InfoHub Logo

Sańyryq batyr (1692-?) — jońǵar basqynshylyǵyna qarsy kúrestegi ataqty batyrlardyń biri. Shyqqan tegi — Uly júzdiń Oshaqty taıpasynyń Tasjúrek rýynan. Ákesi — Toqtabaı da batyr bolǵan. Ol kisi kezinde batyrlyǵymen birge, taımas týrashyldyǵymen, aýytqymas ádildigimen de elge tanylyp, aty shyǵypty. Ákeniń osy qasıeti balalaryna da juǵyp, Sańyraqtyń aǵasy Dánen de, inisi Sarymergen de batyr bolǵan.

Atadan balaǵa berilgen áńgimeler arqyly Sańyraqtyń búgingi urpaqtary atalaryn: «Uzyn boıly, jaýyryny sál eńkishteý, qoldary áleýetti, ala kóz, túsi sýyq, susty kisi bolǵan» dep sýretteıdi. Sańyraqtyń erekshe qasıeti — quralaıdy kózge atqan mergen bolǵan. Alǵashqyda ataǵy osy mergendigimen shyqqan. Oshaqtynyń ataqty bir baıy toı jasap, sonda mergender jarysyn ótkizip, bas báıgege qaly kilem jabylǵan qara nar bastaǵan toǵyz jáne súıekten jasap, altynmen aptap, kúmispen kúptegen keremet sadaqty tigedi. Osy saıysta 16 jasar Sańyraq bas júldeni jeńip alady. Keıin «Sańyraqtyń sarnaýyǵy» dep atalyp ketken osy sadaq Sańyryq batyrdyń jońǵarmen soǵystaǵy bas qarýynyń biri bolǵan.

Sańyryqtyń batyrlyq joly áıgili «Aqtaban shubyryndydan» keıin bastalady. Atamekeni jaý qolynda qalyp, bosqan eldiń aýyr halyn kórip, et júregi ezilgen qazaqtyń namysty uldary ata jaýdan kek alý qamyna kirisip, jer-jerde jaýynger jasaqtar quraıdy. Olar jaýshy jiberip, ózara habarlasyp, bir-birimen birigip, kóp uzamaı búkil halyqtyq uly kúshke aınalady. Osyndaı birigýler kezinde alǵashqylardyń biri bolyp tize qosqan Uly júzdiń Sańyryq batyrymen kishi júzdiń Taılaq batyry bolady. Olar osydan keıin jup jazbaı, el eńsesin kótergen tuńǵysh jeńisti ákelgen Bulantty shaıqasynda, túpkilikti jeńiske betburys jasatqan Ańyraqaı shaıqasynda da bir bolady.

Tarıhshylar Bulantty shaıqasynda shabýyldaýshy áskerdiń qolbasshylary bolǵan Sańyryq pen Taılaq batyrlardy osy jolǵy jeńistiń «jolasharlary» boldy dep baǵalaıdy. Sańyryq batyr jasaǵy budan keıin de talaı shaıqasqa qatysqan. Onyń Talas boıyn jaýdan tazartýdaǵy, ásirese, Aqkeserligi el aýzynda ańyzǵa, jyr-dastanǵa aınalǵan. Halyq arasyndaǵy sondaı jyrlardyń birindegi: «Bosqan eldi qurap , qol bastaǵan Sańyryq. Qarsy kelgen jaýyna, qyrǵyn salǵan Sańyryq. Antalaǵan qalmaqqa , súrgin salǵan Sańyryq. Taılaq batyr ekeýi serik bolǵan Sańyryq» dep jalǵasa beretin ór joldar el qorǵaǵan erine rıza bolǵan halqynyń eren qurmetindeı, este saqtar máńgi eskertkishindeı kórinip, tym asqaq estiledi.

---