InfoHub Logo

Sákendi kórgender kún sanap azaıyp, kórmegender kóbeıip keledi. Kórmegender kórsem, kórgender kóre tússem deıtin, jaratylysy ózgeshe bir jan edi ol.

Men ózim alǵashqy ret jıyrma birinshi jyldyń jazynda kórdim. Otyzynshy jylǵa deıin jınalystarda, dastarqan ústinde, óz úıinde kezdesip, sóılesip júrdik. Birde pikir talasyp alǵanym bar, árıne, pikir teńdestigi emes, jastyq albyrttyǵy bolar.

Sol Sákendi kórmegeli mine 45 jyl ótipti. Meniń kóńilimdegi onyń jarqyn beınesin áli tıtteı kir shalǵan joq, esime túsken saıyn orta boıly, tolqyndy qara shashty, ótkir, oıly qara kózdi, symbatty, kórikti, túsi aq pen qaranyń aralyǵyndaǵy qońyrqaı kisi kez aldyma keledi. Qadala qaraǵanda syrtyńdy túgili ishińdi de kórip turǵandaı. Al, oǵan qadalǵan kózder, ásirese, áıel kózderi ońaı aıyryla almaıtyn. Syrty — óte sulý, kerbez, tákappar, ishi — óte qarapaıym, kishipeıil edi. Aılaly, maıda sózdi, jumsaq minezdi emes-ti. Úni, minezi, sózi irileý bolatyn, aıtaryn týrasynan kelte aıtatyn, sense qaltqysyz senetin, sengishtik minezi basym edi. Aldanǵan, ıe tolǵanǵan kezde syryn tek qalamy ashatyn. Kóp jazsam, kóbirek aqsha tapsam, deýden aýlaq-ty. Keýdesin oı kernegende, sóz kernegende ǵana jazýǵa otyratyn.

Sáken jasynan top jara shyqqan júırik. Júırik árqıly, árqaısysy jerine jete toqtaıdy. Ataq, dańq, degender de sol sıaqty. Kúndik, jyldyq, ǵasyrlyq ataqtar bar. Solardyń ishinde Sákendiki eń uzaǵy — ǵasyrlyq ataq. Muralardyń eń qymbaty — sóz. Sóz — kún shalmas qarańǵy kóńildi shalady, kún jylytpas sýyq kóńildi jylytady, Sóz qudireti aqty qara, qarany aq etýge jetedi. Asyl adam da, asyl nárse de tozady, joǵalady. Asyl sóz máńgi jasaıdy.

Ár zamannyń, ár qaýymnyń ózine tán jańa oıy, oıyn jurtqa jaıatyn sózi bar. Sol sózdi kim buryn taýyp aıtsa, baqyt qusy sonyń basyna qonady. Qazaq dalasyna osy jańa sózdi alǵashqy ákelgen qarlyǵash dálirek aıtqanda Sovettik Sosıalısik dáýir sózin ádebıetimizge arqaý etip engizgen jańashyl Sáken ǵana.

Sáken tusyndaǵy ádebıettik jas butaq, bul kúnderde báıterekke aınaldy. Sáken aıtýǵa úlgermegen sózderdi biz aıttyq. Sáken shyǵýǵa úlgermegen belesterge biz shyqtyq. Sáken tusyndaǵydan áldeqaıda alǵa, bıikke kettik. Sonda da Sáken áli alda, áli bıik bolyp kórinedi. Sebebi ne?

Aǵynmen aǵa berýge bolady. Aǵynmen qarsylasa otyryp maqsatty jerge jetýge de bolady. Sáken maqsatyna týlaǵan tolqyndarmen alysa otyryp jetti. Biz aǵynnyń aıdaýymen jetigi kelemiz. Sáken óz tusynda top jara shyǵyp, halyq kóńiliniń tórinen oryn aldy. Bir kezde Abaıdy súıgendikten halqy erkeletip Ibrahım demeı, Abaı dese Sákendi Sadýaqas demeı, Sáken dedi. Qazirgi jazýshylarǵa bul dárejege jetý uly arman. Sondyqtan Sákenniń orny qazaq sovet ádebıetinde ózgeshe. Sondyqtan, ol bizge erekshe ardaqty, eskirmeıtin ónege.

Árbir qoǵam qaıratkeri ýaqytyna qaraı baǵalanady. Sáken qoǵam isine aralasqan kezde Rossıa ishi qym-qýyt tartys bolatyn. Eski zamannyń qara bulty sógilip, jańa zamannyń kógildir nurly sáýlesi enip kele jatqan. Qazaq dalasynda da kóne dúnıeler ókilderi men sovetshil, jańashyl azamattar arasynda, baı men jarly arasynda bitpes kúres bastalǵan shaq edi. «Kimdi kim jeńedi?» degen suraý bar aıqastyń shıelenisken túıinine aınalǵan-dy. Sosıalızm qalyń kóptiń, kapıtalızm az ǵana toptyń muraty bola tursa da, osyny elge uǵyndyrý ońaıǵa túsken joq. Bul jolda Lenın partıasy el kóńiline revolúsıa shyraǵyn jaqty, kúreskerler qolyna qarý, jolyna jaryq berdi. Sákendi de tar jol, taıǵaq keshýlerden jasytpaı, adastyrmaı alyp shyqqan da, jalyndata jyrlatqan da Lenın shyraǵy. Bul shyraqty qabyldamaǵandar el jurtynda ulyp qaldy.

Ózindeı halyq uldarymen qol ustasa, eldi bastaı ilgeri ketken Sákendi biz búgin baǵalaǵanda aldymen qazaq sovet ádebıetiniń atasy deımiz. Atadan bala asa beredi. Bizde de asyp jatyr. Biraq, qansha assa da, Sákendeı arnadan asqan qaısysy bar? Sondyqtan Sáken qazaq sovet ádebıetiniń tarıhynda belgili bıik báıterekterdiń biri bolyp qalyp qoıady. Sondyqtan oǵan biz túgil bizden keıingi urpaqtar da bas ıedi, onyń sonydan salǵan jolyn keńeıte beredi.

---