InfoHub Logo

Ortalarynda Tóle bı bar qazaq áskerlerinen jeńilip, qaıta toptasyp, qasha shabýyldap júrgen kezderdiń birinde Sámen batyr jaman tús kórip, shoshyp oıanady. Túsinde botbaı aýyldaryn jaý shaýyp ketipti. Erteńmen kórgen túsin Tóle bıge aıtady. Jáne de ózi aýylǵa baryp kelýge ruhsat suraıdy. Tóle bı:

— Jalǵyz barma, sarbazdaryńnan adam ala bar, negizgi toptaǵy sarbazdar jınalady, endi az kúnde qalmaqty qorshaýǵa alarmyz, — deıdi. Sámen batyr:

— Qazir bir adam bolsa da soǵysta artyq bolmaıdy, men ózim baryp kelemin, — dep jolǵa shyǵady.

Elge kelse qonysta eshkim joq, kóship ketken. Jalǵyz- jarym emes, Botbaı ata balalarynyń aýyldary túgel kóshken. Ary-beri izdestirip júrip, bir tútinniń ısi shyqqan jaqqa barsa, jalǵyz úı qoıshy, ol qoılarymen tasada qala beripti. Qoıshydan mán-jaıdy suraı bastaǵanda, aryp-ashyp eki bala keledi. Sámenniń bulardan bilgeni: «Barlyq aýyldy qalmaqtyń júzdeı adamy kelip, maldardy, kempir-shaldardy, bala-shaǵa, qyz-kelinshekterdi baılap-matap, kóshirip áketipti. Ózderi shatyrlaryn Qyzylqaınardyń basyna tigip, osy mańaıda qalǵan aýyldardy shaýyp, erteń shal-kempirlerdi baılap-matap tastap, maldy, qyz-qyrqyndy aıdap ketkeli jatqan kórinedi. Bular biriniń baılaýyn biri sheship, qashyp shyǵypty».

Sámen batyr qoıshynyń úıinen tamaq iship, jetegindegi shubar aıǵyryna minip, Qyzylqaınardaǵy tonaýshylarǵa qaraı bet túzeıdi. Tań qylań bergende mejeli jerge jetip, mańaıdy sholyp kórip, qandaı amal-aıla jasaý kerektigin de oılaıdy. Tóńiregi yńyrsyǵan el, bir shetinde tonap júrgen toptyń shatyrlary, esikteriniń aldynda eki jaýynger qaraýyldap otyr. Ózderin aınaldyra túıeni shógerip, tizdep tastapty. Eshkim óte almasyn degeni ǵoı. Shatyrǵa jaqyndaǵan Sámen astyndaǵy shubardyń tizginin jiberip, «Sámen! Sámen!» dep urandaǵanda shubar aıǵyr túıelerden qarǵyp ótip, esik aldyna jetedi. Uıqyly-oıaý sasyp qalǵan esiktiń kózindegi eki jaýyngerdi naızamen túırep, shatyrdyń esigin bosaǵasymen julyp alyp, «Jekpe-jek, jekpe-jek!» dep  aıǵaılaıdy. Shatyrdyń ishindegilerden ún shyqpaıdy, qaıtadan aıǵaılaǵanda, tonaýshylardyń basshysy:

— Ne tilegiń bar? Bárin oryndaıyq, — deıdi.

— Maǵan keregi sensiń, jekpe-jek! — dep qaıta aıǵaılaıdy.

Bir báleniń bolaryn bilgen tonaýshylardyń basshysy:

— Aıtqanyńnyń bárin oryndaıyq, tıe kórme, — dep jalyna bastaıdy. Sonda Sámen:

— Qazir bir adamyńdy jiberip, barlyq eldiń qol-aıaǵyn bosatyńdar, qoldary bosaǵan adamdar jaýyngerlerdiń qarý-jaraǵyn jınap ákelsin, maldarymyzdy órisine, úılerimizdi ornyna qondyryńdar, iship-jegen maldaryńnyń ornyna óz attaryńdy beresińder jáne ekinshi qazaq aýylyna jolamaısyńdar, shartym osy!» — deıdi.

Jaýlar bul shartty qabyldaıdy. Bir adamdy jiberip, búkil eldi bosattyrady, qoldary bosaǵan el Sámenniń kelgenin biledi de, júrýge jaraıtyndary jaýyngerlerdiń qarý-jaraqtaryn jınap ákeledi, maldaryn órisine aıdap, úılerine ornyna qondyrǵan soń qalmaqtar óz joldaryna túsedi. Aýyldan uzap shyqqan soń bir adam:

— Bir adamnan nege sonsha qoryqtyq, júz jaýynger turyp, — deıdi. Sonda basshy turyp:

— Sámenniń eki ıyǵynda eki jolbarys, artynda bir top jolbarys turdy, soǵysqanymyzda eshkim aman qalmaıtyn edi, qazir bárimiz amanbyz, — dep jaýap beredi.

El ornyna jaıǵasqan soń Sámen batyr sarbazdaryna oralady. Tóle bıge bolǵan jaǵdaıdy aıtady. Lajysyz óz atyn óz urandap shapqanyn aıtady. Sonda Tóle bı: «Seniń atyń tórt botbaıǵa uran bolsyn!» — dep búkil eldiń aldynda bata beredi. Sodan keıin botbaı eliniń urany «Botbaı» jáne «Sámen» bolypty.

Ataqty Ańyraqaı shaıqasynda oısyraı jeńilgen qalmaqtar İle boıynda da jeńilis tabady. Qazaq batyrlary olardy Jońǵar taýynan asyryp qýyp, Alataýdyń ystyq kóline deıingi burynǵy qalmaqtar basyp alǵan jerlerdi de bosatady. Soǵystyń sońynda Tóle bı Sámen batyrdy shaqyryp alyp: «El tynyshtyǵy úshin sarbazdaryńmen eki jyldaı jońǵardan berirek qala tur, qalmaqtar qaıta shabýylǵa shyqsa, qazaq batyrlary sarbazdaryn jınap kelgenshe qalmaqtardy asýdan asyrmaı tur», — deıdi. Sámen batyr eki jyldan asa asýda bolady. Sodan bolsa kerek, «Sámen taýy», «Sámen qudyǵy», «Sámen qystaýy» degen ataýlar barshylyq.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalańtós batyr

Elshibek batyr týraly

Er Jaýǵash

---