InfoHub Logo

Sasyq meńdýana (dýrman obyknovennyı, Datura stramonium L.) — bir jyldyq, shóp tektes ósimdik. Bıiktigi 1 metrden asady. Sabaǵynyń syrty tegis, ishi qýys, tik ósedi. Japyraqtarynyń ushtary sýıir, salaly, iri, shetterinde oıyqtary bar, saǵaqtary uzyn, ústińgi jaǵy qoıý jasyl, tómengi butaqty jerinde olar jalǵyz-jalǵyzdan ornalasqan. Gúl táji uzyn tútikshe tárizdenip, gúl tostaǵanshasynan asyp turady. Uryǵy — uzyndyǵy 3-4 santımetrlik syrty tikendi, jumyrtqa tárizdi qaýashaq. Pisken kezde ishinen 500-ge jýyq úlken qara dánekteri tógiledi. Ósimdiktiń bas aınaldyratyndaı jaǵymsyz ıisi bar.

Shilde-tamyz aılarynda gúldegen kezinde japyraqtaryn jınap alyp keptiredi. Quramynda gıosıamın, skopolamın, atropın bar. Ósimdiktiń japyraǵynan jasalǵan dáriler joǵarǵy nerv júıelerin tynyshtandyrady, bronhtardy keńeıtedi, denedegi bezderdiń sól bólýin azaıtady. Sasyq meńdýanany kóbinese bronh demikpesin emdeý úshin paıdalanady.

Halyq medısınasynda sasyq meńdýanany nevralgıany, aıaq-qoldyń tyrysýyn, horeıany, qoıanshyqty, toqtaýsyz yqylyq atýdy emdeý úshin qoldanady. Tik ishek aınalyp shyǵyp ketkende bulaý jasap otyrady. İshek qatty túıilip aýyrǵanda jáne revmatızm aýrýyna da qarsy paıdalanady.

Dárini daıyndaý jáne qoldaný tásili

Ósimdik japyraǵynyń untaqtalǵan 20 gramyn 1 stakan qaınap turǵan sýǵa salyp 20 mınýt tundyrady da, muryn arqyly 20 mınýt dem alady. Bulaý jasaý úshin onyń 20 gramyn bir shelek sýǵa salyp, vanadaǵy sýǵa qosyp paıdalanýǵa bolady. Spırtti tunba: 20 gram untaq talǵan japyraqty 100 ml spırtke salyp 8-10 kún tundyrady da, shóbin súzip tastap, tunbanyń 2 tamshysyn 2 qasyq sýǵa tamyzyp kúnine 4-5 ret ishedi. Keıde kópshilik arasynda ózin-ózi emdeımin dep júrip ýlanatyndar da kezdesedi. Ýlanǵan adamnyn beti qyzarady, kóz qarashyǵy úlkeıedi. Kisi typyshsyzdanady, túsiniksiz álde nelerdi aıtyp sóıleıdi, kózine ár túrli nárseler kóringendeı bolady, birte-birte esinen aırylady. Emdelgen jaǵdaıda joǵaryda aıtylǵan belgilerdin bári bir-eki kúıde joq bolady, biraq kózdiń qarashyǵy bir aptaǵa deıin úlkeıip júredi. Kisi bul kezde jaqyndaǵy zattardy kóre almaıdy. Mine, osy jaǵdaılarǵa baılanysty sasyq meńdýanadan jasalǵan dárilerdi tek dárigerdiń qatań baqylaýymen ǵana paıdalanǵan durys.

---