InfoHub Logo

Biz ekeý edik. Gıtarashy jigit sholaq saýsaqtarymen mys ishekti syryldata shertip, sherin tarqata bastady. Orta boıly, shymyr deneli, qońyr kózderi bas súıek qýysyna enteleı enip, shúńireıe túsken, shashyn aq qyraý shalǵan eken. Ánshi daýysyn sozǵan saıyn ánniń názik ıirimderi kóńilińdi tylsym tuńǵıyqqa tartyp áketip, elite túsedi. Kúmbirlegen qońyr daýysy dala sazyn estirtkendeı qulaq quryshyn qandyryp, qıalyńdy qıanǵa shalqytady. Alpys eki tamyryńdy ıitip, keıde nazdy, keıde órekpigen áýenmen janyńdy jadyratady. Temirdiń qolyndaǵy qulyn deneli aspaptyń pernelerin kembaǵal saýsaqtar sıpa-laı, syrǵytqan saıyn aýyr oıǵa shomdyrady.

— O, gıtara, shyrqa, shyrqa, shyrqa taǵy da.

Ánshi jigittiń qońyr daýysyn kúmbirlete jańǵyryp, ózen boıyn ádemi bir dirilge elitip áketedi. Jylandaı ıreleńdegen sýly alqap beti kún sáýlesimen dir-dir etip, oınaq salady. Jas jigittiń tebindep kele jatqan murtyndaı qara jerden qyltıyp, boı kótergen kók shóptiń betin kóktemgi saýmal samal terbetedi. Kókte kún kúlimsirep, ózen tasynan sekire oınaqtaǵan móldir tamshylarǵa shyraı kirgizip, jylt-jylt etedi.

Kenet jigit muńǵa malǵan ánin kilt úzdi. Qos janarym tórt ishekti aıalaǵan jarymjan saýsaqtardan ajyramaı turǵan. Ánshi suraq qoıǵym kelgenimdi sezip:

— Jas kezimizde gıtarany táp-táýir tartyp edik, bárin umyta bastappyz qoı. Kóp án bilýshi edim, qazir sózderi esimde qalmapty. Talaı qyzyqty dáýren bastan ótti ǵoı. Ándi tań atqansha aıta berýshi edik. Ol kezde saýsaqtarym da bútin bolatyn...

— Qazir de jaman tartpaısyz... 

— E, ol kezde jas edik qoı, — dep ánshi gıtarasynyń únin baıaýlata, yńyldaı bir áýenge túsip ketti. Sosyn oń qolymen ishekterdi qatty qaǵyp-qaǵyp jiberip:

— Ómir degen ótkinshi eken. Bári kúni keshe ǵana bolǵan sıaqty. Endi mine, qyryqtan da asyp qalyppyz.

«Saýsaqtary sholaq bolsa da, pernesi aýyr gıtarany keremet tartady eken» degen oıdyń jetegine enip: 

— Tyrnaq joq qoı, aýyrmaı ma? — dedim.

— Úırenip kettik qoı. Ómir bárine úıretedi eken. Saýsaqtarymdy qısam da, gıtaramdy tastaı almadym ǵoı, — dep ázildeı kúldi. Áıtkenmen, kóńil júdep qalǵanyn jasyra almady.

— Saýsaqtaryńyzǵa ne bolǵan? — dedim jan jarasyn tyrnap alsam da, qyzyǵýshylyǵym jeńip.

— E, ol uzaq áńgime ǵoı, — dedi gıtarashy kóńilsiz kúıge enip.

* * *

—  Ol kezde jas boldym dep aıttym ǵoı. Men ózi kishkentaı kezimnen ánge qumar boldym. Aýylda mýzyka mektebi bolmasa da, qatty qyzyǵyp, gıtarany úlkenderden óz betimshe úırenip aldym. Nota bilmeıtinmin, biraq kez kelgen áýendi gıtaraǵa salyp oryndaı berem. Sodan ne kerek, aýyldyqtar meni gıtarashy jigit dep ataıtyn boldy. Maqtanǵanym emes, aýylda birde-bir toı mensiz ótpeıtin boldy. Toı-tomalaqtyń ortasynda júrdim. Daýysym da zor bolatyn. Keshke aýyl syrtyna qydyrǵanda qyzdar meniń janyma otyryp án tyńdaǵandy unatatatyn. Keıin Almatyǵa oqýǵa túskende de qyzdardyń kóbi meniń ánime ǵashyq boldy. Óziń bilesiń ǵoı, jataqhanaǵa jınalyp, túnimen án shyrqaımyz. Stýdenttik ómir qyzyq qoı: túnimen án salyp, tań atqansha dýmandatyp júremiz.

Ánshi oıǵa shomdy. Jan qaltasyndaǵy qoraptan bir shylymdy alyp, ot tutatty. Býy burqyraǵan temeki ısin jek kóretinmin, serigim sony sezgendeı eki-úsh ret ishke soryp, tabanymen sóndirip tastady.

— Án salasyz ǵoı, temeki shegý zıan emes pe? — dedim.

— Bilem ǵoı, aýylda úlkenderge eliktep... osy qurǵyrdy qoıa almaı júrmin...

— M-m... Sonshalyqty qıyn ba?

— Bir kúni tastaımyn ǵoı... Mahabbatymdy da tastadym ǵoı... Onyń janynda temeki degen túk te emes.

Ánshi kóńilsiz jymıdy.

— Adamnyń júreginde ıman, boıynda erik-jiger bolsa, ózin ońaı basqarady dep estigem. Araq, temekini tastaı almaımyn dep júrgenderdi jigersiz adamdar dep oılaımyn.

— Iá, bári adamnyń ózine baılanysty. Biraq mahabbatqa kelgende durys sheshim qabyldaı almadym.

— Sodan keıin ne boldy? — dedim qyzyqty oqıǵasyn estýge qumartyp.

Besin aýyp bara jatty. Ol ornynan turyp, ústin qaqqyshtap, alǵa júrip ketti. Kún tas tóbege kelgen soń taldyń kóleńkesine jaıǵastyq.

— Men bir qyzǵa sumdyq ǵashyq boldym, — dep jalǵady ol áńgimesin, — Ol da men salǵan ánderdi súısine tyńdap, janymnan bir eli shyqpaıtyn. Ekeýmiz bir bolýǵa sert berdik. Bári keremet edi. Bir-birimizge ólerdeı ǵashyq boldyq. Qoshtasqanda qımastyqpen qushaǵymyz áreń ajyraıtyn. Qyzdyń aty Sáýle edi. Ol óte sulý bolatyn. Sáýle dese, Sáýle edi ǵoı. Taldyrmash kelgen, kekildi qyz. Kún nuryna shomylǵan aqquba júzinen adamdy eriksiz elitetin bir jylylyq, jaqyndyq lebi esip turatyn. Oıǵa toly qońyr kózderi oınaqshyp, jalt-jult etip, syńǵyrlaı kúletin. Sáýle meniń ónerime essiz ǵashyq boldy. Men keshkisin jataqhanadan shyǵyp, súıiktimniń janynan tabylatynmyn. Túnimen gıtara shertip, ekeýmiz qosyla án shyrqaıtynbyz. Juldyzdar jymyńdaǵan aspan astynda syrlasyp, armandarymyzben bólisetinbiz. Stýdenttik ómirdiń bári keremet, ertegideı ótip jatqan. Álgi reket kelgenshe...

— Reket?

Aýyzymnan maǵynasy qorqynyshty sóz qatty shyǵyp ketti bilem, Temir jaqtyrmaı qaldy. Áńgime kilt úzilgen. Aıtýshyǵa qulaq salyp otyra bermeı, nesine sózin bóldim eken dep ózime renjidim. Arada únsizdik ornaǵan. Ol aǵyp jatqan ózenge uzaq qarady. Sholaq saýsaqtar gıtarany qaıta aıalaı bastady. Mýzykant jigittiń oıy bólinip, tanys ánniń sózin esine túsire almaı yńyldap otyrdy.

— Rasynda, reket pe? — dedim ılanbaǵan adamdaı.

— Iá, reket. Ol da Sáýleni unatyp qalypty. Bujyr bet, qap-qara bireý. Ústinde teri kúrteshe kıgen, kózildirik taqqan dáý neme eken. Janymyzdan sheteldik kóligimen ótip júrgende mán bermegen ekem.

— Sáýleni unatatynyn qaıdan bildińiz? Temir myrs etti.

— Keshke Sáýleniń jataqhanasynan kele jatqanda ekeýin ańdaýsyz kórip qaldym. Kóz baılanar shaq bolyp qalǵan bolatyn, olar meni baıqaǵan joq. Polısıadan qashyp júrgen urydaı buryshta tyǵylyp turyp, sózderin eriksiz tyńdadym.

— Sáýle, — dedi bujyr bet, — Ana «ánshi balapandy» tasta. Ekeýmiz birge júreıik. Men seni baqytty, baı qylam. Baqyttan basyń shyr aınalady áli. Saǵan qandaı kólik unaıdy ózi?

— Sen maǵan unamaısyń, — dedi Sáýle nemketti. İshteı qýanyp qaldym.

— Al maǵan unaısyń. Seni unatyp qaldym. Óz baqytyńnan bas tartpa! — dep, kóliginiń ishine bas suǵyp Sáýleniń qolyna bir qushaq raýshan gúlin ustatty. — Qarashy, osynyń bári sen úshin! Ómir boıy úlde men búldege oranasyń. Keremet emes pe?

— Maǵan senen esh nárseniń keregi joq! — degen Sáýle gúldi kóliktiń ústine laqtyra saldy.

— Ashýlanba! Áli de jaqsylap oılan. Sen meni bilmeısiń. Qazir unatpasań, keıin úırenip, unatyp ketesiń. Júr, ekeýmiz meıramhanaǵa baraıyq. Jaqsylap toılataıyq. Saǵan áli talaı qyzyq kórsetem.

— Áýre bolmaı-aq qoı, — dedi Sáýle.

— Men súıetin jigit sen emes.

Álsizge álimjettik kórsetip, qalaǵanyn istetetin bujyr qara óziniń qyzdyń aldynda dármensiz kúıge túskeni úshin ashýlanyp ketti.

— Sonda kim?! Álgi qaıyrshy gıtarıst pe?!

Sáýle úndemedi. Keri burylyp, jataqhanǵa kirip ketti. Men onyń adaldyǵyna tánti bolyp qaldym.

Arada eki kún ótken. Túnimen Sáýleme án shyrqap, Almatynyń samaladaı jarqyraǵan kóshelerin jaıaý aralap, jataqhanama kele jatqanmyn. Aldymnan qara ınomarka kilt toqtap, ishinen eńgezerdeı tórt jigit atyp shyqty. Áı-sháıǵa qaramaı, meni soǵa bastady. Ol kezde men túngi klýbtarǵa baryp, gıtaramen án salatynmyn. Qansha qımasam da, stýdenttik tıyn-tebinimdi jınap alǵan gıtarammen bireýin bastan salyp kep jiberdim. Gıtaram qaq bólindi. Sodan jigitter meni jabyla sabap, jerge sulatyp tastady. Qansha qorǵansam da, kóptiń aty kóp emes pe, meni tepkileı bastady.

Bir kezde basym solqyldap, bet-aýyzymnan qan saýlap ketkenin sezdim. Qos qolymmen betimdi jaýyp, ıttiń balalary búıregimnen tepkileı bergen soń búktetile jıyrylyp, shyntaǵymmen qorǵandym. Bir kezde kózimniń aldy tumandanyp, esim aýyp bara jatty.

— Toqtatyńdar! — dep bireý aıǵaı saldy. Bujyr qara bet reket ekenin daýysynan tanydym.

— Jiberińder meni! — dep aıǵaı saldym.

— Eı, gıtarıst! — dedi reket. — Sáýleni umyt, túsindiń be?!

Men turýǵa árekettenip, qasarysa tústim. Eki jigit eki qolymnan ustap, úshinshisi bylshyldatyp uryp jatyr. Qansha julqylasam da, eńgezerdeı nemeler jiberer emes.

— Sen kimsiń? — dedim tistenip. Ernimnen qyzyl qan saýlap, ústimdegi kúrteshemniń aldy aıǵyzdalyp qalǵanyn sonda bir-aq kórdim.

— Men — Bahamyn. Almatyda bári meni biledi.

Bireý-mireý kómekke keler degen úmitpen aıǵaı saldym.

— Qarańdar! «Ánshi balapannyń» tili shyǵypty! — dep bujyr bet qarqyldap kúlip jiberdi. — Bosqa áýre bolma, bul jerde saǵan eshkim kómektespeıdi. Sáýlege jolama, uqtyń ba?! — dep shaıqatylyp áreń turǵan meniń jaǵamnan alyp, basymen perip jiberdi. Qos janarym jarq ete qaldy. Ashýǵa býlyǵyp tur edim.

— Sáýlede seniń sharýań bolmasyń! Nemene, basqa qyz tappaı qaldyń ba?! — dedim tistenip.

— Jigitter, mynaý túk túsinbepti. Balǵany ákelińder, — dedi bujyr qara buıyra. Osy sátte qashpaq bolyp julqynyp qaldym, biraq onymnan eshteńe shyqpady. Ózimniń aýyr soqqylardan ábden álsirep qalǵanymdy sezdim. Eki qolymnan ustap turǵan eki jigit jerge etpetimnen jalp etkizdi. Omyrtqam kilt ete qalǵandaı boldy. Bir kezde bujyr qaranyń saýsaqtarymdy týflıimen basyp turǵanyn kórdim.

— Sen endi gıtarany eshqashan oınaı almaıtyn bolasyń. Sáýle de seni umytatyn bolady, — dep qarqyldaı kúldi reket. — Al, sen osy kúndi eshqashan umytpaıtyn bolasyń!

Bujyr qara Baha asfált ústinde jatqan suq saýsaǵymnyń basyn balǵamen bir soqty. Baqyryp jiberdim. Janym kózime kórindi. Saýsaǵymnyń dýyldaı jónelgenin, súıegimniń opyryla synyp bara jatqanyn sezdim.

— Seniń óneriń osymen bitti! — dedi ashýǵa býlyqqan reket saýsaqtarymdy birinen soń birin syndyra berip. Baj ete qaldym. Búkil ómirim kóz aldymnan óte shyqqandaı boldy. Ómirimde janym munsha qınalyp kórmepti. 

— Jiber meni! Kómektesińder! — dep aıǵaılaýǵa mursham áreń jetti. Biraq daýysym qarlyǵyp, esimnen tanyp bara jattym. Ortan terek... Shyldyr shúmek... Kishkentaı bóbek... Bári birinen soń biri balǵa soqqysynyń astynda qaldy. Qulaǵymnyń túbine Sáýleniń jalynyshty úni estildi.

— Tıispeńder! Ońbaǵandar!

Ómirimde tuńǵysh ret ózimniń dármensizdigim úshin qatty ókindim. Sáýleniń mundaı kúıimdi kórgenin qalamaǵan edim.

— Eı, «ánshi balapan»! Sáýlege jaqyndasań, óltirem! — dedi reket Baha. Men eseńgirep, talyqsyp kettim.

Erteńinde esimdi aýrýhanada bir-aq jıdym. Kim, qashan munda ákep tastaǵanyn bilmeımin. Kóz aldym tumandanyp, arýaqtar elestedi. Sóıtsem, aq halat kıgen medbıkeler eken.

— Men qaıdamyn? — dedim dárigerlerge kirpigim áreń qımyldap jatyp. 

— Aýrýhanadasyz. Siz ózińizge ne bolǵanyn bilesiz be?

Sonda ǵana esime bujyr bet rekettiń saýsaqtarymdy balǵamen uryp jatqany túsip ketti. Denem titirkenip ketti. Dereý saýsaqtarymdy kórgim keldi. Ókinishitisi — dárigerler dákemen orap tastapty. Qımyldata almadym. 

— Saýsaqtaryma ne boldy? — dedim shoshyp. Tósekten atyp turǵym keldi, biraq denemdi kótere almadym. Betim ysyp, shekem solqyldap barady.

— Qoryqpańyz, ýaıymdamańyz, bári jaqsy.

— Jasyrmaı aıta berińizder, — dedim dárigerlerge ótinip.

— Saýsaqtarymnyń janshylǵanyn bilem.

— Ókinishke qaraı, saýsaqtaryńyzdyń basyn kesip tastadyq. Súıekteri ýatylyp ketipti. Biz qoldan kelgenniń bárin jasadyq. Qaıta qolyńyzdy býyndary saý. Qalaı jaraqatap júrsiz?

Dárigerlerge stanokpen jumys istegende baıqaýsyz jaraqat aldym dep ótirik aıttym. Saýsaqtarym ǵana emes, óne-boıyn kógerip tur edi. Aq jeleńdi abzal jandardyń maǵan senbegenin músirkeı qaraǵan janarlarynan baıqadym. Shyndyqty aıtýǵa reketten qoryqtym. Sumpaıyny sotqa berip, Sáýleni kýáger retinde tartqym kelmedi. Ekeýmizge de zıany tıip kete me dep qoryqtym. Qudaıdan qoryqpaǵan pendeniń eshkimdi aıamaıtynyna kózim jetti. Amalsyz Sáýlege qaıtyp barmadym. Óıtkeni, saýsaqtarymdy aıasyz janshyp, syndyrǵan qanisher meni óltiretin edi. Meniń ólgim kelmedi. Amal qansha, Sáýlege adaldyq tanyta almadym. Mahabbatym úshin qurbandyqqa daıyn bolmadym.

... Kún ekintige taıady. Gıtarıst jigittiń boıyn ashý men yza kernep, kóńilsizdik bıledi. Ózin sabyrǵa shaqyrǵysy kelgendeı qaltasynan shylym alyp, sherin tarqatty. Kógaldyń ústine jata ketip, shylymdy soraptap, tumsa tabıǵatqa qoıý tútindi býdaqtatty. Jaǵymsyz ıis qolqany qapty. Men temeki tartpańyz dep aıta almadym. Sálden soń ol ashýyn basyp, sabyrǵa kelgen.

— Onyń bári ótti, ketti, qaıtesiń. Amal qansha, men mahabbatyma qosyla almadym. Qazir otbasym bar, balalarymnyń amandyǵyn tileımin. Sáýle meniń júregime bulttan shyqqan kún sekildi shýaq shashyp ketti. Súıiktimnen aıyrylyp, keýdemdi saǵynysh kernegende jalǵyz jubanyshym gıtaramdy qolǵa alam. Mahabbatymnyń belgisi retinde osy synyq saýsaqtarym ǵana qaldy, — dedi gıtarashy zorǵa jymıyp. Kóńilim qońyltaqsyp qaldy.

Ol ótkenniń bárin umytqysy kelgendeı kóńildi bir áýendi bastap ketti. Qos janarym qatty mys ishekterdi áldılep jatqan mýzykant jigittiń sholaq saýsaqtaryna tesile qarap qalypty.

---