InfoHub Logo

— Qudaıdy kórgenińiz bar ma? Men qudaıdy kórdim,— dedi avtobýsta maǵan taıaý otyrǵan qara tondy kisi arǵy jaǵyndaǵy qart adamǵa qarap.

— Astaǵıpyralla, onyń kúpirlik bolady, shyraǵym. Táýba qyl, tilińdi kálımaǵa keltir,— dedi qart jaǵasyn ustap, saqalyn sıpap áldeneni kúbirlep. Qara tondy kisi qalyń qabaǵyn túıip alyp qaıta sóıledi:

— Oıbaı-aý, úrikpeı-aq qoıyńyz, maqshardaǵy kúnásin ózim-aq tartyp, tozaq otyna ózim-aq kúıem, Biraq men qudaıdy kórdim. Ol shoshqa bermeseń ókpeleıdi eken.

Bul joly qart adam jańaǵydan da yrshyp tústi. Tipti mashınadan da shyǵa qashar ma edi, biraq ol toqtaı qoımady. Onyń eki qoly jaǵasynda. Islam dinińde biri men biri bir jerge syıyspaıtyn shoshqa men qudaıdyń bir atalǵany qartty kúpir qazaqtan birjola qyńyraıtyp áketti. Ol eki qoly jaǵasynda, qara tońdydan bir qyryndap otyrdy. Qara tondy kisi endi maǵan qarap sóıledi. Ol tipti de qaljyńdap otyrmaǵan sıaqty. Qabaǵy qatý:

— Qudaıdy kórdim. Ol myna ózimizdiń Talǵarda júr. Biraq qudaı bireý deýshi edi, ekeý eken.

Avtobýsta jol qysqartý úshin ár nárseni aýyz qajaý etip kele jatqan kópshilik tegis qara tondyǵa nazaryn İİKİİ Shynynda munyń ózi qyzyq bolyp barady emes pe! Aldymen joq. dep júrgen qudaıymyzdy bar qylyp shyǵardy, sodan soń ol myna Talǵarda júr dedi. Endi ol bireý emes ekeý eken degende avtobýstaǵy bar qalqan qulaq qulaqshyndarynyń salpań qulaǵyn túrip qaldy. Mashınanyń artyn ala otyrǵan jigit, bul da bir saıqy mazaq bolý kerek, daryldaq daýsyn baryldaq motor úninen asyra aıqaılady.

— Eı, tondy bala, qudaıyńnyń túrin aıt, ony qandaı jaǵdaıda kórdiń. Kerek bolsa izdep taýyp alýymyzǵa ońaı bolsyn. Saǵan kóz qyryn saldy ma? Kóp uzamaı-aq qara tonyńdy laqtyryp uratyn boldyń ǵoı.

— Qara ton kısem tappaǵanymnan kıip júrgen joqpyn. Sharýaǵa sán jaraspas dep jumysqa kıe salǵanym. Onyń ústine 6—7 aı aqy-pulsyz júrseń qaıter ediń. Sol qudaı maǵan on kózimen emes, sol kózimen qarady.

Saıqy mazaq jigit qaıta julyp áketti.

— Sen áligi qudaıyńdy kórgenińdi aıt.— Jurt taǵy qara tondyǵa qarady, ol shytyna qaıta sóıledi. Uzaq sóıleýge kiriskendeı tamaǵyn kenep, bir jutqynyp aldy:

— Bala kúnimde áke-sheshem aıtqanda,— dedi qara tondy kisi,— qudaı bar dep júrdim. Beri kele mektepte ony birjola umyttym, Ol kezde qudaı men úshin joq bolatyn. Tipti jalpaq tizeden qan keship soǵysta júrgende de jaralanyp jatqanda da sol baıqusty esime bir almadym.

Jurt kúlmeıtin jerde-aq dý-dý kúlip áńgimeni bólip jiberdi. Qara tondy túzelip otyra bergende taǵy bireý búıirden qoıyp qaldy.

— Sen óziń kimsiń. Júzdiń júzin tanyǵansha, birdiń atyn bil degen.

— Eń aldymen qudaı kórgen qazaqpyn. Atym — Qondybaı. Qyzmetim—Talǵar mal bordaqylaý sovhozynyń tovarovedimin.

— Mine, estip jónińe kósh. Qudaıyńdy...

— Qudaı degenińiz,— dedi Qondybaı,— jurt jańylyp júr eken, ózimizdeı tamaǵy tesik adam eken, ol myna bizdiń sovhozdyń bas býhgalteri Bosov eken.— Jurt sandaryn bir-bir soqty. Qondybaı qaıta sóıledi:

— Ótken kóktemniń kezi bolatyn. Ol menen toraı surady. Men taýyp bere almadym. Óstip júrgende jamandatqyr qara bıe túıeden úrkip qazyqqa jyǵylmasy bar ma. Joq, bul memlekettiki emes, Bákirovtiki. Pále naq osy jerden bastaldy. Bákirovtyń qara bıesi men qabyldaǵan jylqy delinip, maǵan dereý mılısıa qyzmetkerleri jiberildi. Sóıtip qoldaǵy memleket malyn tegis hattap basqaǵa ótkizip kelesi buıryqty kútip qaldym. Sodan azdan keıip qyzmetpen qosh aıtystym. Toǵyz jyl istep toǵyz kúndeı bolmady, ańqaıyp qala berdim.

— Óziń de tek júrmegensiń ǵoı,— dedi baǵanaǵy qart beri taman burylyp.

Ne, Almaty mal daıyndaý tresiniń tekserýshisi Júkenov, bastyǵy Qoshqarov, býhgalter Bosov bes kún tekserip, moınyna salań etkizip eki myń som mingize saldy.

— Oı, kórgen qudaıyń mynalar bolsa ekeý emes, úsheý boldy ǵoı.

— Ras, úsheý eken. Dúnıede baýyrym býhgalterdeı jamandasa kórme. Men tipti jamandasaıyn dep pe edim, qolymda toraıy qurǵyr bolmaı qaldy ǵoı.

— Oı,oı, tondy bala, ólip ketseń de zańdy buzbaýyń kerek,— dedi alǵashqy saıqy mazaq. Qondybaı kúrsinip qoıyp qaıta sóıledi:

— Segiz kisiden alǵan maldy olardan alǵan joq dep jala japty. Tipti álgi tekserýshi Júkenov attas kisilerdi jaýapqa shaqyrdy, Ol men baıqustyń qańǵyp júrgenimdi qaıdan bilsin, «sıyr ótkizgen joqpyn» dep kelte qaıyrady. Tekserýshige keregi de sol. Bul tekserýshiniń basqa tekserýshiden taǵy bir aıyrmasy ara-arasynda kisi sabap ta aldy. Muny qudaı bolmasa isteı alar ma edi?

— Bulaı shatastyrý qudaıdyń da qolynan kelmes,— dedi bireý.

— Eı jigit,— dedi baǵanadan úndemeı otyrǵan qart beri burylyp.— Bul qudaıdyń isi emes, saıtannyń isi.

Jany qatty keıip ketti me, álde ádeıi shaldyń qytyǵyna tıgisi keldi me, Qondybaı kesip tastady:

— Oı, táıiri-aı, onyń qudaıy ne, saıtany ne. Men sonyń qaısysyn qalap otyr deısiz.

— Oıbaı-aý, óz malymyzdyń aqshasyna ózimiz zar boldyq qoı. Myna Qondybaıdyń bergen kvıtansıasyn ustap qańqıyp otyrmyz,— dep mashınanyń artynan bireý sóılep edi.

— Oıbaı, bizdi qoıshy, Sovet ókimeti turǵanda áıteýir aqshamyzdy bir alarmyz, toǵyz balasy bar anaý Bákirovtyń ala almaı júrgenin aıtsańshy,— dep aldyńǵy jaqtan da bireý qoıyp qaldy. Munda Qondybaıdan basqa da qudaıdy kórgender kóp eken, tus-tustan shýlap qoıa berdi:

Baǵanaǵy saıqymazaq jigit jónge kelip:

— Al sen áli bospysyń?—dedi Qondybaıǵa.

— Joq, mılısıa tekserdi, halyq soty, oblystyq sot tekserdi. Bári durys. Meni jumysqa qoıǵyzdy. Biraq myna jurttyń aqshasyn ala almaı júrgeni maǵan ótip barady. Soǵan kúıingennen soǵystan alǵan jaraqatym da ashylyp ketip, aýyryp ta jattym. Oǵan da senbeı, osynsha adamnyń aryzyn estimeı, sandaltyp qurtty ǵoı. On adamdy on aı sandaltý qudaıdyń qolynan ǵana kelse kerek-ti.

— Ary-beri júrip alatyn aqshanyń jartysyn da bitirdik,— desip jurt qaıta shýlan ketti. Baǵanaǵy qart buryla berip kúńk etti:

— Seniń qudaıyńnyń qulaǵy joq eken!

Qulaǵy joq eken dep oıladym, men de. Jular ma edi qulaqtaryn!

1966

---