InfoHub Logo

Sattar Asqaruly Erýbaev qazirgi Shymkent oblysy, Túrkistan aýdanynda 1914 jyly dúnıege kelgen. 1923 jyly Túrkistan jeti jyldyq mektebinde oqydy. Muny bitirgennen soń jetijyldyq orys mektebinde oqyp, ony úzdik aıaqtap shyǵady.

1930-shy jyly Sattardyń belsendi komsomol múshesi jáne zeıindi jas ekeni eskerilip, joǵary oqý oryndaryna daıarlanatyn Almatydaǵy daıyndyq kýrsyna jiberiledi. Sol jyly ol Qazaqstan oqý Komısarıatynyń arnaıy joldamasymen Lenıngrad tarıh, fılosofıa jáne lıngvısıka ınstıtýtyna túsedi. Instıtýtty Sattar 1933 jyly úzdik baǵamen bitirip shyqty. Ol dıplomdyq jumysyn óte jaqsy qorǵaıdy jáne osy eńbegi úshin báıge alady. Sóıtip, bul jumys baspasóz betinde jarıalansyn degen qaýly shyǵarylady. Ustazdarynyń usynystary boıynsha S. Erýbaev aspırantýraǵa qaldyrylǵan eken. Biraq Qazaqstan ólkelik komsomol komıteti arnaıy jedelhat joldap, S. Erýbaevty shuǵyl túrde Qazaqstanǵa shaqyrtady. Osyǵan baılanysty Sattar, oqýyn qaldyryp, elge oralady.

Almatyda Sattar 1933-1934 jyldary “Lenınskaıa smena” gazeti ádebıet jáne óner bóliminiń meńgerýshisi, “Lenınshil jas” gazeti redaktory; mádenıette 1934 jyly birer aı mýzyka teatrynyń dırektory; bilim berý salasynda 1933-1934 jyldary Joǵary aýyl sharýashylyq mektebinde fılosofıa kafedrasynyń ustazy qyzmetter atqardy. Qazaqstan ólkelik partıa komıtetiniń “Qaraǵandy poletarıaty” gazetiniń jaýapty redaktorynyń orynbasary bolyp isteıdi. Qalamy ushqyr, pikiri taza, daryndy qalamger S. Erýbaev sol kezde Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń birinshi sezine qatysyp, odaq músheligine alǵash qabyldanǵandardyń biri boldy. 1935 jyldyń jazynda S. Erýbaev Lenıngrad ýnıversıtetiniń aspırantýrasyna túsedi. Biraq meńdep ketken ókpe aýrýy oǵan bar bolǵany bir-aq jyl oqýǵa múmkindik beredi. Osydan soń Sattar Almatyǵa qaıtýǵa májbúr bolady. Munda ol 1936-1937 jyldary Qazaqstan pedagogıkalyq ınstıtýtyna qazaq ádebıetiniń tarıhy men teorıasynan leksıalar oqıdy. Biraq boıyn ábden meńdep alǵan aýyr dert Sattardy 1937 jyldyń ekinshi maýsymynda Almaty qalasyndaǵy Týrksıb aýrýhanasynda kóz jumǵyzdy. Onda ol bar bolǵany 23 jasta edi.

«Sattar prozaık, Sattar aqyn, Sattar pýblısıs, Sattar parodıst, Sattar dramatýrg, Sattar uıymdastyrýshy. Osynyń bárine Sattar stýdent, Sattar aspırant degendi qosyńyz. Qalaı syǵymdasań da bas-aıaǵy jıyrma úsh jylǵa syıdyra almaı dal bolasyń. Sattar syıdyrypty. Sattar úlgeripti» — dep belgili qalamger Dýlat Isabekov 2004 jyldyń 15 qazan aıyndaǵy Qazaq ádebıeti gazetindegi maqalasynda aıtqandaı osyndaı qysqa ómirinde artyna óshpes mura qaldyrǵan qazaqtyń daryn uldarynyń biri Sattar Erýbaevtyń esimi árqashanda el esinde. 1966 jyly Sattar Erýbaevqa Qazaqstan Lenın komsomoly atyndaǵy syılyq berildi. Túrkistan qalasynda Sattar murajaıy bar. Qaraǵandyda Sattar Erýbaevtyń atynda mektep, úlken kóshe bar. Onyń ómir joly, shyǵarmalary — Qazaqstan tarıhynyń, qazaq ádebıetiniń bir ushqyny, bir ǵana bólshegi edi. Sattar Erýbaev «Traktorshy komsomoldyń jyry», «Kolhoz bazarynda», «Aqyn jyry», «Úsh shahter týraly», «Merýert alqa» t.b. balladalaryn «Baqyt», «Ómir kórkemdigi», «Kelesi soǵys týraly» novelalaryn, birneshe satıralyq áńgimeler jazdy. S. Erýbaev M. Janǵojınmen birigip mektep oqýshylaryna arnalǵan qazaq ádebıeti hrestomatıasyn qurastyrdy. Sonymen qosa aýdarmashylyqpen de shuǵyldanǵan. Ol K. Chýkovskııdiń, Iý. Berezınniń, A. Sýrıkovtyń, I. Erenbýrgtiń keıbir shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan.

S. Erýbaev 1934 jyly Qaraǵandyǵa, qaınaǵan eńbek ortasyna kelgenine qatty qýanǵan. Sol tusta jazǵan bir kúndeliginde Sattar: “Men Qaraǵandyǵa rızamyn, ol meni jazýshy etip shyǵaratyn boldy!” depti. Qaraǵandy ony jazýshy etip shyǵardy. Sattar ádebıet súıer qaýymǵa málim “Meniń qurdastarym” romanyn dál osy kezde jaza bastaǵan edi. Bul roman qazaq jumysshy tabynyń qalyptasa bastaý tarıhynan, 30-jyldarǵy Qaraǵandy syndy iri ónerkásip oshaǵynyń tynys-tirshiliginen syr shertken, alǵashqy ulttyq tehnıkalyq ıntellıgensıa ókilderiniń beınelerin somdaǵan týyndy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Sattar Erýbaevtyń óleńderi

Sattar Erýbaevtyń týyndylary

Sattar Erýbaevtyń naqyl sózderi

---