýzovoı, týysqan. Kabınaǵa bul kisi otyrady. Siz ústinde bolasyz.

Arystan. Jetistik qoı onda, joly qandaı?

Shárip. Ortasha.

Arystan. Ortashańnan qorqam, týysqan, shamasy shańǵa batyramyn deısiń-aý, á?

Shárip. Ony ýaqytynda kórersiz. (Aıshaǵa.) Al, júreıik shesheı.

Aısha (shoshynyp). Qaıdaǵy shesheı, óziń orta jasqa kelgen balasyń.

Shárip (abyrjyp). Keshirińiz onda, endi ne deıin, qaryndas deýge... Ózim ári bala, ári orta jasqa kelsem...

Aısha (shap ete). Aýyl jigitteriniń osy qyljaqbastyǵyn unatpaımyn. Óziń iship alǵannan saýmysyń, jeńgeı deseń tilińe túıneme shyǵa ma?

Shárip. Keshirińiz, jeńgeı, orta jasqa kelsem de, araq degenniń dámin tatyp kórgen joqpyn.

Arystan (basyn shaıqap). Aı-aı-aı! Balaqaı! Netken qarańǵylyq, á? Araq degen shabyttyń benzıni ǵoı, janym-aý!

Shárip. Ondaı benzınmen apatqa ushyrap jatqandar az emes. (Aıshanyń zattaryn alyp júre beredi.)

Arystan (nusqap). Týysqan, myna chemodandy da...

Shárip. Ákelińiz.

Arystan (chemodandy berip jatyp). Jar bola kór, Gerkýles, Prometeı, Zevs, saharaǵa saıahat bastaldy. (Bári kete beredi, Arystannyń syrttaǵy mashınaǵa kózi túsip) Janym-aý, mashınanyń ústi tola bóshkeler ǵoı.

Shárip. Bári bos bóshkeler, arasynda sizge de oryn tabylmady.

Shymyldyq ashylady. Suńǵattyń úıinin ortalyq bólmesi. Oń jaq as bólmege, sol jaq jatar bólmege shyǵatyn esik. Bólme ishi qala úlgisimen jınalǵan. Qabyrǵada saǵat, kitap jınalǵan keń shkaf, radıoqabyldaǵysh, telefon. Bólmeniń ortasynda as ishetin úlken stol. Qymbat kiredi.

Qymbat (as úı jaqqa daýystap). Patym-aý, qaıdasyń, on eki jumystyń biri bitken joq áli.

Ac úıden Fatıma shyǵady, eki bilegi túrýli, qamyr ılep jatqan tárizi ańǵarylady.

Fatıma. Pyshaqqa tús deısiń be endi? Júrmiz ǵoı tań atqaly tynym tappaı.

Qymbat (nan taqtaıdy berip jatyp). Birinshi ret kelýi durystap kútip alaıyq ta, «minezi shálkesteý» dep estip, shańymyzdy aspannan shyǵaryp júrer.

Fatıma. Shań shyǵaryp kórsin, janyn qosa shyǵaraıyn. Qudaǵı emes, qudaı keletindeı, o nesi eken-aı maǵan.

Qymbat. Astapyralla, qudaı, bısharany qaıtesiń.

Fatıma. Joq-aý, múlde kelin túsirip, qudaǵıly bolǵan jalǵyz sendeı-aq, ábden ábigerimdi aldyń ǵoı.

Qymbat. Kelgen qonaqtyń erkeligi bolady, seniń tiliń jaman, shálkim-shalys kelip, masqara qylma degenim ǵoı, ásheıin.

Fatıma. Mindetsinbeı ózi tynysh otyrsa, nem bar, qyzymdy berdim dep qyr kórsetetin bolsa, kórip alaıyn. Marfýǵasy Aıdarymnan artyq patshaǵa tıýshi me edi.

Qymbat. Suńǵatjan týys bolǵan soń saǵan qadirli, árkimniń óz balasy ózine bazar.

Fatıma. Bazary bolsa, ómiri baıǵa bermeı otyrmaı ma? Bet aldyna jalpaqtamaı sen de, ornyńdy bilip otyr.

Qymbat. Sháhárli jerdiń adamy minshil keledi ǵoı, sony aıtam da.

Fatıma. Minshil bolar saıtany da joq, baıaǵyda biz de bes-alty aı qalada turyp kórgenbiz. (Suńǵat kiredi, aýdannan kelgen beti.)

Suńǵat. Ay, eki myqty, urysyp turǵannan saýmysyńdar?

Fatıma. Myna shesheń de jynymdy keltirip maǵan aqyl aıtyp jatyr.

Suńǵat (ázildep). Áı, apa-aı, siz de jeńeshemniń jynyn shaqyra beredi ekensiz. Kele jatqan kisiniń de óz jyny ózine jetkilikti. Sondyqtan senderdiń jyndaryń ázir dem ala tursyn.

Qymbat (Fatımaǵa). Aıttym ǵoı, baıqa dep. (Suńǵatqa.) Stansıaǵa soqtyń ba?

Suńǵat. Joq, qol tımeı, aýdannan jańa ǵana bosadym.

Qymbat. Munyń sál orynsyzdaý bolǵan eken, balam.

Fatıma. Orynsyz dáneńesi de joq, qurdaı qatynap jatqan mashına, jeter ilesip.

Suńǵat. Sháripke tapsyrǵanmyn, barǵan shyǵar. Marfýǵa qaıda?

Qymbat. Oqýshylarmen qyryq qabat jınaýǵa ketipti. Ózi búgin álde nege abyrjýly.

Fatıma. Sheshesi keletin bolǵan soń, qýanyp júr de. (Ketedi.)

Suńǵat (oılanyp). Qaıdan bileıin, mezgilsiz ýaqytta kele jatyr ǵoı, áıteýir. (Keńes kiredi.)

Keńes. Sákeń keldi me?

Suńǵat. Joq. Meniń baıqaýymsha ol kisi seniń ınternatqa arnaǵan dúnıeńe aýyz salǵaly otyr.

Keńes. Ol bola qoımas... Shaldy esebin taýyp kóndirermiz...

Suńǵat. Qaıdam, óziń bolmasań men aıta-aıta sharshadym.

Keńes. Ol ózi maqtanshaqtaý adam... Kolhozdyń tarıhyn jazýdan bastaımyz ǵoı baıaǵy. (Fatıma kiredi.)

Fatıma. Keńes shyraǵym, seni kolhozdyń tarıhyn jazyp júr dep máz bolamyz, endi neshe jyl jazasyń? (Suńǵatqa.) Sekseýil jaryp bere ǵoı. (Suńǵat ketedi.)

Keńes. Otyz jyldan asa ómir keshken kolhozdyń tarıhyn bir jylda jazyp shyǵý ońaı emes, jeńgeı. Onyń ústine bala oqytý jáne bar.

Fatıma. Byltyr oblystan kelgen sylyńǵyr qara, eki kún júrgenniń ózinde, «Aınakól júgerishileri» dep bir gazettiń betin toltyryp jazǵan joq pa? İshinde aıran kóz qaınaǵanyń da sýreti bar.

Keńes. Onyń atyn maqala deıdi, al men kitap jazyp júrmin, bir jerinde sizdiń de sýretińizdi bergizemin.

Fatıma. Meniń sýretim bolsa nesi bar. Osy kolhozda qartaıdyq qoı...

Keńes. Búlk etpeńiz, jeńeshe! Eńbegińiz esh ketpes. «Suńǵat kiredi.)

Suńǵat. Jeńeshe buıryǵyńyz oryndaldy.

Fatıma. E, sóıtip qolqabys tıgizseńdershi.

Keńes. Ájem qaıda, kórinbeıdi?

Fatıma. Keshe klýbta qudaı joq dep baıandama jasapsyń, soǵan renjip keldi kempir.

Keńes. Ózińiz renjigen joqsyz ba?

Fatıma. Men qudaıdyń joq ekenin baıaǵydan-aq bilgenmin. (Qymbat shyǵady.)

Qymbat (Keńeske). Deniń saý ma, shyraǵym? (Fatımaǵa.) Qamyryń ashyp ketti.

Fatıma. Ázir ashymas, Marfýǵa ılegen qamyr sý tatyp tur eken. Tuz salýdy da umytyp ketipti. Qaıta ıledim.

Qymbat. Ne deıdi, betim-aý! Taǵy búldirgen be?

Suńǵat. Esh nárse etpes, mamasy kele jatqan soń abyrjyp júr de.

Fatıma. Tamaqqa tuz salmaıtyn ádeti me, ótken joly da sóıtip bir masqara qylyp edi.

Keńes. Úı sharýasyna jas qoı áli.

Fatıma. On jetimizde túsip, bir úıli jandy meńgerip-aq otyrdyq oı. Jas degenshe, salaq deseńshi. (Ac úıge kete beredi.)

Suńǵat. Jaraıdy, túımedeıdi túıedeı qyla bermeńdershi. (Ústinde jumys kıimi, ashýly Marfýǵa kiredi.)

Marfýǵa (syrt kıimin. sheship jatyp). Nadoelo, bári durys shyqpaıdy.

Suńǵat. Ne bop qaldy?

Marfýǵa. Barlyq balalar qashyp ketti. (Býlyǵyp.) Sosyn, sosyn sholaq brıgadır ursady, ıá, «Balalardy deni saý bireýiń basqaryp kelmeısiń be» dedi.

Suńǵat. Ol qaǵyp ketken ótken joly: «Marfýǵa molodes, oqýshylardy uıymdastyrǵysh» dep maqtap júr edi ǵoı.

Marfýǵa. Da, maqtady. Daje «segiz tonna kapýsta jınady» dep gazetke jazdy, búgin ne boldy? Stydno...

Keńes. Kim bastap júr sonda.

Marfýǵa. Ana altynshy klasta oqıtyn Aıdarovtyń urysqaq sheshesi keldi. Ie, sóıtip balasyna: «Bazarǵa baramyz, júr»,- dedi. Men: «Barmaıdy» dep edim: «Kolhozdy sen kógertpeı-aq qoı, aldymen ózińdi jónge salyp al»,- dep aıqaılap balasyn alyp ketti... (Jylamsyrap.) Sosyn, sosyn bári ketti. I men de kettim.

Qymbat (arqasynan qaǵyp). Renjime, qalqam. (Suńǵatqa.) Sol ósekshi nemeni taırańdatyp qoıdyńdar ábden.

Marfýǵa (Suńǵat pen Keńeske). Maǵan moral oqyǵansha, sol qatynǵa nege aıtpaısyńdar. (Býlyǵyp ishke ketedi, artynsha Qymbat ketedi.)

Keńes (oılanyp). Marfýǵanyń aıtyp turǵany da jón. Balalardyń ádeti emes pe, biri ketken soń bári taıǵan ǵoı.

Suńǵat (bólip). Ózi eki oıly bolyp júrgende... Onyń ústine sheshesi kele jatyr...

Keńes. Túsinem, baýyrym, túsinem. Oǵan bylaı jasaıyq, osy myna daýly máseleler bar ǵoı, soǵan Marfýǵany tartaıyq. Óziniń paıdaly adam ekenin sezinse, oılanar... áńgime jaýapkershilikte... Shaqyrshy ózin. (Suńǵat ishke kirip ketedi. Keńes ózine-ózi.) Osy Marfýǵa ketip qalyp masqara qylmasa jarar edi. Ózi aqkóńil, tym jaqsy adam. Átteń, dúnıe-aı! (Suńǵat pen Marfýǵa shyǵady.)

Marfýǵa (Keńeske). Taǵy maǵan moral oqıyn dep pe ediń?

Keńes. Moral emes, Marfýǵa, balalardyń bir kún jumystan ketip qalǵany eshteńe etpes. (Mán bere.) Biz ekeýimizge baılanysty odan da úlken ister tur.

Suńǵat. Aldymen sony kelisip alaıyq.

Marfýǵa. Ne týraly?

Suńǵat. Jasyratyny joq, búgin aýdanda mal qoralarynyń daıyndyǵy jóninde áńgime boldy. Bizdiń saýyn sıyrlardyń qorasy nashar! Soǵan bıylǵy oqýshylardyń kúshimen quıǵan kesekterińdi kolhozǵa beresińder de, endigi jyly ınternatty kolhoz kúshimen salamyz. Sáken kelgenshe osyny aıtýmen boldy... Qalaı qaraısyńdar?

Keńes. Marfýǵa, sen ne aıtasyń?

Marfýǵa. I pravılno. Et, maı, korova — bul problema!

Keńes. Joq, Máke, basqa laj tabý kerek.

Marfýǵa. Kakoı laj? Mal qyrylsa, sport zal kimge kerek. Skajı pojalýısta!

Daýylbaı kiredi.

Daýylbaı. Úlkeıdińder me, balalar! Daýylbaı daýsyz júrmeıdi, kóp sóıleıdi dep kúledi... Keıbir qýlar meni myljyń deıtin de kórinedi. Kúlse, kúle bersin, dese deı bersin, taǵy daý aıta keldim!

Keńes. Ne bop qaldy aqsaqal!

Daýylbaı. (Suńǵatqa). Daýym saǵan, shyraǵym! Túbimiz bir týys edik. Ol óz aldyna, adam boldyń, at arqasyna mindiń, oǵan myń qatta shúkir! Anaý saýyn sıyrlardy baǵatyn men...

Keńes. E-e, daý tórkini tanys boldy ǵoı!

Daýylbaı. Tanys bolsa sol, qylyshyn súıretip qys keledi. Ony oılaǵan basshyń qaısy! Bári býaz mal, biri shyǵyn bolsa, taıaq Daýylbaıǵa tıedi... Kórshi kolhozben jarysqa túsip, etekteı-etekteı qaǵazǵa qol qoıdyń, jumys sonymen bitkeni me? Daýylbaıdyń ákesinen qalǵan mal emes, kolhozdyń maly, jaýapkershilik qaıda? Oılansyn dep aldaryńnan etýge keldim, bolmasa joǵaryǵa jazam, ondyq saýatym bar!

Sársen kiredi.

Sársen. Salaýmaǵaleıkúm, Dáýke!

Daýylbaı. Áleıkúmsálem.

Sársen (Suńǵat pen Keńeske). Shyraqtarym-aý, saqaldy basymyzben kúttirip qoıdyńdar ǵoı.

Suńǵat. Keshirińiz, Sáke, Dákeń kelip qaldy...

Daýylbaı (Sársenge). Jaqsy keldiń, menen úlken emessiń, saqal sılaǵysh bolsań meni tyńda! Ana sıyr qorany qaıtpeksiń! Jınalysta sóılegende aldyńa jan salmaısyń!

Sársen (abyrjyp). Dáke-aý! Ony bylaısha netip, oılanyp jatyrmyz ǵoı!

Daýylbaı. Qashanǵy oılanasyń!

Sársen. Búgin sony osynda jigittermen, bylaı netip aqyldasaıyq dep em, ózi bylaısha aıtqanda ne ǵoı... Dáke-aý!

Daýylbaı. Sen, janym, túlki bultaǵyńdy qoı... Aıtqanym oryndalmaıdy eken, malyńa ne bol deımin de kempirimdi qolynan jetektep shyǵa kelem. Eki qolǵa bir jumys osy kolhozda tabylady... Qartaısam da qaraýyl bolýǵa jaraımyn. Ana qoı fermaǵa baram, jatamyn shirenip, sonda ne qylasyń?

Suńǵat. Dáke taýsylmaı tura turyńyz!

Daýylbaı. Kempirim de ashýly, ony jibergenimde senderdi túgel tútip jeıtin edi, menen góri tizeli ǵoı ol anturǵan.

Sársen. Sizdiń de salmaǵyńyz az bolyp turǵan joq, Dáke! Ózi aqyldasqanda, bylaı, jigitter. Marfýǵa shyraǵym, sen de tyńda. Al endi kolhoz ózderińdiki, abyroı da senderdiki... Ózderiń kelgeli kolhozǵa jańa bir lep, qýat paıda bolǵandaı jaıy bar! Ony jurttyń bári aıtyp júr. Ári oılanyp, beri oılanyp, baǵana Suńǵat ekeýimiz aqyldasyp edik. Bir jaǵy qoı, bir jaǵy egini, sıyr qoraǵa bıyl mursha kelmeı qalǵanyn kórip otyrsyzdar!

Daýylbaı. Mursha degenshe, salǵyrttyq deseıshi. Óıtkeni sender...

Sársen. Iapyr-aı, Dáke! Sózge qonaq berińizshi kishkene. Myń san jumys...

Daýylbaı. Biz de baıaǵyda bastyq bolyp kórgenbiz, jyl saıyn vygovor alyp-aq oryndap júrýshi edik qoı! Ábden ózderiń áı deıtin áje, qoı deıtin...

Sársen (sózin bólip). Ol kez ben bul kez teń emes qoı, Dáke-aý! Qazir kolhozdyń sharýasy ulǵaıdy. Demek jumys ta kóbeıdi degen sóz. Sonymen aıtaıyn degenim, tórt kózderiń túgel otyrǵanda! (Marfýǵadan kómek tilegendeı qarap.) Mine bıyl Marfýǵa balalarymyzǵa oryssha úıretip oqytqany bylaı tursyn, olardy uıymdastyryp eńbekke de baýlyp otyr. Osynyń bári qýanysh emes pe?

Daýylbaı. Toq eterińdi aıtshy, jarqynym! Tym sozyp barasyń.

Sársen (jaltara). Toq eterin aıtqanda, endigi jyly qus fermasyn uıymdastyramyz, obshım, ol oı da Marfýǵajannan shyqty...

Daýylbaı. Bári durys, áýeli bıylǵy jumysty bitirip bershi...

Sársen. Iapyr-aı! Dáke-aı! Osy ádetińiz-aı! Jaıshylyqta aqyldasatyn isti...

Daýylbaı. Jaıshylyq kúter mursham joq! Basqarma jınalysy qashan bolady ózi, daıyndalyp kelip sóıleıin dep júrmin. Sonda qaıda qashyp qutylar ekensińder, kóreıin senderdi...

Sársen. Tórt kózderiń túgel. Men aıtsam bylaı, mynaý mektep balalary Keńestiń basqarýymen bir ıgi nıetpen 70 myńdaı kesek quıdy. Olaryńa osy turǵan bárińe rahmet, tamasha bastama. Jana aıttym, kolhoz ózderińdiki. Sol kesekti... (Keńeske qarap.) Keńes, endi sen jón biletin azamatsyń, ári mektep dırektorysyń, seniń aıtqanyńnan eshkim shyqpaıdy. Ie, sol kesekti kolhozǵa berseń... Kelesi jyly ózim qurylysshylarǵa quıdyryp, ınternatyńdy zakaz qylyp saldyryp berem. Buǵan ne aıtasyńdar?

Marfýǵa. Po moemý, Sársen aǵa absolútno durys aıtady.

Keńes. Sonda bizdiń jaz boıǵy eńbegimiz bosqa ketkeni me?

Marfýǵa. Kak bosqa ketedi, delo v tom...

Suńǵat (bólip.) Marfýǵa sen qoıa turshy, shynynda da, oılanaıyq, basqa bir jol qarastyraıyq!

Marfýǵa (ashýly). Sen vsegda maǵan qarsy shyǵasyń.

Sársen (jalynyshty). Basqa neniń joly bar janym-aý, endi...

Daýylbaı. Maǵan mal qora salyp berseńder boldy, áıtpese, aýdanǵa, oblysqa, sonaý álgi Almatyǵa...

Keńes (Daýylbaıdyń sózin bólip). Men bul jaǵdaıdyń shet jaǵasyn estigenmin, Sáke! Bizdiń oqýshylar men muǵalimder kollektıvi de bir qaýym el. Osynda Marfýǵamen ekeýimiz-aq. Qazir kesim aıta almaımyn, bul bir. Ekinshiden, óz basyma kelsem, bul oıyńyzǵa túgeldeı qarsymyn. Al malshylar bolsa, jaılaýy da, qystaýy da áp jerde. Oqýǵa tartylmaı qalǵan balalardyń sany ózińizge belgili. Bul ınternattyń joqtyǵynan týyp otyrǵan jaǵdaı.

Sársen. Báriniń týystary osy ortalyqta bar. Bir jylsha solarda jatyp oqı turady da.

Keńes. Jatyp oqyp júrgen balalardyń bári nashar oqıdy úılerinde olardy eshkim qadaǵalamaıdy. Jylqyshy Hasenniń balasy eki jyl boldy bir klasta otyr.

Daýylbaı. Týmaı ketkir, tartqan eken ǵoı násiline. Ákesi de Shubar moldadan eki jyl oqyp, álipti taıaq dep bilmeı ketip edi.

Keńes (kúlip). Áńgime onda emes, aqsaqal! Kúndelikti qadaǵalap otyrsa, jaqsy oqymaıtyn bala joq. Qala berdi bizdiń mekteptiń bastamasy aýdanǵa, ári barsa oblysqa belgili bolyp otyr. Endi búgin el-qaýymǵa masqara bolar jaıymyz joq.

Sársen. Osy kolhozǵa seniń menen janyń kem ashymaıdy. Tarıhyn jazyp júrsiń, onyńa rahmet. Keıingi on bes jylda azdy-kópti eńbegimiz bar, ony óziń bilesiń. Endi ne aqyl beresiń, abyroı aırandaı tógilgeli tur.

Keńes. Kolhozǵa sińirgen eńbegińizdiń ushan-teńiz ekeni bar qaýymǵa málim. Olaı bolsa jurt aıta júregindeı taǵy bir erlik jasańyz! (Suńǵatqa qarap kózin qysady.)

Sársen. Ol ne sonda?

Keńes. Sizdiń qazirgi úıińiz taǵy bir eki jyl turýǵa jaraıdy, solaı emes pe!

Sársen. Joq, shyraǵym, myna sózińniń tórkini jaman eken.

Suńǵat. Sabyr etińiz, tyńdaıyq, Sáke!

Keńes. Qazir úı salǵaly jatyrsyz. Kese barlyq jabdyǵy daıyn. Sony túgeldeı mal qorasyna berińiz de, endigi jyly kolhozdyń esebinen úı salyp alyńyz!

Sársen (bárine járdem tilegendeı qarap.) Iapyr-aı, shyraǵym-aı, mynaýyń qıanat qoı baryp turǵan.

Marfýǵa (Keńeske renjip). Ty toje sovechık!

Suńǵat. Menińshe, Sáke, oılaný kerek qoı deımin.

Marfýǵa. Smotrı, taǵy qarsy shyqty.

Sársen (ashýly). Oılanatyn túgi joq. Kóne almaımyn, óz eńbegimniń rahatyn kóretin ýaqyt jetken shyǵar, balalarǵa úı salyp bereıin dep edim, ol da kórinipti ǵoı kózderińe. Raqmet syılaǵandaryńa! (Oılanyp otyryp qalady.)

Daýylbaı. Men kirispeıin dep edim, shyraqtarym! Biraq obal bolmasyn. Sársendi men jaqsy kórip otyrǵan joqpyn. Al ádildigine júginse senderdiki qıanat. Osy kolhoz qurylǵaly otyna kúıip, sýyǵyna tońyp kele jatqan adamnyń biri osy Sársen. Qudaı baq berdi, bastyq boldy, ol da óz aldyna.

Suńǵat. Ony qudaı bergen joq, halyqtyń senimi, adal eńbeginiń nátıjesi.

Daýylbaı. Shyraǵym, aýyz úırenip ketken soń aıta salamyz, áıtpese sol qudaıyńnan jaqsylyq kórgen men de joq. Al endi sender balalyqqa salmańdar! «Keńespen pishken ton kelte bolmaıdy» deıdi halyq. Aldymen aýyz birlik kerek. Jańaǵy ınternattaryń ba, oıyn zaldaryń ba, bir jyl shydasa, eshteńesi ketpeıdi... Shıetteı bala-shaǵasy bar... Úı salǵany oryndy...

Sársen (kúıinip). Fýndamentin quıyp qoıdy ǵoı ol qarań qalǵyrdyń.

Keńes. Fýndamentti eshkim kóshirip alyp ketpeıdi ǵoı, Sáke-aý! Endigi jyly da sonyń ústine salýǵa bolady.

Marfýǵa (ókinip). Aı-aı-aı, qandaı sen vse takı, Keńes bezdýshnyısyń!

Sársen. Seni kómekshi bola ma desem, keri tartatyn boldyń-aý, qaraǵym! Men kónbeı otyrǵanda, jeńgeń jolatar ma? (Keńeske.) Erteń keshke aktıv jınalysyn shaqyram, degenmen kónersiń, mektep te osy kolhozǵa qaraıdy... Oılan, baılaýym osy... Myna Dákeń de aıtyp otyr, úlkendi syılaıtyn bolsańdar, uǵar qulaqqa jetkilikti boldy-aý deımin. Jınalysty búgin shaqyrar em, qudaǵılar kele jatyr deıdi, qarbalas bolmasyn. (Daýylbaıǵa.) Dáke, menimen júrińiz, keńsede sharýa bar, Marfýǵa shyraǵym, saý bol! (Ketedi. Qymbat shyǵady.)

Qymbat (Marfýǵaǵa). Kelinjan, shaıyńdy ákele ǵoı, áli tamaq ishken joqsyńdar! (Marfýǵa dalaǵa shyǵyp ketedi.)

Suńǵat (Keńeske). Baıqaısyń ba, Marfýǵa bastyqty maqtap otyr. Oılan...

Keńes. Marfýǵany ózim kóndirem. (Ań-tań. Túsi úreılengen Marfýǵa kiredi, qolynda kese, sháıne Fatıma shyǵady.)

Fatıma. Kelinjan, demdeı ǵoı shaıyńdy.

Marfýǵa (kúmiljip). Samaýyrynda sý joq eken, men shoq salsam... (Fatımanyń qolyndaǵy kese túsip ketedi.)

Fatıma (shoshyna, jaılap). Aǵyp ketip pe?

Marfýǵa (betin basa). Joq, erip ketipti...

(İshki úıge ketedi, bári bir-birine qarap qalady.)

Qymbat. Alla-aı, qaıyrly shyǵyn ete gór!

Shymyldyq

EKİNSHİ PERDE

EKİNSHİ SÝRET

Prosenıým

Mýzyka. Azdan soń sahnanyń oń jaǵynan Aısha men Arystan shyǵady. Arystannyń basyndaǵy jeńil qalpaǵy joq. Shashy dýdarlanyp ketken, qolynda chemodan.

Aısha (kire bere kórermenderge qarap). Janym-aý, mynalar áli otyr ǵoı, sońymyzdan qalar emes tegi...

Arystan (basy bulǵalaqtap, chemodannyń ústine otyra ketedi). Bularǵa oıyn kerek. Net, drýzá, sender kúletin jaı emes.

Aısha (Arystanǵa). Jarqynym-aý, ústi-basyń ne bop ketken?

Arystan. Oh, tragedıa, mundaı jolda mashına mingennen, ómir boıy jaıaý júrgen artyq qoı. (Ústindegi satpaq-satpaq kıimderine kózi túsip, kórermenderge muńaıa qarap.) Ne bop ketkenmin... Kúlmeńder, dostar! Myqty bolsańdar alpys shaqyrym boıy oıly-qyrly jolda, ornynda turmaıtyn maı bóshkelermen alysyp kórińder... Ol úshin geroıcheskıı vyderjka kerek. (Aıshaǵa.) Aınań bar ma, jeńeshe! (Aısha aınasyn usynady.) Kabınada otyrǵan atyńyz bolmasa, siz de ońyp turǵan joqsyz.

Aısha. Ne deıdi, betim-aý, ákel beri aınany.

Arystan. Qazir. (Aınaǵa qarap.) Vot eto da! Sahara sazamyzdy bergen eken. (Aınany Aıshaǵa beredi.)

Aısha (aınany alyp qaranyp). E, kórmegeniń kóp eken, Aısha, jalǵyz qyzdyń arqasynda tapqan dáýlet bul. Qaıteıin-aý, qaıteıin, qaısy birin aıtaıyn degen eken-aý bireý!

Arystan (ústi-basyn jóndep jatyp). Umytpasam, osy sózdi Nekrasov aıtqan bolý kerek.

Aısha (keketip). Oqyǵan sen bilmeseń biz áıteýir bir qazaq aıtty dep júre beremiz. Krasınovyń qazaqsha biledi eken ǵoı onda.

Bet-aýzyn súrtip, qaǵynady. Shárip shyǵady.

Arystan (Sháripti baıqamaı). Krasınov emes, Nekrasov degen orys aqyny bolǵan, revolúsıadan eki jyl buryn óldi, marqum.

Shárip (kúlip). Revolúsıadan eki jyl buryn deısiz be?

Arystan (sózdi basqa jaqqa aýdaryp). Sen, jigit, «shlápam ushyp ketti» dep aıqaı salǵanda toqtamadyń, tóleısiń endi.

Shárip. Aıyp menen, estimedim. Bas bolsa, qalpaq tabylar! Al júreıi anaý kóringen Suńǵattyń úıi, ózderi de shyǵyp kele jatyr eken.

Aısha. Sabyr et, shyraǵym, azdap adam qalpyna kelip alaıyq. (Ústi-basyn jóndeı beredi.)

Arystan (Sháripke). Munda kıim tazalaıtyn hımchıstka bar ma?

Shárip. Joq...

Arystan. Maı bóshkeleriń qatyrdy, endi qaıttym, monsha bar ma?

Shárip. Ol bar.

Arystan. Slava bogý. To est qudaıǵa shúkir, parıkmaherskıı she?

Shárip. Keler jyly uıymdastyrmaq oıymyz bar!

Arystan. Ony kútsek maımyl bolyp ketemiz ǵoı, týysqan-aý!

Shárip (keketip). Siz qazir de... to est bizde ázir maımyl bolyp júrgen adam joq.

Arystan. Dostym, tiliń ózi shataqtaý ma deımin.

Shárip (qysylyp). Jaı sóz ǵoı.

Arystan. Eń az degende úsh mıllıon shań mıkrobyn jutqan shyǵarmyn. Aýyryp qalmasam jarar edi.

Aısha. Benzınniń ısi me, meniń de basym aýyryp barady.

Arystan. Benzın degen chepýha, eki ret penısıllınmen ýkol salsa ketedi, al mıkrobtyń aty mıkrob, odan qudaı túgil, allanyń ózi de saqtamaıdy.

Shárip (keketip). Durys aıtasyz, ekeýine de kıyn. Degenmen emdelip baǵasyz da. Al endi júreıik. (Bári ketedi.)

Shymyldyq ashylady. Suńǵattyń úıiniń verandasy. Alystan kól kórinedi. Sahnada eshkim joq. Azdan soń bir setka pomıdor, kapýsta alyp, entige basyp Daýylbaı kiredi. Eshkim kórinbegen soń aıqaılap:

Daýylbaı. Ýa, qaısyń barsyń? (Qymbat shyǵady.)

Qymbat. Taý qoparyp kelgendeı ne ý-shý!

Daýylbaı. Jeńeshe-aý, budan artyq ól deımisiń.

Qymbat. Ne bop qaldy sondaı-aq!

Daýylbaı. Zavsklad qýdy tabany kúrekteı bir saǵat kúttim. Keshegi jınalǵan pomıdorlar men kapýstalardy qalaǵa jiberip qoıypty. Qudaǵı kele jatqanda i ıi i ala ma? Sodan álgi eki ókpemdi qolyma alyp, egis basyna baryp jetkenim ǵoı osy.

Qymbat (kapýsta men pomıdordy nusqap). Osy qurǵyrdy shóp-shalam deýshi edi kelin kelgeli úıdiń basty tamaǵyna aınalyp barady.

Daýylbaı. Búlk etpe, jeneshe, kelinniń qadamy qutty bolady. Úıtilgen taýyqtaı peshtiń túbinde jatýshy ediń, endi mynaý bolskıı kerýettiń ústinde shirenesiń. Jurttyń bári seniń úıińnen úlgi alady. Baıqaısyń ba, kelin kelgende, «shashy aspanǵa qaraı ósken eken» dep kúlgen yrjaqaılardyń aýzyna qum quıyla bastady. Orysshaǵa sýdaı kelin kimde bar.

Qymbat. Shúkir qudaıǵa, halyq aýzyna qaqpaq qoıyp bola ma, kóre almaǵan jurt ıe demeıdi. Biraq áli senbeımin...

Daýylbaı. Taǵy ne bop qaldy?

Qymbat (sybyrlaı). Álgi búlik Patshaıym bar emes pe? Sol búgin balasyn jerdiń basynan qalaǵa ertip ketipti. Sodan kapýsta jınaýǵa barǵan balalar bet-betine qashypty. Baǵana soǵan bulqan-talqan bolyp keldi. Ózi tik aıaqtaý ósken bala emes pe, áli jersinbeı júr-aý.

Daýylbaı. Ol saýdager nemeniń áldeqashan ákesin tanytý kerek edi. Ótirik-ósekti qaýlatady da júredi.

Qymbat. Eki eli aýyzǵa tórt eli qaqpaq.

Ketedi. Daýylbaı syrtqy kıimin sheship ilip jatady.

Fatıma shyǵady.

Fatıma. Nemene, dúrliktirip jatqanyń?

Daýylbaı. Pa-pa, bizdiń qurdas qulpyryp ketipti ǵoı!

Fatıma (ázildep). Qurdas bolmaı jerge kir, men jesir qalǵaly qashan, at izin salýǵa da jaramadyń.

Daýylbaı. Oıbaı, soqqan-aý, aıtpaısyń, ba kezinde.

Fatıma. Ámeńgerim osy dep, quryqty saǵan salaıyn dep edim, biraq sen jigersizdiń tura qashatynyńdy bilemin ǵoı!

Daýylbaı. Kim biledi, qashpaǵanda bolar edim.

Fatıma. Názırany qaıtesiń?

Daýylbaı. Onyń da jón eken-aý! Ol qaǵyp ketken meni tirideı úıitedi ǵoı.

Fatıma. Aıttym ǵoı sende júrek bar ma? Názıra odyraıa bir qarasa, jylan arbaǵan torǵaıdaı búrisesiń de qalasyń.

Daýylbaı. Áı, saýatyń joq-aý, Fatıma, teń pravoly bolǵan soń, sóıtpeı qaıtedi. Biraq keıde tynysh otyr dep jekıtinim bar.

Fatıma (keketip). Iapyr-aı, óziń de júrek jutqan ekensiń!

Daýylbaı. Sóıtpese bolmaıdy ózi...

Qymbat shyǵady.

Fatıma (Qymbatqa). Bári daıyn. Qeńestiń úıiniń samaýrynyn aldyrdym. Aldymen shaı men qýyrdaq beremiz, etti keıinirekte daıyndasaq bolady.

Qymbat. Durys-aq.

Fatıma. Osy qudaıdyń kúniniń ystyǵynda araq, sharap ishpes, qymyz jón bolar.

Qymbat. Kim biledi, áıteýir, bári daıyn bolsyn da.

Daýylbaı. Fatıma, saýatyń joq desem bolmaısyń, araq aýa raıyna qarap eshýaqytta da ishilgen emes.

Fatıma. O, qulqynyńa qurt túskir, ózińdi oılap tur ekensiń ǵoı.

Daýylbaı. Qoryqpaı-aq qoı, serik tabylar, aıtpaqshy, dombyra aldyńdar ma?

Fatıma. Dombyra tartatyn kim bar? Saǵan oqtaý da jaraıdy.

Qymbat. Áýlettegi saqaldydan úlkeni sen, shoq basqan taýyqtaı shoshańdamaı, bylaı bas-kóz bola otyr. Kóp sóılep ketetiniń bar, ol jaǵyna da saq bol.

Daýylbaı. Jaraıdy, jeńeshe. Shynynda da balalardy kúldirý úshin, áıtpese...

Fatıma. Anadaǵydaı asyra silteý bolmasyn, bir jutym araq qalmasynyńa bassań, ábden masqara bolǵanyń.

Daýylbaı. Qoıshy ári, jyndy deısiń be, ony aıtyp. (Ketedi.)

Qymbat (Fatımaǵa). Balta-pyshaq, tegesh aparyp ber anaǵan.

(Ketedi)

Fatıma. Qazir... (As úı jaqtan Qymbat aıtqan zattardy alyp ótedi. Azdan soń qaıta oralyp.) Jeńeshe, tez shyq, kelip qaldy. (Qymbat shyǵady.)

Qymbat. Iá, jaratqan, qutty qadam ete gór.

Fatıma ekeýi shyǵady. Azdan soń Aısha, Arystan, Suńǵat, Marfýǵa,

Keńes, Sháripter kiredi. Shárip zattardy alyp ishki úıge ketedi.

Fatıma (qonaqtarǵa). Al ishke kirińizder. (Shárip ishki úıden oryndyqtar alyp shyǵady.)

Aısha (aınala synap qarap). Qonystaryńyz qutty bolsyn, qudaǵı.

Qymbat. Aıtqanyń kelsin shyraǵym. At-kólik aman jettińizder. Qudanyń, ol jaqtaǵy aǵaıyndardyń denderi saý ma?

Aısha. Bári sálem aıtyp jatyr.

Qymbat. Salamat bolsyn.

Arystan (bir dorba almany Marfýǵaǵa usynyp). Maro, mynaý bizdiń úıden bes kılo alma, bes tonna sálemi jáne bar. (Sholan jaqtan eki bilegi túrýli Daýylbaı shyǵady.)

Daýylbaı. O, qudaǵı kelip qalypty ǵoı. (Qoldasyp amandasady.) Qalaı, aman-saý jettińizder me? Quda paqýat pa?

Aısha. Shúkir. Sálem aıtyp jatyr.

Suńǵat (Aıshaǵa). Baýyzdaý qudańyz Daýylbaı aqsaqal osy kisi.

Arystan (shoshynyp). Kak tak baýyzdaý! Ne aıtyp tursyń sen?

Suńǵat. Ony keıin túsinesiń.

Aısha. Onda ókpemdi, quda ózińe aıtarmyn. Balalar jón-joba bilmesin deıi sizge ne bolǵan? Ólip-talyp zorǵa jetti tym bolmasa biriń shyqsańdar netti aldymyzdan!

Qymbat. Aıyptymyz qudaǵı.

Fatıma (Qymbatty eteginen tartyp). Úıge kelgende úıdeı ókpeńdi aıtpa degen, qudaǵı, soǵan mursha bolyp jatyr ma?

Aısha (shap ete qalyp). Siz kim edińiz?

Fatıma. Týys bolǵannyń biri edik.

Daýylbaı (Fatımaǵa sóıleme degendeı ısharat bildirdi). Joq, qudaǵıdyń aıtyp otyrǵany oryndy. Osy kezde myna jumys degenniń qaýyrt kezi, sodan shyǵa almaı, ózi, myna balalar da baıaǵy... Endi aıyp bizden, biraq baýyr tartyp kelgen ekensiz, ókpeni ázirshe qoıa tursaq qudaǵı. Al endi ishke kirińizder, sheshinip, bylaı jaıǵasyp degendeı. (Qymbat bastap ishke qaraı bettedi.)

Aısha (ornynan tura berip). Memleket jumysyna bizdiń kelýimiz kedergi bolǵan eken ǵoı... (Kete beredi.)

Daýylbaı. Oıbaı, ataı kórmeńiz, sizdiń ánsheıin... (Qymbat, Aısha, Marfýǵa, Suńǵat ishke kiredi. Fatıma qazandyqqa ketedi).

Suńǵat (Daýylbaıǵa). Qudaǵıyńyz jaǵadan ala keldi ǵoı.

Daýylbaı. Tyrp etpe, shyraǵym. Bári oryndy dep bas ızeýden basqany qoıý kerek. Shynynda da stansıaǵa eshqaısymyzdyń barmaǵanymyz ántek boldy. (Kóıleksheń Arystan shyǵady.)

Arystan (Suńǵatqa). No drýzá, zorǵa jettik qoı!

Suńǵat. Ie, astanańda ne jańalyq bar? Óz tirshiligiń qalaı?

Arystan. Ótken jazda Argentınskıı ansámbl «Tango» kelip qaıtty. Prosto klass. Úsh kún podrád bardym.

Suńǵat (keketip). Mynaýyń bir oryndy jumys bolǵan eken.

Daýylbaı (bas-aıaǵyna qarap). Ne qyzmet isteısiń, shyraǵym?

Arystan (kúmiljip). Qyzmet deısiz be, ázir demalystamyn.

Suńǵat. Oqý ne boldy?

Arystan. Bıyl ýnıversıtetke túspek oı bar. Sol prámoı ózderińmen aqyldasyp, kómek surap keldim. Keıin aıtam.

Daýylbaı. I-á, áli oqıtyn bala ekensiń ǵoı. (Daýylbaı sholan jaqqa ketedi.)

Shárip. Sonda birinshi kýrsynan túsesiz be?

Arystan. Iá, otyz jetige kelgenshe ala beredi. (Sháripti nusqap.) Myna jigitiń maǵan shlápa doljen.

Suńǵat (mysqyldap). Shlápa bizdiń kolhozda tabylmas. Bári qyzmet isteıdi.

Arystan. Opát sen baıaǵyńa bastyń ba? (Renjip.) Saǵynyp kelgende syılaý degen bolmaı ma?

Shárip. Renjimeńiz, aǵasy, taýyp berem dedim ǵoı.

Suńǵat (arqasynan qaǵyp). Ázil ǵoı (Sháripke). Baryp, Sársen aǵaǵa kelsin deshi. (Shárip ketedi. Syr tartyp.) Aısha apaıdyń nastroenıesi qalaı?

Arystan. Búgin be, erteń be, ol kisi qupıa keńesti bastaıtyn shyǵar. Másele o mestojıtelstve Marfýǵa. Kelý maqsaty da sol.

Suńǵat (oılanyp). Ne, ol belgili jaı. Óziń qaı jaǵynda bolasyń?

Arystan. Men baıaǵy neıtralıtet.

Suńǵat. Solaı de, árıne, bári bizdiń Maroǵa baılanysty. Ózi sheshedi.

Arystan. Bul endi... konechno ózi bilesiń. Almaty degende, eto je gorod...

Suńǵat. Ony sensiz de bilem.

Arystan. Men aıtam, bul jerde skýka deımin.

Suńǵat. Bezdelnıkterge, sóz joq, skýka, al jumys adamyna qyzyq kóp. Klýb bar, kıno bar. Qoı, bul úgitiń bizge darymaıdy, onan da jýyn, shaıǵa otyraıyq.

Qolynan jetektep syrtqa alyp kete beredi. Fatıma, oǵan qarsy Daýylbaı shyǵady.

Daýylbaı. Jolbarysym-aı, aıqasa túse jazdadyń-aý!

Fatıma. Oı, sý júrek. Montańdap aldyna túse jónelgeniń ne eı, jynymdy keltirip?

Daýylbaı. Syı qonaqpen sypaıy bolǵan jón. Asyly áıel sóılegende yǵyna ese bermeseń, dúnıeniń qarań qalǵany. Bárin daıyndap qoıdym, qazanǵa sala berse de bolady.

Fatıma. Joq-aý, shirenedi kelip, qaıbir maǵan baýyry eljirep otyr.

Daýylbaı. Qoı deımin, kók soqqan, kelin renjip júrer.

Fatıma. Eshkimnen alty alasym, bes beresim joq. Sóılesem senderdiń, Aıdarlymnyń abyroıy úshin sóıleımin.

Daýylbaı. Qyryp-joıyp bara jatsa, kómekke shaqyramyz, shydaı turshy ázir, el-jurttan uıat-ty.

Fatıma. Basynbasyn, aspannan aıaǵy salbyrap túsken eshkim joq. Bar, bir shelek sý ákelip ber. (Kete beredi.)

Daýylbaı. Munda ma, ıman joq. (Súlgi alyp Keńes shyǵady.) Qazandyq jaqqa sý kerek deı me, álgi Fatıma. Jańaǵy balalar qaıda eken?

Keńes. Shelek qaıda, men-aq ala keleıin. (Daýylbaı sholannan shelek alyp beredi. Keńes alyp ketedi.)

Daýylbaı (súısinip). Kóp jasa, myń bol, shyraǵym. Iapyr-aı, osy balanyń minezi-aı!

Ketedi. Jeńil kıimmen Aısha shyǵady, qasynda Marfýǵa bar.

Aısha. Álgi jýynatyn jerleriń qaıda?

Marfýǵa (sholan jaqqa qaraı). Osynda, ılı kólge baryp jýynýǵa da bolady.

Aısha. Kólińe barar halim joq. (Marfýǵaǵa). Aq boryqtaı bala ediń, myna qalpyńmen úsh-tórt jylda negr bolyp shyǵarsyń. (Keńes kiredi.)

Keńes (kúlip). Ómir boıy osynda turǵan adamdardyń birde-birinen negr shyqpapty, qudaǵı, soǵan qaraǵanda Marfýǵadan da negr shyǵa qoımas. Solaı ma, Marfýǵa.

Marfýǵa (sheshesin aımalaı). Konechno. Mamam vsegda qarany unatpaıdy. Al men naoborot...

Aısha (Keńeske qarap, Marfýǵaǵa). Byltyr senderden barǵan bala osy emes pe?

Keńes. Tanymaı qalǵanyńyzdy ańǵardym, sol men bolam.

Aısha. Báse, Marfýǵany qorǵaı sóılegenińnen-aq sezip otyrmyn.

Marfýǵa (sheshesine erkelep). Oh, mama, sondaı saǵyndym, papam nege kelmedi.

Aısha. Jumystan qoly tıgen be onyń.

Keńes (sózdi buryp). Marfýǵa kolhozdyń tańdaýly adamdarynyń biri boldy.

Marfýǵa. Ne sovsem.

Aısha (Marfýǵaǵa). Bilem, bilem. Reńińnen-aq baıqap otyrmyn. (Daýylbaı kiredi.)

Daýylbaı. Ýa, qudaǵı, ata mekenimiz osy. Kolhoz qurylǵan soń, eki jyldan keıin Suńǵat keldi dúnıege. Endi mine kolhozdyń ortan qoldaı basshysynyń biri bolyp otyr. Shúkir, áıteýir, Marfýǵajan da osy úıdiń yrysyna keldi. Qadamy qutty boldy. Tirshilikte odan artyq ne kere qudaǵı. Áli esimde, kolhoz bastyq kezim...

Aısha. Qazir de bastyqsyz ba?

Daýylbaı (kúmiljip). Joq, qazir basqa sharýany basqaram. (Sózdi buryp.) Ie, aıtaıyn degenim-aý! Soǵys kezi bolatyn. Aýdanda bir búro bolyp sodan kele jatyrmyn. Aldym tún, astymda júırik kók arǵymaǵym bar, kún qaqaǵan sýyq. Ol kezde qasqyr kóp bolatyn, baǵana bir tóbeniń tusynan ótken shyǵarsyzdar, sodan sol tusqa tún ortasy aýa jetken ekenmin. Qolymda segiz órim buzaý tis, tobylǵy sapty qamshy. Basqa qarý degennen eshteńe joq. Tymaq baýyn sheship, qulaq tigip kelem, qaptaldaı ulyp kele jatqan qasqyr da bir kezde aldymnan oraǵytyp asyp bardy da, joldyń ortasyna otyra qaldy. Tebinip sol qamshyny ońtaılap jaqyndaı berdim.

Osy kezde Fatıma shyǵady.

Fatıma. Sol jaqyndaǵan jerińde tura ǵoı. Al, qudaǵı, qol jýyp, ishke kirseńizder, shaı daıyn. (Daýylbaıǵa.) Sen qasqyryńdy erteń soǵarsyń.

Daýylbaı (qyzarańdap, uıalyp). Bul endi óstedi, baıy qurdas edi menimen... (Aısha, Marfýǵa qol jýýǵa ketedi Fatımaǵa.) Sen ońbaısyń, kisiniń aptarıhasyn túsirip...

Fatıma. Qınalmaı-aq qoı, sol qasqyryńdy bular ketkenshe on shaqty ret aıtarsyń... (Arystan, Suńǵat kiredi.) Al, ishke kirińder. (Aısha, Arystan, Keńes, Fatıma bári ishke kiredi.)

Daýylbaı (Suńǵatqa jáıimen). Qudaǵıdyń júrisi sýyt kórinedi, eshnárse sezdiń be?

Suńǵat (muńaıyp). Sezgeni sol — Marfýǵany alyp ketýge kelipti.

Daýylbaı. Báse, oıda joqta kelýin jaqsylyqqa jorymap edim. (Sársen kiredi.)

Suńǵat. Sáke, keshiktińiz ǵoı...

Sársen. Qyzmet baby, shyraǵym, qyzmet baby. (Daýylbaıǵa.) Dáke, qudaǵıyńyz kelip, máre-sáre bolyp jatyrsyzdar ma?

Daýylbaı. Shúkir áıteýir (basyn qasyp oılana). Sársen shyraǵym, qoranyń daýy óz aldyna, el aǵasy degen atyń bar, senen jasyrar syr joq.

Sársen (Suńǵatqa). O nemene, sondaı-aq?

Suńǵat (muńaıyp). Dákeń aıtsyn.

Daýylbaı. Marfýǵa kelinińiz ketip qalar qaýpi bar. Sheshesi sol úshin kelipti.

Sársen (shoshynyp). Ne deıdi, janym-aý! Sársen aǵashtan adam jasaı almaı júrse, joq, bolmas. Qudaǵıdyń ol áziline kóne qoımaspyz. Kolhozdyń ár múshesine men jaýaptymyn.

Suńǵat. Buǵan dıplomatıa kerek.

Sársen (synaı qarap). Sen jigittiń de mineziń unamaı júr. (Ázilge shaptyryp.) Qaıtsem eken, á! Marfýǵaǵa «jolyń bolsyn» desem ǵoı, haliń ne bolar eken, bala.

Suńǵat (kúlip). Erik ózińde, Sáke!

Daýylbaı (Sársenge). Ázildi qoıyńdar, azamattar.

Sársen (oılana). Bylaı bolsyn, qudaǵıdyń ózi bastamaı, túk bilmegen adamsha júre berińder. Bastaǵan kezde, saıysqa ózim túsem. (Suńǵatqa.) Al sen qora jáıin Keńeske uǵyndyra ber...

Suńǵat (kúmiljip). Sáke, uǵyndyrǵanda ózi...

İshten Fatıma shyǵyp bólip ketedi.

Fatıma. Ay, aǵaıyndar, ishke kirińder. (Daýylbaıǵa.) Seniń-aq sóziń taýsylmaıdy. Sabynyńdy ezesiń de turasyń.

Daýylbaı. Sen qudaı soqqan, ólseń de Daýylbaıdyń kesirinen óldim deıtin shyǵarsyń.

Fatıma. Táıt ári, seniń kesirińnen maldan basqa ne ólýshi edi.

Sársen (ishke betteı berip). Opyr-aı, jeńgeı bir shalyp ótti-aý! (Suńǵat, Sársen ishke kiredi.)

Daýylbaı (Fatımaǵa). Sen be sen, bastyqtyń kózinshe.

Fatıma. Boldy, boldy, salǵylaspa!

Itermelep ishke alyp ketedi. Syrttan qol jýǵan Aısha kele jatady,

Marfýǵa ishke kirip ketedi.

Aısha (ózine-ózi). E-e, baıqadym. Balamnyń nazary tómen, Arystannyń aıtqany ras boldy. (İshke kete beredi.)

Shymyldyq.

ÚSHİNSHİ SÝRET

Kolhoz keńsesi. Keńseniń tórinde Sársen qaıta-qaıta telefon soǵyp,

aýdandy ala almaı otyr. Azdan son. Daýylbaı kiredi.

Sársen (ornynan turyp, qolyn alady). Tórletińiz, Dáke! (Sársen asa bıazy únmen.) Qalaı, úı ishterińiz aman, báıbisheńiz qýatty ma?

Daýylbaı. Shúkir áıteýir, shyraǵym! Al, endi saǵan el aǵasy dep kelip otyrmyn. Qoranyń daýy óz aldyna, álgi Marfýǵa jaıyn aıtyp edim ǵoı, soǵan endi bylaı...

Sársen. Ol jaǵynan qam jemeńiz. Nesin jasyraıyn, keshe jastarǵa aıtqan sózińiz tóbemdi kókke tıgizdi. Kelinińizge «Dákeń súıdedi» dep aıtyp bardym, ol da rıza, máz bolyp jatyr. Keshe qudaǵılar bizdiń úıde boldy. Qudaǵıymyz kelisti adam eken. Marfýǵa jóninde ázir sóz bolmady... Sonda qoranyń daýy taǵy qozǵalyp. Ol kisi maǵan jaqtasyp, Suńǵatqa biraz aqyl aıtty. Suńǵat ta kónip qaldy-aý deımin.

Daýylbaı. Kónbeı endi qaıda barýshy edi...

Sársen. Qazir aktıv jınalysy bolady. Sonda sóılep shyǵyńyz. Meni siz jaqtamaǵanda kim jaqtaıdy. Jastardyń jetegine kete beretin jaıym joq. Átteń, qudaǵı kolhozǵa múshe emes. Áıtpese shaqyrar edim, Marfýǵamen qosylyp sóılep berse, kórer edim analardyń kúshin, Marfýǵa bolsa, men jaǵynda. Jańa shaqyrttym, keledi.

Daýylbaı (mańǵazdanyp). Men sóıleýge daıyndalǵan joq edim. Sóıtse de bir nárse dermin, ınternat kerek degen olardyń sózi de mıǵa qonady. Al, endi myna...

Sársen. Oıbaı, ataı kórmeńiz. «Bir jyl shydasańdar, eshnárse etpes» degen ózińiz ǵoı. Mundaı máselede prınsıpıalnyı bolǵan jón.

Daýylbaı. Prınsıpıaldi bolǵanda ózi... «Sý júıesin, sóz ıesin tabady» degendeı, olar da qarysyp otyryp alsa qıyn ǵoı.

Sársen. Dáke-aý, siz de eki sóıleıdi ekensiz ǵoı.

Daýylbaı (lepirip). Joq, men ólsem de sol aıtqanymnan qaıtpaımyn. Maǵan sıyr qora kerek pe? Kerek! Ony endi seniń úıide arnaǵan kesekten salý retsiz bolar. (Telefon syldyrlaıdy. Sársen trýbkany alady. Daýylbaı bloknotyn alyp, bir nárseler jazyp otyrady.)

Sársen. Aloý! Alo! Bul qaıdan, ıe «Aınakól» kolhozy. Men tyńdap otyrmyn. Á, Jáke, siz be, halyńyz jaqsy ma? Men de zvondap, ala almaı otyr em. Úı ishi, bala-shaǵa aman ba? Shúkir... Aýdanyńyzda ne jańalyq bar... A, ıe, ıe... kak raz sol máseleni búgin aktıv jınalysynda qaraǵaly jatyrmyz. Aýdan boıynsha bizdiń jalpy kórsetkishimiz jaman emes, sol mal qora jaǵy qınap tur. Ol bylaı, osynda oqýshylar biraz kesek quıǵan. Internat salamyz dep, sony qaryzǵa alǵaly otyrmyn. Álbette jastar qarsylasatyn túri bar. Al endi sizder meni podderjat etseńizder boldy ǵoı... Ie, ıe... Birinshiniń de qulaǵyna salyp qoıyńyz. Bári oqyǵan, bilgir jastar emes pe, jaıaý kókparǵa salyp turyp alady. Bizdiń sıyrshy Dákeńdi bilesiz ǵoı, bul jaǵyna sol kisi qaırat kórsetip júr. Ol kisiń be, Dákeńdi aıtasyz ba? (Daýylbaıǵa kózin qysyp qoıyp.) Ie, ol kisiniń kórsetkishi jaqsy. Bıyl usynamyz. (Daýylbaı ıyǵyn qomdap maqtanyp qoıady.) Ózim habarlaımyn, búgin sheshemiz. Qaıyr, saý bolyńyz! (Daýylbaıǵa.) Raıkomnan ǵoı, sizdi surap jatyr. Qysqa daıyndyq jaıly surady da baıaǵy. (Mán berip.) Sizdi bıyl ishińiz bilsin...

Daýylbaı. E, solaı deseńizshi, al endi men azdap sóıleýge daıyndalyp keleıin.

Ketedi. Osy kezde Suńǵat pen Keńes kiredi.

Sársen. Jaqsy keldińizder. Ózara kelisip alaıyq. Eń aldymen, jastar, men senderge ókpelimin. Jınalys bolsa-aq Sáken solaı, Sáken bylaı dep bedel túsiretinderiń bar. Búgin sodan saq bolyńdar. «Sáke» degenderiń qurysyn, ábden ıyǵyma minip aldyńdar.

Keńes. Sáke, aldyn ala bet qaıtarýdyń shabýyly ma bul?

Sársen. Joq, jalpy eskertip jatyrmyn.

Suńǵat. Budan eki aı buryn búroda ýáde berdińiz, men sol kezde eskerttim sizge, tyńdamadyńyz.

Sársen. Shyraǵym, sendermen til tabarmyn degen úmit sol kezde de bolǵan.

Keńes. Sonda adam taǵdyrynan mal taǵdyry qymbat bolǵany ma?

Sársen. Aınalaıyn Keńes, meni mundaı ıirimińe salma. Árıne, bizde adam qymbat. Birli-jarym bala bir jylsha oqymasa, eshnárse oısyraı qoımas, ózimiz de jıyrmaǵa taqaǵanda saýat ashqanbyz. Al mal qyrylsa, myna sorly aǵań sógispen aman qalsa arman joq, bıletten aırylý, bastan aırylǵanmen teń. Partıanyń qadirin qaıdan bileıin dep edińder, jassyńdar ǵoı áli.

Keńes. Partıanyń qadirin bilseńiz, aldamańyz, oryndańyz ýádeńizdi.

Sársen. Oqyǵan qýlarǵa daýa joq degen ras eken-aý! Kórdiń be ustaǵan jerin. Partıa bizge áke, shyraǵym, onyń aldynda azdap erkeleımiz, oryndalmaı qalatyn ýáde joq, áńgime ýaqytynda ǵana.

Suńǵat. Partıany áke dep uqsańyz, men sol partıınyı osynda jibergen ókilimin, sondyqtan meni tyńdańyz.

Sársen. Janym-aý, nemene, meni Osobıahım jiberdi dep otyrsyń ba? Meni de partıa qoıǵan osy orynǵa. Sen de menimen birdeı jaýap beresiń kolhozǵa, sen de tyńda meni. Meniń oılap otyrǵanym osy kolhozdyń qamy, memleket qamy. Qara basymnyń qamy emes. (Daýylbaı kiredi.) Mine, Dákeń keldi. Bir qora sıyrǵa osy kisi jaýap beredi. sóılesip kórińder taǵy da.

Daýylbaı (qaltasynan bloknotyn alyp). Qazir, endi men aıtaıyn, qulaq túrińder. (Qaǵazyn aqtaryp, erekshe pozada.) «Joldastar! Malyń kúıli bolsa, baqtashyń syıly bolady, malyń aryq bolsa, kórgeniń tamuq bolady». Bul meniń ózimniń sózderim, osylaı bastaımyn.

Suńǵat (saǵatyna qarap). Aǵa, qysqaraq.

Sársen. Sózin bólme. (Aıta ber degendeı basyn ıleıdi.)

Daýylbaı. Qysqa bolǵanda bylaı edi, joldastar! Keshe de aıttym senderge. Ómirimde birde-bir malshynyń «Qoramyz artyq salynyp masqara bolyp jatyrmyz» degen sózin de, gazetke jazǵan maqalasyn da oqyǵan joqpyn. Ondaıdy oqysańdar, sender aıtyńdar. Bul bir deńiz. Saqyldaǵan sary aıazda qazy, qartaǵa toıyp, buıyrǵan araǵyńdy simirip, bir tún dalada otyrshy, báribir qatyp ólesiń. Shóbi mol bolǵanymen, qorasy joq mal da sol sıaqty. Muny eki deńiz. Byltyr Qatıra qasqa ish tastap ketti. Qatıra dep saýatyn qasqa sıyrdy aıtam. Sonda ol júregine júgeri jaqtaǵandyqtan bolǵan joq, sýyqtan boldy. Muny úsh deńiz. Qoı fermalaryna qamqorlyqtaryń az emes. Sonda sıyrdyń eti men maıy aram ba? Bizdiń qatynnyń qoı fermasyna aýysaıyq dep júrgeni tegin emes, ol bir nárseni sezedi.

Keńes. Aqsaqal, uzaqqa siltedińiz ǵoı.

Sársen. Bólme deımin, Keńes!

Daýylbaı. Sóz bergen ekensizder, tyńdańdar!

Suńǵat. Aıta berińiz.

Daýylbaı. Jınalysta da osyny qaıtalaımyn. Ie, sonymen qaı jerge toqtap edim...

Keńes. Qoı fermasyna...

Daýylbaı. Ie, sol qoı fermasyna bizdiń qatyn baraıyq dedi. Árıne, men ómiri qatynnyń aıtqanyn istemeımin. Biraz tyńdamaı júremin. Biraq úsh-tórt kúnnen keıin kónip qalatyn naýqasym jáne bar. Muny tórt deńiz.

Suńǵat. Aǵa, endi ol jaǵyn...

Daýylbaı. Sózimdi bólmeńder, sen partorg bolǵanda kórgen paıdam ne? Ótken jyly bir sıyr aram óldi dep sógis bergizdiń. Ajaly jetse, adam da eledi. Al, endi bıyl aıtqanymdy oryndamasańdar, raıkomnan bárińe bir-bir sógis alyp berem. Bul ózi neshinshi boldy.

Keńes. Besinshi.

Daýylbaı. Byltyr laı kólge qystaǵan sıyrlardyń kóktemde basyna meni qoıdyńyzdar. Jaıylymǵa shyqqanda «Qyzyltańnyń» sıyrshysy Jamansarynyń Shildebaıymen kezdesip júrdim. Aldyndaǵy sıyrlardyń túgin tartsań maıy shyǵady. Bári kýrortqa baryp kelgendeı. Al meniń sıyrym she, shetinen peri soǵyp ketkendeı, údireıgen quıymshaqtaryna bir shelek sý sıady. Shúkir, bıyl bári qondy. Endi qora salyńdar, eski qora iske aspaıdy dep zarlaǵanym qashan. Muny alty deńizder.

Sársen. Mine, sózdiń tazasy.

Daýylbaı. «Tabankólge» Shaǵyr baǵatyn sıyrlarǵa qora saldyńdar, raqmet, onyń hali jaqsy. Al, men baqqan sıyrlardy jaratyp, báıgege qosqaly júrsińder me? Bul jeti deńiz. (Bloknotyn aqtaryp.) Alty metr kezdeme, eki qadaq sháı. Á, bul qatynnyń tapsyrmasy eken ǵoı...

Suńǵat. Boldyńyz ba, aǵa?

Daýylbaı. Joq áli, tyńdańdar... Sonda meniń aıtaıyn degenim ne? Qorytyndym, sıyr qora kerek. (Bloknotyn jabady.)

Keńes. Ol belgili ǵoı. Sizdińshe, osy ýaqytqa deıin bolmaýyna kim jaýapty?

Daýylbaı. Ony ózderiń aıtyńdar. Meniń biletinim, áıteýir, sıyrlar jaýapty emes.

Sársen. Dáke-aý, sonymen pikirińizdi aıtyńyz?

Daýylbaı. Manadan beri aıtqanym pikir emes pe? Á, áńgime, ne, joldastar! Endi ne jasaý kerek degen suraq týady ǵoı. Ol mynaý: mekteptiń janyndaǵy jınalǵan kesekti fermaǵa jetkizý kerek te, qoraǵa kirisý kerek. («Ýh» dep otyra berip Sársenge.) Papırosyńdy ákel... (Sársen temekisi men shyrpysyn usynady.)

Sársen. Mine aqyl, endigi jyly senderdiń de isteriń ornyna keledi.

Keńes. Mundaı aqylǵa biz kóne almaspyz, aqsaqal.

Daýylbaı. Meıilderiń, jigitter, eski qoramen sıyrlardy qyryp alamyz, sosyn Daýylbaıǵa sógis bermek túgil túrmege salsańdar da orny tolmaıdy. Meniń biletinim osy.

Suńǵat. Sol keshegi Keńes aıtqan varıant bolýy kerek.

Marfýǵa kiredi.

Marfýǵa. Opát daýlasyp jatyrsyńdar ma? Klýbta jurt kútip otyr ǵoı.

Sársen (Marfýǵadan kómek tilegendeı). Qazir, Marfýǵajan, jaqsy keldiń, mynalar meni sol baıaǵy.

Marfýǵa. Vot jınalysqa baramyz, men bárine qarsy sóıleımin. Internat potom.

Keńes. Marfýǵa, saǵan ne bolǵan?

Marfýǵa. Kak ne bolǵan, prılıchnyı úı salýǵa qarsy bolasyńdar ma? Internatqa poka bir klasty bosatý kerek ı vse.

Sársen. O, aqylyńnan aınalaıyn. Osy ózińdi bıyl basqarma múshesine saılatpasam ba bálem.

Keńes. Marfýǵa, sen kılikpeı tura turshy.

Marfýǵa. A chto, men kollektıvke múshe emespin be?

Sársen. Shyraǵym Keńes, kelisip alaıyq. Mektep kolhozdiki, o jaǵyn da esker. İship otyrǵanymyz bir keldiń sýy, ılep otyrǵanymyz bir teriniń pushpaǵy.

Keńes. Men aıtqanymnan qaıtpaımyn. Synyq kirpish bermeımin. Internat kere basqa aıtarym joq.

Daýylbaı. Men de aıtqanymnan qaıtpaımyn. Maǵan sıyr qora kerek. Ol bıyl bolmaıdy eken, ózderiń ıe bolyńdar deımin de, qatyn aıtqandaı, qoı fermasyna ketem. Nemese jumysqa shyqpaı jatyp alam.

Keńes. Júrińder, jurt kútip qaldy, qalǵan daý sonda bolsyn. Kim durys, kim burys, kórermiz.

Sársen. Shyraǵym, bosqa tirespe. Men bar ómirimdi osy kolhozǵa bergen adammyn. Eki qabyrǵamdy Otan úshin maıdan dalasynda joǵalttym. Áýeli mendeı Otanǵa eńbek sińirińder, sosyn jaǵalasa jatarsyńdar.

Suńǵat. Bul sezińiz ábden oryndy. Otan úshin bergen eki qabyrǵańyzdan alpys myń kesek qymbat emes shyǵar. Júrińder, kettik klýbqa.

Daýylbaı (serpilip ornynan tura berip). Oıpyrym-aı, myna jastar ishten shalmasa netti... (Basyn shaıqap.) Sý júıesin, sóz ıesin...

Bári sypyrylyp shyǵa beredi. Sársen qabyrǵasyn ustap, aınalyp turyp qalady.

Sársen. Myna bala ne dep ketti? (Jaıymen qaıtalap.) Otan úshin bergen eki qabyrǵańyzdan alpys myń kesek qymbat emes...

Basyn ustap otyra ketedi.

Shymyldyq.

ÚSHİNSHİ PERDE

TÓRTİNSHİ SÝRET

Suńǵattyń úıiniń alǵashqy kórinistegi bólmesi. Sahnada Aısha men Marfýǵa.

Aısha uzaq sóılegen tárizdi. Toqtap qalady.

Aısha. Meniń aıtarym osy. Sheshe dep tyńdaıtyn bolsań, osy joly erip júresiń.

Marfýǵa (kúmiljip). Mama, men tyńdaımyn, oılanamyn taǵy da.

Aısha. Ne oılanatynyń bar? Áli de ómir boıy osynda bolǵyń kele me?

Marfýǵa (biraz únsiz). Ný, al keteıin... Suńǵat barmaıdy... Men ony lúblú...

Aısha. O, lúbovta basyń qalǵyr, mıyń ábden ashyǵan-aý, balam.

Arystan shyǵady.

Arystan. Qupıa keńes bitpegen be áli, tabysty bolýyna tilektespin. (Kete beredi.)

Aısha. Toqtaı turshy, shyraǵym. Seniń aqylyń bar ǵoı, túsindirshi myna mılaý qyzǵa.

Arystan. Kelgeli siz túsindire almaǵanda, meniń bir aıtqanyma kóne qoıar ma eken.

Marfýǵa (serpilip). Znaesh, Arystan. (Biraz oılanyp.) Sen kirispe, ózim bilem.

Arystan (Aıshaǵa). Kórdińiz be, birinshi ýdardan nokaýt tústim. «Semá máselesi — úlken problema» degen edim bir kezde, sol anyq bolyp shyqty.

Aısha. Shyraǵym-aı, sen de bir túsiniksiz jansyń-aý!

Arystan. Durys aıtasyz, jeńeshe, adam degen slojnaıa mashına. Mysaly, Marfýǵany osyndaı jaǵdaıǵa kónedi dep kim oılaǵan!

Aısha. Onyń ras.

Arystan. Árıne, áńgime mahabbatta. «Mahabbat degen ósimdi qalada da, dalada da óse beredi» dep Mendeleev degen oqymysty aıtqan eken.

Marfýǵa (kúlip). Ol hımık qoı...

Arystan. Hımıkte júrek joq deısiń be?..

Aısha (ashynyp). «Marojan ne ǵyp júr eken» dep ákeńde de uıqy joq. Men qaıbir jetiskennen keldi deısiń. Sen aıtqandaı, Suńǵatjan jaqsy kórse, kóp bolsa jarty jyldan keıin ózi jetedi. Dál osylaı bolyp shyqpasa, ákel qolyńdy. Tipten habarsyz qala berse, ol jaǵyn taǵy kórermiz. Solaı emes pe, Arystan?

Arystan. Konechno. Bala kúnimde meniń mamam da eki ret ajyrasyp, eki ret qaıta qosylǵan.

Aısha (baıqamaı). Áne kórdiń be? (Esin jıa.) Joq, onyń beti aýlaq. Shúkir, aıaqqa tusaý bolar ázir bópeleriń joq. Táýekel de, balam. Jerdiń ústimen kelip, astymen qaıtpaıyn. Jaǵdaıyń bolmaı bara jatsa, qaıtyp ákelýge de ýáde berem.

Arystan. Pa-pa, ana jaryqtyq aqyl men mahabbattyń qazynasy degen edim. Endi bolmas, Marfýǵa, reshıtelnyı bolǵan jón.

Marfýǵa (aýyr oıda). Jaraıdy, sonda...

Aısha (ile sybyrlap). Aınalsyn, mamasy aqylynan, kerekti zattardy yńǵaılap qoı. Qazir aýzyńdy ashpa, erteń júrerde bir-aq bilsin. Qalǵanyn ózime jiber.

Arystan. Mine, sózdiń tazasy. (Marfýǵaǵa.) Biraq meniń tapsyrmamdy umytpa.

Marfýǵa (oǵan mán bermeı, oılana). Horosho, ketem...

Sheshesi qushaqtaıdy, osy sátte Qymbat shyǵady.

Aısha (sezdirmeýge tyrysyp). Qudaǵı, myna Marfýǵany qalaǵa baryp, demalyp qaıtsyn dep em, Fatıma qudaǵıymyz da aıqasa tústi menimen. Ol óıtip mádenıetsizdigin maǵan kórsetpesin.

Marfýǵa (renjip). Mama, sizge ne bolǵan?

Aısha. Tynysh otyr, kirispe!

Qymbat. Quda myń jyldyq, kúıeý júz jyldyq deıdi, shyraǵym! Ol da bir óziń sıaqtanǵan, ne dep baram, oıbaı, onyń da minezi degenim ǵoı, shataqtaý, erkeleý.

Aısha. Erkeleıtin men onyń baıy emespin.

Fatıma shyǵady.

Fatıma. Qudaǵı, keshe qate aıtsam keshirińiz, al endi, búgin tilimdi qyzdyrmaı-aq qoıyńyz!

Arystan. Pardon, áıelder kóterilisine qatysýdy janym jek kóredi, shaıqastaryńyzdyń jeńispen aıaqtalýyna tilektestik bildirip, ketýge ruqsat etińizder. (Reverans jasap shyǵyp ketedi.)

Fatıma. Qudaıym, osy bireýdi qaıdan dýshar etkenin bilmeımin.

Aısha (Fatımaǵa). Sonsha jerdeı kelgende qyzyma aqyl aıtýǵa qarsymysyń.

Qymbat (toqtaý aıtyp). Shyraqtarym, ekeýiń de menen jastaryń kishi. Fatıma, sen de qoı. Balalardyń arasyna kirispeıik. Kelin ózi ne deıdi, sonyń aıtqany bolsyn. Tuz-dámi jarasyp otyrǵan jáıi bar. Óz balamnan kem kórsem, meni de qudaı tabar.

Fatıma (Aıshaǵa). Qudaǵı, erli-zaıyptynyń arasyna esi ketken túsedi degen bar. (Kete beredi.)

Aısha. Esi ketken. Men be esi ketken? (Marfýǵaǵa.) Talattyń ǵoı myna jurtqa, eńbegim qaıtty asyraǵan. (Jylaıdy.)

Qymbat. Betim-aý, munyńyz ne? Áı, tóbeńnen urǵyr Fatıma-aı, seniń tilińnen-aq tabatyn boldym-aý! (Syrtqa qarap.) Áne, balalar kele jatyr, uıatty, ishke kirińiz.

Marfýǵa. Jigitter kele jatyr.

Aısha (kózin jalma-jan súrtip). Jigitter! Onda... (Ornynan turyp Qymbattyń súıeýimen ishke kiredi.)

Marfýǵa (jalǵyz). Interesno, nesine jylaıdy... (Oılanyp.) Na samom dele ketetin boldym... qalaı bolar eken, á! Suńǵat she, ol eshýaqytta barmaıdy, a, múmkin, keledi?.. Mamam jylaıdy... da, ol mama ǵoı, sosyn jylaıdy... Suńǵattyń mamasy da jaqsy, dýshevnaıa... Net, vse, ketem...

Arystan kiredi.

Arystan. Maıdan dalasynda orlean qyzy Janna d'Arktiń ózi qalypty ǵoı. Aınalaıyn Maro, Suńǵatqa aıttyń ba?

Marfýǵa. Joq, áne kele jatyr, óziń aıt.

Suńǵat (seziktenip). Neǵyp júdep tursyń?

Marfýǵa. Kak júdep tursyń? Absolútno. Ne boldy?

Suńǵat. Ári kútti beri kútti úıine ketip qalypty. Sonymen basqarma jınalysy bolmady. Shal oılanýǵa bet alǵan bolý kerek.

Marfýǵa (mán bere). Oılanýǵa... (Jáımen kete beredi).

Arystan. Al, dostar, biz endi uzamaı júremiz. Marfýǵaǵa tapsyryp edim, áli aıtpapty?

Suńǵat. Neni?

Arystan. Meniń kelgen maqsatym, bir jaǵynan, senderdi saǵyndym, ekinshi jaǵynan, spravka kerek.

Suńǵat. Osynda kelip qaıtty degen be?

Arystan. Joq, maǵan ýnıversıtetke túsýge spravka kerek.

Suńǵat. Densaýlyǵyń týraly ma?

Arystan. Maǵan osy kolhozda eki jyl jumys istedi degen bir japyraq qaǵaz bolsa bolady.

Suńǵat. Eger spravka kerek bolsa, eki jyl jaqsylap turyp qyzmet isteısiń, sosyn alasyń. Onda da qyzmetińe qaraı. Sen saǵynyp kelgen emes, baıqaımyn qylmysqa ıtereıin dep kelgen ekensiń ǵoı.

Arystan. Onyń nesi qylmys. Býmaga ı vse. Kim tekserip jatyr?

Suńǵat. Ol býmaga emes, dokýment. Memleketti aldaý dep osyny aıtady.

Arystan. (renjip). Senderdi týys, dos deıdi, chepýha qaǵazǵa qynjylasyńdar.

Suńǵat. Chepýha bolsa nege izdep keldiń?

Arystan. Báribir men munda qala almaımyn. Densaýlyǵym kótermeıdi.

Suńǵat. Qalmasań, jolyń bolsyn. Saǵan jalynyp otyrǵan biz joq.

Arystan (qolyn bir siltep). Ladno, sendersiz de esebin tabarmyn.

İshten ahlap-ýhlep Aısha shyǵady.

Aısha (Arystanǵa). Aı, shyraǵym, jınal, jumysyń bitse?! Kettik. Kelmegenim kolhoz bolsyn. Al, Marfýǵa. (Bári abyrjyp qalady.)

Marfýǵa (kele qushaqtap). Mama, sizge ne bolǵan?

Aısha. Mamańdy jer jutsyn, al endeshe!

Arystan. Sál erterek bolar.

Suńǵat (abyrjyp). Apajan-aý, biz ne jazdyq? Sabyr etińizshi!

Aısha. Áne bir qatyn jeńgeń be, nemene ózi, oskarbıt etti meni. (Suńǵat ishke kirip ketedi.) Sabyr ete almaımyn, ketem men. Sóz estýge kelgen joqpyn.

Arystan (kekete). Bul kisi sóıtedi. Sabyr ete almaıdy.

Marfýǵa. Arystan, perestan, mama, ýspokoısá.

Daýylbaı kiredi.

Aısha (Daýylbaıǵa). Qurdas, kelinińiz meni oskarbıt etti. Men ózi mekirenim bar adammyn, nervnıchıt etsem, ustap qalady. (Yńqyldap, álsiregendeı qalypty ańǵartady.) Sý, bir jutym sý!

Daýylbaı (abyrjyp, basyn kelip súıeıdi). Ne deıdi, janym-aý, myna Fatımada es joq eken ǵoı ózi, oıbaı-aý, mynaý masqara ǵoı tal túste. Jınalysy qurysyn, janyńyzda otyrmaǵan ekenmin ózim. (Marfýǵa bir stakan sý ákelip ishkizedi.) Dári-dármek bar ma úıde?

Arystan (ózine-ózi). Bastaldy tragedıa.

Qymbat shyǵady.

Qymbat (abyrjýly). Endi ne betimdi aıtaıyn.

İshten Fatıma, Suńǵat shyǵady.

Suńǵat (Fatımaǵa keshirim sura degendeı ısharat bildirip). Jeńeshe, siz bala bolǵansyz ba, nemene bul?

Fatıma. Bala bolyp jyndy deısiń be? Keshirim sura dedińder, suraıyq. Áýeli shamaly esin jıyp alsyn.

Daýylbaı (Fatımaǵa). Sen be sen, aram óltiresiń jurtty.

Fatıma (keketip). Basynda otyrsyń ǵoı, eshkim aram ólmes.

Marfýǵa (renjip). Jeńeshe, siz endi mamamdy...

Fatıma. Aınalaıyn Marfýǵa, sen renjimeshi, astam sóz aıtsam, aýzyma qum. Tek «biz de bir taıpy elmiz, aıtqanyńyz bola qoımas» dep edim, julynyp ala jóneldi.

Suńǵat (kózin qysyp). Qalaı degenmen jeńeshem aıypty.

Aısha (basyn kóterip). Ýh, júregim-aı!

Arystan. Kórdińiz be, eger densaýlyǵy jaqsy bolsa, eki-úsh kún svobodno ursysýǵa jarar edi.

Aısha (Arystanǵa). Shyraǵym, sen neńe jetisip kúlesiń?

Arystan. Pardon, jeńeshe, kúlki densaýlyqtyń tiregi degen ataqty kim edi, álgi. Umytyp qaldym.

Suńǵat (keketip). Óziń shyǵar aıtqan.

Arystan. Shamasy, solaı bolýy múmkin. Es jınasańyz, endi júreıi jeńgeı, myna jigittermen meniń de jumysym sátti aıaqtaldy, ıaǵnı kelissóz, ózara uǵyspaý, qyrǵı qabaq jaǵdaıda ótti.

Daýylbaı. Júrý degen bolmaıdy. Búgin kesh bizdiń úıde bolasyzdar. Qalǵanyn sodan keıin aqyldasarmyz.

Aısha (Fatımany nusqap). Mynaý áıel de sizdiń úıge bara ma?

Daýylbaı (baıqamaı). Árıne. (Kenet ózgerip.) Joq, joq, barmaıdy, barmaıdy...

Fatıma. Qudaǵı, astam sezim bolsa keshirińiz. Marfýǵanyń kóńiline kelmesin dep otyrmyn. Sizge qolaısyz bolsa, men ol úıge barmaı-aq qoıaıyn. Mine, qolym.

Marfýǵa. Mama, davaı mır.

Daýylbaı. Qudaǵı, bir ashýyńyzdy berińiz endi. Basy men bolyp, balalar ótinip otyr ǵoı. (Aısha kónbeıdi.)

Suńǵat (maqtap). Apa, minezińiz mundaı qatal emes edi ǵoı?

Aısha. (jýasyp). Bolmas endi, men onsha kekshil adam emespin. Omy myna balalar biledi.

Qymbat. Durys aıtasyń, qudaǵı, aldyńa kelse atańnyń qunyn kesh degen.

Fatıma. Men de kekshil emespin, er shekispeı bekispeıdi, tatýlyqqa ne jetsin.

Arystan. Vot eto drýgoe delo. Mine, jazyp alatyn sóz. (Bloknotyn alyp jazǵan bolady.)

Fatıma. Osy bala kılige berdi-aý. (Aısha ekeýi qol alysady. Bári rızalyq sezim bildiredi.)

Qymbat. Qudaıym uzaǵynan súıindire kór. Fatıma, shaıyńdy boldyr. Káne, ishke kireıik. (Bári ishke kire beredi. Marfýǵa muńaıyp Suńǵatqa qarap qalady. Lırıkaly sazdy mýzyka. Aısha seziktengendeı.)

Aısha (ishke qaraı bara jatyp). Maro, júr beri!

Marfýǵa. Qazir, mama. (Aısha ketedi. Marfýǵa Suńǵatqa jaqyndap, keýdesine basyn qoıyp.) Suńǵatı dorogoı...

Suńǵat (seziktene eljireı, basynan sıpap). Ne, janym, basyń aýyra ma?

Marfýǵa (kúmiljip). Net, basym aýyrmaıdy...

Suńǵat (aımalaı). Sezem, ol ne? Aıta ber, qysylma!

Marfýǵa (kúmiljip). Sezseń, Suńǵatqa... Men seni de, ájeni de, bárińdi de súıem. (Serpile.) Esińde me, men baıaǵyda esh ýaqytta ketpeımin dep edim, biraq ta mamýsám keldi... Papamdy da saǵyndym... Sen aspırantýraǵa baram dep ediń ǵoı.

Suńǵat. Men aspırantýraǵa ázir barmaımyn, Maro. (Jigerlene.) Apaı kelgennen-aq bir sumdyqtyń bolaryn bilgenmin... Sen úshin men qandaı bolsa da qarsy alamyn... Óziń-aq oılashy, Maro! Kelgende qandaı edi qazir qandaı boldyq... Sen óziń adamdary jaqsy eken degen joqsyń ba? Sol jaqsy adamdardy nege tastap ketem deısiń. Seni jurt jaqsy kóredi, syılaıdy... Ony baǵalaý kerek emes pe? Ol óz aldyna, al meni qaıtesiń...

Marfýǵa (oılana). Men bárine túsinem, Suńǵatık... Keıbireýler maǵan kúledi... Oqýshylar keıde tilimdi almaıdy, onyń ústine...

Suńǵat (sózin bólip). Qazir saǵan eshkim de kúlmeıdi... Áýeli ózderin jóndep alsyn. Ras, kelgen jyly seniń keıbir balalyǵyńa, kıim kıisińe, júris-turysyńa kúlgen shyǵar... Al janyńnyń tazalyǵyna báriniń kózi jetti. Sen ózińniń jaqsy ekenińdi kórsettiń ǵoı... Eńbek istegen adamǵa eshkim kúlmeıdi... Sen baıaǵy Marfýǵa emessiń. Ol esińde bolsyn...

Marfýǵa. Esimde bolǵanda bilesiń be, Suńǵatı mamam aıtady, maǵan papam qaladan da jumys taýyp beredi. Men báribir qaıda bolsam da jumys isteımin... Biraq sen joqta men qalaı, Suńǵatık...

Suńǵat (jigerlene). Endeshe apama aıt, júz jyrtyspaıyq týǵan anań, asyrady, saqtady, onysyna raqmet. Endi sen meniń jarymsyń... Menen esh jaqqa ketpeısiń, jibermeımin... Meniń ashýyma tıse, renjitip alarmyn... (Aımalap.) «Maromdy esh jaqqa jibermeımin dep otyr» de!

Osy sátte Aısha shyǵady.

Aısha (jekire). Pomnú, birińdi-biriń búgin kórdińder me? Júr beri! (Marfýǵany qolynan ustap alyp kete beredi.)

Marfýǵa (býlyǵyp). Suńǵatı men ketem...

Aısha (julyp alǵandaı). Al, endeshe.

Suńǵat (umtyla berip). Maro, apa! (Aısha qolyn bir-aq siltep, Marfýǵany alyp ishke kirip ketedi.) Túsinikti boldy. Marfýǵa ábden bel baılaǵan eken. (Oılanyp.) Endi qaıttim... Shynymen, ketip qalmaq pa? Joq, ol meni... súımeýshi me edi. Maǵan qazir Marfýǵadan qymbat, Marfýǵadan jaqyn adam joq. Jurt onyń keıbir ebedeısiz qalpyna kúledi. Kúle bersin. Al men úshin sonyń ózinde bir jylylyq bar, balalyq bar... Nemene, men fılosofıaǵa túsip kettim be... Onan da Marfýǵany alyp qalýdyń qamyn qarastyrý kerek. Ol qalaı?

Shymyldyq.

BESİNSHİ SÝRET

Kóńildi mýzyka. Suńǵat úıiniń verandasy. Qonaqtar ketýge daıyndalyp

jatqan tárizdi. Ersili-qarsyly júris asyǵystyqty ańǵartady.

Azdan soń Daýylbaı kiredi. Oǵan qarsy Suńǵat shyǵady.

Daýylbaı. Iapyr-aı, balalar-aı, Sársendi aqyr jeńgen ekensińder. Kesheden beri bar kesegin eki mashınamen fermaǵa tasytyp jatyr. Munyń ne desem, «Sársen úı salmasa ólmes, Otanǵa bergen qabyrǵamnan qymbat emes» dep shirenedi.

Suńǵat (aýyr oıda). Qımylǵa basqan eken ǵoı. Bir túnde ózgerip shyqqanyna tańym bar. Jınalysqa kelmeı qalǵannan bir soıqan bolaryn bilgen edim.

Daýylbaı. «Qoıandy qamys, erdi namys óltiredi» degen, seniń sózińniń salmaǵyna shydamady-aý deımin, shamasy. Qonaqtar júrgeli jatyr ma?

Suńǵat. Enemizge biraz bolyńdar dep edi kýrortqa pýtevkam bar dep kónbeı qoıdy. Onyń kónbegeni...

Daýylbaı. Qońy táýir kórinip edi, biraq álgi mekirenim deı me, mekenim deı me, soǵan qaraǵanda, em qonbaıtyn bir nárse me dep qaldym.

Arystan men Shárip kiredi.

Shárip (Arystanǵa). Týysqan, qaryzdar bop qalmaıyn dep qalpaq satyp ákeldim.

Arystan (qýanyp). Ný molodes! Razmeri qandaı?

Suńǵat. Kıip kórseıshi. (Arystan alyp kıip kóredi.)

Arystan. Mynaýyń, janym, úlkendeý eken.

Shárip. Áli basyńyz ósetin shyǵar.

Suńǵat (keketip). Arystan osy bastyń ishindegini qaıda qoıaryn bilmeı júr. Budan ósse sumdyq qoı.

Arystan. Absolútno durys aıtasyń. Nechaýa, bir qabat gazet salyp rettermiz.

Qymbat shyǵady. Arystan ishke ketedi.

Qymbat (jylamsyrap). Men bir qaı jaryǵan sorly edim, aqyr ketetin boldy, bárin jınastyryp jáshigine saldy.

Suńǵat (muńaıyp). Sabyr etińiz, áje! Keńes pen Sársen balalarmen qoshtasyp ket dep shaqyrypty. Qazir keledi, ózim de biraz aıtqanmyn.

Qymbat. Tyńdamaǵan soń, aıtqannan ne paıda?

Shárip. Olaı bolsa mashına buzylyp qaldy dep otyryp alamyn.

Suńǵat (kúlip). Kóńilińe raqmet, biraq onyń kómegi bolmas. (Oılana.) Ketip qalǵan kúnde de Marfýǵanyń qaıtyp kelýine senemin.

Qymbat (kúıinip). Janym-aý, el-jurtqa ne betimizben qaraımyz.

Suńǵat. El-jurttiki emes, kelin sizdiki. Maǵan da jeńil tıip turǵan joq... Sender bara turyńdar, ózi kele jatyr. (Qymbat qazandyq jaqqa ketedi. Shárip syrtqa shyǵyp ketedi.) Shynymen ketip qalýǵa bet alǵany ma! (Basyn ustap.) Shyda, Suńǵat, shyda, aqyryna deıin shyda. Áıteýir vokzalǵa aparatyn men ǵoı... Qazir urys-keris bolsa uıat. Aıqaı shyǵarý - álsizdiktiń belgisi... Ájeme de qıyn boldy-aý! Keńes te, Sársen de aıtyp baqqan shyǵar! Biraq meni tyńdamaǵanda olardy qaıtsin! (Zalǵa qarap.) Iapyr-aı, ketip qalady, á! (Aýyr oıda Marfýǵa kiredi.) Maro! Sen meni shynymen súıedi dep oılaýshy edim... Baqsam, olaı emes eken...

Marfýǵa (oılana). Nege olaı emes, meniń ornymda sen bolsań qaıter ediń?

Suńǵat (abyrjyp). Men be, men... Mama, jolyn bolsyn, qaıda bolsa da Suńǵatymmen birge bolam der edim.

Marfýǵa. Al, sen meni súıseń, báribir kelesiń...

Suńǵat. Á, solaı ma, onda jolyń bolsyn... (Oılana.) Men bar ótinishimdi aıttym, Maro, endigisin óziń bil.

Marfýǵa (synaı qarap). Provojat etesiń be?

Suńǵat (eljirep). Súıgendigimnen ǵana shyǵaryp salýǵa baramyn...

Marfýǵa. Raqmet, dorogoı...

Ekeýi qol ustasyp, ishke kirip ketedi. Daýylbaı men Fatıma shyǵady.

Daýylbaı. Fatıma, eshnárse sezdiń be?

Fatıma. Tipti mıym ashyp ketti.

Daýylbaı. Kelinniń qabaǵyn unatpaı júrmin.

Fatıma. Eger shynymen ketetin syńaı bildirse, qudaǵımen bir shaıqasyp qalam. Ábden azary ótti. Aqyl aıtyp, el bolyńdar deýdiń ornyna, jeliktirip, kórdiń be, istep júrgenin.

Daýylbaı. Sabyr, sabyr, Páke...

İshke kirip ketedi. Fatıma qazandyqqa ketedi. Azdan soń Arystan eki chemodan alyp shyǵady. Qaıtadan ishke kiredi. Aısha men Marfýǵa shyǵady. Marfýǵa aýyr oıda.

Aısha (Marfýǵaǵa). Zattaryńdy túgel saldyń ba?

Marfýǵa (muńdy). Saldym. (Sheshesin aımalap.) Mamýsá... Men... Men bar ǵoı... Úsh kúnniń ishinde Suńǵatıkten sonsha alystap kettim. Prosto tájelo...

Aısha (jubatyp). Bylaı shyqqan soń bári umyt bolady... Bol, tez, álgi Arystan qaıda?

Marfýǵa (batyldana). Vot kóresiń, umyt bolmaıdy. Mama, jańa mekteptegi balalar maǵan ne aıtty, bilesiń be?..

Aısha (jaltara). Balanyń sózin sóz dep... O, nesi-aı, maǵan.

Marfýǵa (oılana). Znaesh, mama, meni bári jaqsy kóredi... Suńǵatıktiń mamasy da jaqsy... Suńǵatık samo saboı... Al, oqýshylar da... Sársen aǵa... Keńes... qazir men jumys isteımin. Net, mama, men burynǵy Marfýǵa emespin...

Aısha (jekire). Mıymdy ashytpa, saǵan ne jaý tıip tur. Jolaı aıtarsyń, attap shyǵaıyqshy áýeli osy jerdeı... (İshke qaraı aıqaılap.) Arystan!

Arystan shyǵady.

Arystan. Ne boldy?

Marfýǵa (batyldana, chemodanyn ishki úıdiń esigine jaqyndatyp). Vse, men ketpeımin, mamýsá...

Arystan (tańdana). Maro! Chto sen... (Chemodanǵa umtyla beredi.)

Marfýǵa (zildi). Ne trogaı...

Aısha. (ań-tań). Mynany jyn soqqan ba? (Aıqaılap.) İİİashyńnan súırep áketem, sen aram qatqyrdy... (Umtyla beredi.)

Marfýǵa (yshqynyp). Mama... (Aıqaı-shýǵa ishtegiler shyǵady.)

Daýylbaı. Bul neniń daýy?..

Arystan. Marfýǵanyń daýy.

Aısha (ashyna). Sen betpaq búıteriń bar, nege aqymaq qylasyń meni... Jaǵdaıym nashar dep nege hat jazasyń?.. (Qaltasynan hat alyp usynady.)

Marfýǵa (sergip). Men be, kimge? Qandaı hat? (Bári ań-tań.)

Arystan (abyrjyp). Jeńeshe!

Aısha. Myna Arystanǵa sondaı hat saldyrǵan men be saǵan. (Bári Arystanǵa qarap qalǵan.)

Marfýǵa (tańdana, Arystanǵa jaqyndap). Ah, solaı ma? Menen eshe spravka suraısyń. Men ne tolko saǵan, mamama sırek hat jazam.

Arystan (eseńgirep). Jeńeshe, ýáde qaıda? Men spravka úshin...

Aısha. Óıtken ýádeń qurysyn. Júgermek kelgir...

Fatıma. Jer jutsyn deseıshi, jer jutqyrdy.

Marfýǵa (sheshesine jaqyndap). Mamýsá, men ondaı hat jazǵan joqpyn, keshir... (Sheshesin qushaqtaıdy.)

Fatıma. Kórgennen-aq sýqanym súımep edi osy balany.

Daýylbaı. Báse, bizdiń balalardan tuqymy ózgesheleý me dep edim, aıtqanym keldi de turdy.

Arystan (eseńgirep). Jeńeshe, ketpeımiz be endi...

Aısha (ashyna). Qarań batsyn, qarań batqyr. Saýatsyz áıeldi alyp, áýre-sarsańǵa salyp, kúlki etkenińe máz bolyp kete ber, budan bylaı aldaı almassyń. Endigi joldy ózim de tabarmyn, joǵal...

Marfýǵa Suńǵatty aımalaıdy, Shymyldyq jaıymen jabyla beredi. Shymyldyq jabylǵan soń, sendele basyp, qolynda rúkzaǵy bar Arystan shyǵady. Zaldaǵylarǵa telmire qarap.

Arystan (eseńgirep). Qaı jolmen kelip edim. Aıtyńdarshy, týystar, qaı jolmen kelip edim, qaı jolmen... Aıtpaısyńdar, á? (Qolyn bir siltep, beti aýǵan jaqqa júrip ketedi.)

Shymyldyq.

---