InfoHub Logo

«Qojanyń kóńili qurtty súıer, kójesiniń qatyǵy joq» degen bir mátel jurt arasyna keń tarap ketken. Osyndaı bir jaǵdaı jaqynda memiń joldasym Biláldiń de basynan keshti.

Kesh taıanǵanda-aq Biláldiń oıy onǵa, sanasy sanǵa bólinip, kóńili shartarapty sharlaıdy. Ondaǵy oıy oqý emes, qyzmet emes, tipti kóp adamnyń basynda kezdese beretin qıyndyq—úı de emes, úılený máselesi.

Úılený! Úılený degen úılenip, bala-shaǵaly bolyp alǵan adamdarǵa op-ońaı, olarsha qarasań nesi bar, qudaıǵa shúkir, qyzdan kóp kim bar. Shetinen bireýine tanys ta, úılene qoı. Al Biláldiń oıyna bul túskende talaı tańdardy kózge tireýish qoıyp qarsy alady. Senbi kúngi keshter, jeksenbi kúnderi osyny oılaýǵa ketedi.

Ne jasyratyny bar, alǵash qyz degen shirkinniń oraıy kele beretin edi. Meıliń bıge bar, meıliń teatrǵa bar, meıliń parkke bar tanysý kıyn bolmaıtyn Sonan sońǵy bir kezeńderde tanysqandardyń kemshiligi soraıyp kórinip turatyn bir pále paıda boldy. Biriniń beti jalpaq biriniń boıy talpaq, endi bireýi qortıǵan alasa, taǵy bireýi soraıǵan uzyn, sonymen qısyq aıaq eken, qamyt aıaq eken dep júrip bul eki-úsh jyl da ótip ketti.

Budan keıingi bir kezeńde bettiń qyzyly, boıdyń uzyny, shashtyń súmbili, kózdiń shuńǵyly sóz bolmaıtyn boldy. Aqyldysy men abzalyn izdeýmen, biri ushqalaq, ári urysqaq eken dep júrdi. Mysaly Kúláı ózin qoǵamdyq oryndarda ustaı almaıdy eken, Kúltaı tym tymyrsyq eken, al Kúlpan daraqylaý, kúlegesh eken dep qyzdardy toǵyz saqqa júgirtti.

Sonymen kók etikti Biláldi jaqtyrmaı, kón etiktini Bilál jaqtyrmaı júrgende jas shirkin otyzdan asyp ta ketipti. Otyzdan asqan jastyń da ózindik ereksheligi bar. Burynǵydaı tynymsyz júre almaısyń. Júreıin deseń de jalǵyz kóshege syımaısyń. Al bireýmen birge júrý de qıyn. Óıtkeni seniń jasyńdaǵy boıdaq tabylmaıdy. Al bozbalamen júrseń uıatqa qaldyratyn jaıy taǵy bar. Ne isteý kerek?

Bir kúni keshke Bilál qyzmetten kelgen soń, azyraq jatyp dem alyp uzynsonarly saıahatyna taǵy shyqpaq boldy. Osy jerde oǵan bir oı sap ete qaldy.

Qandaı áıel alý kerek. Mamandyǵy qandaı? Mamandyǵy muǵalim bolsa she? Muǵalim bolǵanda mamandyǵy ádebıetshi bolsa, onda oǵan qalada oryn tabyla qoıa ma? Anaý Kúláıimniń, Sulýshashtyń júrgenin qaıtesiń. Joq, joq muǵalimniń keregi joq, erteden keshke deıin muǵalimniń júıkesin taýysady, ol ne jaryq kórseter deısiń. Qalaǵa ony ornalastyrý da qıyn ǵoı. Odan da ınjener-metallýrg bolǵany jaqsy emes pe? Oıbaı-aý munyń da mashaqaty az emes eken ǵoı. Erte ketip, kesh keletin bolady. Sonda ol maǵan shaı qaınatyp bere me, álde jumysyn isteı me. Zavodta istegen bir jaǵynan qara kúıelesh bolmaı turmaıdy. Ony jumystan qaıtqanda qarsy alýym kerek. Sonda kúıelesh-kúıelesh qylyp qalaı júrem. Meıli kyzmetke tez ornalasýy úshin ınjener bolsa bolsyn.

Oıbaı aý, osy men tabıǵı jaǵdaıdy qalaı umytyp ketkenmin. Basy aýyryp, baltyry syzdamaıtyn jan bolýshy ma edi. Men de aýyrmaımyn ba. Ia, mundaı jaǵdaıda meniń jubaıym dáriger bolǵany jaqsy. Syzdaǵan syrqatyńdy basy-aıaǵyńa qarap jumsaq qolymen betińnen bir sıpaǵannyń ózine ne jetsin. Biraq ol aqshany az alady-aý. E, taptym, taptym, onda men bir ǵylym kandıdatyna úılenýim kerek. Aqshasy da jeterlik bolady, qoǵamdyq oryndarda ózin de ustaı biledi.

Tura tur Bilál, shataspa, ǵylym kandıdatyna úılenem dep bir kempirge kez kelip, tańdaǵan tazǵa jolyǵady degendeı elge kúlki, jurtqa masqara bolyp júrersiń.

Iapyraı, kempipge úılenip qala jazdadym-aý. Qudaıdyń bir saqtaǵanyn qarashy! Eń bolmasa basqa jaǵy tegis kelmegenimen uıalmaı ertip júretindeı bolǵany jaqsy edi. Ári aqshasy bolsa, ózi sulý bolsa, qyzmeti de aıtqanda jurtty tańdandyryp tastasa. Sen ózin, ınjenersiń, al kelinshegiń kim degende, akademık bolmasa da aýyz toltyryp aıtarlyq adam bolsa dep oılap jatyp, Bilál meńireý uıqyǵa ketkenin sezbeı de qaldy.

Ol aqyry izdegenin tapty. Ózi qalaǵandaı aı dese aýzy, kún dese kózi bar bir sulýdy qushyp turǵanda qar jaýyp ketip, qardan qushaǵyndaǵy jaryn qorǵap shirene berip oıanyp ketti. Baıqasa qushaqtap jatqany ústinen ysyrylyp túsken jamylǵan kórpesi eken de, arqasy sýyq qabyrǵaǵa tıip jatyr eken. Saǵat segiz bolyp, kyzmetke baratyn ýaqyt taıanypty.

Qap, shirkin-aı! Jas otyz beske keldi, basqasyn bylaı qoıǵanda esek dámemen ótken qaıran bes jyl!

1960

---