InfoHub Logo

Serke Qojamqulov jaıyndaǵy sózdi qazaq halqynyń jańa tarıhyna kóz júgirtýden bastaǵym keledi. Óıtkeni qazirgi eń úlken sahna sheberi elimizdiń aǵasy Qojamqulov — tarıhymyzdyń kýágeri ǵana emes, qaıta túlegen kórkemónerimizdiń kesh bastaýshylarynyń biri, shoqtyǵy bıik iri tulǵasy. Bıyl biz qazaq sahna óneriniń qara shańyraǵy Muhtar Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatrynyń elý jyldyq merekesin toılaýǵa qamdanyp jatsaq, búgin Serke Qojamqulovtyń 80 jasymen qosa onyń óner salasyndaǵy alpys jyldyq eńbeginiń mereıin toılap otyrmyz. Demek, halqymyzdyń kenje týǵan sahna óneri Serke Qojamqulovtyń esimimen egiz, ne bary jarty ǵasyrda búgingi álemdik sahna óneriniń ilgeri satysyna qosylǵan mańdaı teatrymyz — Serke Qojamqulovtyń esimimen egiz. Árıne, kóp jasaǵan, kópti kórgen kóneniń kózin halqymyz qashanda syılaı bilgen, al Ser-aǵań bolsa kóneniń kózi, kýágeri ǵana emes, arbanyń bel aǵashyndaı sahna ónerimizdiń bar salmaǵyn kótergen, ony ógizdeı órge súıregen beınetqory, tek erinbes eńbegimen ǵana emes jarqyraǵan talantymen, oqshaý ónerimen qazaq sahnasynyń shoqtyǵyn kótergen ozyq sheberi.

Osyndaı merekeli kúni qyzyl sózdi kósilte siltep, artyq madaqty aıamaıtyn daǵdymyz bar. Ásirese Ser-aǵań sıaqty adamdarǵa qanshama madaq sóz aıtsań da sıa beredi, onyń ónerdegi iri tulǵasy qandaı teńeý bolsa da kótere beredi. Árıne, súısingen qaýym, ozyq sheberiniń ónerine shyn peıilmen qulaǵan qaýym — akterge degen alǵys sózin aıamaıdy. Biraq sonymen birge bul mereke qazir jıilep júrgen kezekti bir ıýbıleı ǵana emes, bárimizge oı salatyn, ótken-ketkenimizdi tebirentetin, keleshegimizge qozǵaý salatyn — mádenı ómirimizdiń úlken oqıǵasy.

Shynynda da osy bir ǵana akterdiń ómir joly, óner joly arqyly búkil qazaq teatrynyń tuńǵysh qadamynan bastap búgingi shyqqan bıigine deıingi bar ósý jolyn, izdenis baǵdarlaryn túgel kórsetýge bolar edi.

Serke Qojamqulov halyqtyń qalyń ortasynan shyqty. Aýyldan kelgen jas talap Troıskidegi Ýazıpa medresesinde dáris alyp júrip-aq ilgerileý ketken elderdiń sahna ónerin kórip, dál osyndaı ónerdiń qudiretti ónerdiń tarıhı damý saparynda kesheýil qalǵan ol ultyna da qajettigin uǵypty. Teteles aǵa ustazy, oqýǵa tartyp, baýlyp júrgen jetekshisi, qazaqtyń bolashaq úlken arnaly iri jazýshysy Beıimbet Maılınmen birge óz eliniń bolashaq teatr óneriniń soqpaǵyn tartýǵa talap etipti. Óner izdegen, óz ultynyń rýhanı qajetin izdegen jas talap — sol mezgilmen tustasa kelgen revolúsıalyq uly tolqynnan qaǵa beris qalýy múmkin emes edi. Serke Qojamqulov ta teatrǵa keler jolyndaǵy jas ónerin sol uly qozǵalystyń qajetine jumsapty.

Qazaqtyń tuńǵysh teatryna elý jyl desek, sol elý jyldyń aldy taqyr emes, onyń ilgergi, alǵy tarıhy bar. Buryn mamandanǵan óneri bolmasa da, halyqtyń ár saladaǵy kórkem ónerinde — teatr elementteri bar bolatyn. Ol aqyndar aıtysy, bıler saıysy, qyz ben jigit aıtysy, salttyq óleńder, san alýan halyq oıyndary. Sonymen birge qazaqtyń baı aýyz ádebıeti, ásirese epostary dramalyq sújet pen elementterge toly bolatyn. Osynyń bári jańa oıanyp kele jatqan ulttyń jas ıntellıgensıaǵa qozǵaý saldy da oqyǵan jastar krýjoktar ashyp, dramalyq oıyndar kórsete bastady. Bul talpynystar bolashaq qazaq teatryna ákelgen soqpaqtar edi. Qazaq teatrynyń tuńǵysh qadamynyń qutty bolýyna aıryqsha áser etken eki sátti jaǵdaıdy atap ótpeske bolmaıdy. Onyń biri qazaqtyń tuńǵysh teatry qurylmastan buryn — qazaq ádebıetinde dramalyq shyǵarmanyń tamasha sátti úlgisi jasaldy.Ol on jetinshi jyly jazylyp, kúni búginge deıin sahnamyzdan túspeı kele jatqan M. Áýezovtiń «Eńlik — Kebegi» bolatyn. Sóıtip bolashaq teatrdyń ulttyq dramatýrgıanyń tamasha týyndysy ómirge shaqyryp turdy.

Ekinshiden — teatrdyń alǵashqy qadamy sátti quraldy. Teatrǵa kezdeısoq qumarpazdar emes, halyq arasynan shynaıy ónerpazdar iriktep alyndy. Ár saladaǵy óner sańlaqtary bir shańyraqtyń astyna jınalyp, tuńǵysh teatrymyzǵa aınymas halyqtyq sıpat jáne alǵashqy kezde asa qajet sıntetıkalyq harakter berdi. Shynynda da sol qazaq sahnasynyń shymyldyǵyn alǵash ashqan adamdardyń atyn atap kórsek — mereıimiz ósip, kókiregimizdi zor maqtanysh kerneıdi. Asqaq ánshi Ámire Qashaýbaev, eren júırik aqyn Isa Baızaqov, uly artıserimiz Qalıbek Qýanyshbaev pen Kúlásh Baıseıitova, keshegi esten ketpes Qurmanbek Jandarbekov pen Elýbaı Ómirzaqov, búgingi Serke Qojamqulov, Qanabek Baıseıitov, Shara Jıenqulova, Qapan Badyrov, qazaqtyń rejıseri Jumat Shanın. Osylardyń árqaısysy ómirimizdiń úlken asýy bolyp aldymyzda tur.

Teatr shańyraǵynyń astyna alǵash jınalǵan osy at tóbelindeı azǵantaı toptyń, biraq áli de asý bermes alyp toptyń isi men ónerine oı júgirtip kórelikshi. Ondaǵy rolderde oınap, san alýan qaıtalanbas harakterler jasaǵan osy akterlerdiń biriniń jasaǵan obrazynyń birine kishkentaı da bolsa uqsaǵan jerlerin kórgen adam bar ma? Bulardyń árqaısysy jeke-dara turǵan, teatr ónerimizde óz aldyna jeke dáýir bolǵan sýretkerler. Bulardyń talant tabıǵaty da, akterlik máneri de, minez-qulqy, kisilik sıpaty erekshe oqshaý turǵan tulǵalar. Shynaıy talanttyń ilgerilerden erek, keıingiler qaıtalaı almas óz sıpaty, tabıǵat tartý etken dara bitimi bolady. Olardyń bir-birine uqsamasy qaq. Osy iri tulǵalardyń eki-aq jerden bir-birinen aınymas uqsastyǵy bar. Sonyń biri talant tereńdigi bolsa, ekinshisi sol talanttyń tamyry tereńde jatqan halyqtyq negizi.

Serke Qojamqulov óz tustastarymen birge bizdiń teatrymyzǵa tereń tamyrly halyqtyq negiz, ulttyq sıpat ákeldi. Osy qasıet tuńǵysh týǵan teatrdyń rýhanı salamattyǵyna, ár túrli aǵymdar sapyrylysyp, tez ózgerip, qubylyp turǵan jıyrmasynshy ǵasyrda óziniń ulttyq, túr-negizin, halyqtyq qasıetin saqtap qalýyna salmaqty áser etti.

Búgingi sahnamyzdyń eń úlken sýretkeri Serke Qojamqulovtyń talant tabıǵatyn jete túsiný, ári-beriden soń onyń akterlik amplýasyn anyqtap berý qaı teatr zertteýshisine de ońaıǵa túspeıdi. Kóp teatr synshylary Ser-aǵańdy komık akterge de jatqyzady. Oǵan, árıne, akterdiń ushqyn shashqan, jarqyn da aıqyn komedıalyq talanty tolyq dálel boldy. Al biraq Ser-aǵań jasaǵan salmaqty, sabyrly beıneleri nemese otty, ótkir satıraly obrazdardy qaıda qoıamyz. Mysaly qazaq sahnasyndaǵy taıǵa tańba basqandaı aıqyn da esten ketpes áserli, kesek jasalǵan som tulǵa Espembet obrazyn janry jaǵynan qaı kategorıaǵa jatqyzýǵa bolar edi. Munda keıbir aıqyn satıralyq elementter bolǵanmen ony satıralyq obrazǵa jatqyzýǵa kelmeıdi. Espembet tolyq qandy realısik beıne. Jáne anaý-mynaý emes, patrıarhaldyq-feodaldyq qazaq ómiriniń tutas bir dáýir salmaǵyn kótergen iri tulǵa.

Dramalyq shyǵarmanyń eki ómiri bar. Biri baspa júzindegi ádebı ómiri bolsa, ekinshi ómiri jáne jandanyp, tolysyp shyǵatyn negizgi ómiri sahnada. Ádebı negizi tamasha jasalǵan Espembet obrazyna — Serke Qojamqulov ekinshi ómir berdi. Qazirgi qaýymǵa osy Espembet obrazyn Qojamqulov jasaǵan beıneden bólekshe kózge elestetý — tipti qıyn. Teatr tájirıbesinde — bir keıipkerdi talaı myqty akterler oınap árqaısysy ózinshe uǵyp, ózinshe beınelep bólekshe obraz jasaıtyn jaǵdaı jıi kezdesedi. Ári-beriden soń ol solaı bolýǵa da tıis. Biraq osy, Espembet obrazyn jańasha basqa qyrynan ashyp, Serke jasaǵan beıneni tolyqtyryp, tipti syrttaı da bolsa basqasha árlep shyǵarǵan akterdi óz basym kórgen emespin. Bul ózgelerdiń darynsyzdyǵynan emes, Serke óneriniń oqshaý ozyqtyǵynan, talant tereńdiginen bolsa kerek. Jalǵyz Espembet emes, Qońqaı, Qarabaı, Kóbiktilerdi-aq alyńyzshy. Osy obrazdardyń Serke jasaǵan beınelerimen taıtalasatyn básekelesteri bar ma? Qaltaı Muhamedjanovtyń bir sózin aýystyryp aıtqanda Ser-aǵań oınap ketken rolderdi oınaý ózge artıserge — «kombaın oryp ketken jerden masaq terýmen birdeı».

Teatr ómirinde saıası kezdesetin osy bir jaǵdaı nelikten? Bul búkil obrazdyń ana sheti men myna shetin mol qarmaıtyn talant qulashynyń keńdiginen be? Obrazdyń ózegin túbine deıin kóretin talant kóziniń kóregendiginen be? Obrazdyń ár qımylyn, syrt beınesin, utyrly tarıhtaryn qyryn taýyp dál keltiretin akter sheberliginen be? Munyń bárin baqaıshaǵyn shaǵyn teatr synshylary zerttep jatyr, óz basym osyny bir-aq sózben talanttyń alyptyǵy der edim.

Alyp talant taǵy da alyp beıneler jasaıdy. Serke jasaǵan sol alyp obrazdyń biri joǵaryda atalǵan Espembet. Esterińizde bar ma, Qurmanbek Jandarbekov jasaǵan Bekejan beınesi. Sol obraz qazaq kórermenderiniń ilgeri býyndarynyń kókireginde áli kúnge deıin yp-ystyq qalpynda jarqyrap turǵan joq pa? Qurmanbek sol Bekejan obrazynda keı sátte uly Kúláshtiń ózin de kózden qalqalap ketpeýshi me edi.

«Eńlik — Kebekte» Ser-aǵań jalǵyz shapqan joq. Uly artısimiz Qalıbek Qýanyshbaev, teatrymyzdyń san tulǵalary Elýbaı Ómirzaqov, Nurmuhan Jantýrın, Bıken Rımovalar sıaqty tamasha ansámblderdiń ishinde júrip orny bólek shedevr jasady. Áýezovtiń uly tragedıasynyń tarıhy, halyqtyń tereń syryn ashýǵa túp qazyq boldy. Serke Qojamqulovtyń oryndaýynda eki jastyń qazasyna sebep bolǵan, halyqtyń mańdaıyndaǵy jyltyraǵan eki juldyzyn óshirgen Espembettiń sumdyq beınesi búkil halyq tragedıasynyń arqaýy dárejesine kóterildi. Ekinshi jaǵynan Espembet feodaldyq-patrıarhaldyq konservatızmniń eń iri tulǵasy, qalyptasyp qatyp qalǵan mesheý salttyń aınymas saqshysy. Akter osy obraz arqyly tarıhqa tusaý bolyp, ǵasyrlar boıy myzǵymaı turǵan patrıarhaldyq kertartpalyqtyń túbegeıli bir syryn ashady.

Akter óz keıipkeriniń ishi men syrtyn birdeı ashýǵa tıis. Bul aıtar aýyzǵa ǵana ońaı. Shyntýaıtqa kelgende obrazdyń ishki syry men onyń syrt kórinisiniń úndes-úılesimin, jarastyǵyn tabý — ár akterdiń qolynan kele bermeıdi. Osyndaıdan jasandylyq týady. Osyǵan oraı akter ómiriniń taǵy bir dozaqy qıyndyǵy ol az qubylyspen kópti aıtýǵa tıis, bettegi az ǵana tolqynnan tereńdigi úlken aǵysty ańǵartyp, ómirdiń úırenshikti qarapaıym kórinisinen fılosofıalyq oı túıdirýge tıis.

Sol azbenen kópti aıtatyn, dramalyq tartystyń qaq ortasynda emes, qosarynda, qaǵa beris qaltarysynda júrgen keıipkerdi jotalandyryp iri tulǵaǵa aınaldyryp, spektákldiń negizgi arqaýyn keńitip tolyqtyra túsetin, kerek deseńiz qosymsha fılosofıalyq maǵyna bere alatyn akter Serke Qojamqulov.

Ǵabıt Músrepovtiń «Aqan seri — Aqtoqty» tragedıasyn alaıyqshy. Munda da akterdiń jaǵdaıy ońaı bolmady. Dramalyq tartys pen tragedıalyq sıtýasıanyń qaq ortasynda basty rolderde oınaǵan teatrdyń yǵaı men syǵaıy Sháken Aımanov, Sholpan Jandarbekova, Qapan Badyrov, Elýbaı Ómirzaqov, Kamal Qarmysovtar jasaǵan tamasha obrazdardyń tasasynda qosalqyda júrgen bıshara Qońqaıdyń eleýsiz qalyp qoıýy ábden múmkin edi. Biraq osy rol sátin taýyp Serkeniń qolyna tıdi de ólmes beıne, óner tulǵasynan eń bir iri tulǵa taýyp shyqty, qazaq sahnasynyń somdap soǵylǵan shedevrine aınaldy.

Osy obraz Ser-aǵańdy akterlik jaǵynan da, adamshylyq jaǵynan da jańa bir qyrynan tanytty. Buryn Espembetteı bezbúırek, jaýyzdyqtan shimirikpeıtin qanypezer, ýytty, dúleı tulǵany jasaǵan, Qarabaıdaı qalshyldaǵan sarańdyqtyń sımvolyn jerine jete áshkerelegen ótkir harakter men satıralyq beıneler jasap sheberlik shyńyna jetken akter, endi kelip kórermenin kól-kósir ıýmorǵa qaryq qylyp, óz talantynyń gýmanısik qasıetin tanytty. Qazaq akteri óz quraly, óz boıaýymen Dostoevskııge ún qosyp, zábir kórip, japa shekkenderge ara tústi.

Shynynda da Qojamqulovtyń Qońqaıy halyqtyń qalyń ortasynan qaınap shyqqan naǵyz qazaqy ulttyq beıne. Akterdiń osy obrazǵa bergen boıaýy shynaıy da ásem sıqyrly boıaý. Serke-Qońqaıdyń boıymyzǵa sińip, rýhanı-kórkem ómirimizge myqtap ornyqqany sonsha, eger osy obraz bolmasa, elimizdiń esten ketpes, bir qyzyqty adamy joǵalyp, ultymyzdyń bir jarqyn boıaýy óship qalǵandaı bolar edi. Qońqaıy bolmaǵan qazaqtyń bir qyzyǵy kem bolar edi.

Al osy obrazdyń ekinshi plany — tereńde jatqan astyńǵy aǵysy bar. Akter sizdi kúlkige qaryq qylyp qoıǵanda — óz jaǵyńyzdan ashshy jas tepsinip turady. Ol deklarasıa — daqpyrtsyz, akterlik pozasyz kishkentaı adam taqyrybyn, sol arqyly ádilet taqyrybyn bıik kóteredi. Tuńǵysh ret qazaq sahnasynda kishkentaı adamnyń úlken obrazyn jasaıdy. Sóıtip bitimi jaǵynan qospasyz qazaqy Qońqaı adamzatqa ortaq fılosofıalyq maǵynaǵa ıe bolady. Osy adamgershilik taqyryby jaǵynan akter ǵasyrymyzdyń uly artısi áıgili Charlı Chaplınmen tamyrlasyp jatyr.

Serkeni taǵy da bir qyrynan ashqan Ǵ. Músrepovtiń «Amankeldi» pesasyndaǵy Táýkeniń obrazy. Spektákl qazaq teatrynyń tabysyna qosylmaǵanmen, Serke jasaǵan Táýke naǵyz este qalarlyq halyqtyq tulǵa bolyp shyqqany anyq. Bul obraz buryn akter jasaǵan aty shýly harakter, beınelerden bólek. Bul obrazdan bir kórgeni kóp, halyq danalyǵyn boıyna jıǵan, sabyrly da baısaldy, kóptiń aǵasy kelisti kárıanyń beınesin kórdik. Akter dıapazonynyń keńdigine, onyń tereń oıly obrazdar jasaý múmkindiginiń moldyǵyna súısindik.

Ser-aǵań bir oraıda: «Osy maǵan ylǵı harakterli, kúlkili rolderdi tyqpalaı beredi. «Amankeldidegi» Táýkeniń róli jaman bolyp shyqpaǵan tárizdi edi. Sondaı salıqaly rolder bolmaı júr», — dep muńyn shaǵyp edi.

Akter ómiriniń taǵy bir qıyndyǵy dramalyq materıalǵa táýeldiligi. Daryndy akterlerimizdiń talantyn ashatyn shyǵarmalardyń bolmaýy ókinishti-aq. Ser-aǵańnyń boıyndaǵy ashyla almaı qalǵan sýretkerlik qasıetter bar bolsa, al onyń bar ekendigine daý joq, oǵan bizdiń qazaq dramatýrgıasy kináli.

Shyn júırik bap tańdamaıdy. Shyn sýretker Ser-aǵań da rol tańdap kórgen joq. Ásirese ol dardaı ataǵyna oraı kishkene rolderdi qomsynyp kórgen emes. «Kishkentaı rol joq, kishkentaı akter bar», — degen Stanıslavskıı sózi teatr qaýymyna mátel bop ketti. Osy sózdi Ser-aǵań óz ónerimen myqtap dáleldegen adam. Qazir umyt bolyp ketken talaı orta qol spektáklderde Serke jasaǵan kishkentaı shedevrler qum arasynan jyltyraǵan altyn túıirindeı osy kúnge deıin kórermen kókireginde jarqyrap tur. Ras, ónerdiń úlken-kishisi bolmaıdy, jaqsysy men jamany ǵana bolady. Talaı sala qulash kóp fıgýraly kartınalar Rafael men Rembrandtyń kishkentaı bir mınıatúrasyna ne eskızine tatı ma eken. Ne bolmasa kitap bazarynda kirpishteı úıilip jatqan tartymsyz qalyń romandar Chehovtiń shaǵyn bir áńgimesiniń sadaǵasy emes pe?

Serke Qojamqulov jasaǵan san alýan tamasha obrazdar men harakterlerdi túgel taldap shyǵý shaǵyn baıandamada múmkin emes jáne mindet te bolmas. Ókinishke oraı Ser-aǵań talanttyń barsha qyryn ashyp, úlken sýretkerdiń sıqyrly syryn saralaý bizdiń ázirshe oıǵa olaq, tilge shorqaq teatr synymyzdyń qolynan kelmeı otyr. Serkeni, Serkeniń alyp tustastarynyń tvorchestvosyn zerttep ıgerý bolashaqtyń mindetine qalyp turǵan jaıy bar. Men qazaq sahnasynyń osy aıryqsha jaratylǵan eren ónerpazynyń ózim ańǵarǵan jáne ózimdi súısinte tańyrqatqan jeke qasıetterin aıtpaqpyn.

Qazaq teatrynyń ósý joly biryńǵaı jazyq bolǵan joq. Jas teatrdyń ósý jolynda talaı shyrǵalań qaltarystar, jańsaq qadamdar da boldy. Ol zańdy da. Alǵashqyda qara dúrsin natýralızm, anaıy prımıtıv odan orynsyz patetıka, jalǵan romantızm, ásirese qyzyl provınsıalızm. Munyń bári búgingi akademıalyq teatrymyzǵa kósh jónekeı kezdesken jaıttar, ár mezgildiń modasy bolǵan qubylystar. Al, osy qubylystardyń qaı tusynda da Ser-aǵań óziniń osy qalpynan ıaǵnı, qarapaıym shynshyl, shynaıy realıs sýretker qalpynan aınyǵan emes. Oǵan sonaý áride jasalǵan Espembet, odan sál berirektegi Qarabaı obrazdary kýá. Iá, Ser-aǵań ýaqyt jelisine, dańǵaza daqpyrtqa, arzan ataqqa ıligip kórgen akter emes. Mundaı ornyqtylyq, óziniń sýretkerlik sezimine beriktik negizi myqty, talanty tereń sýretkerlerdiń basynda ǵana bolatyn qasıet. Sondyqtan da Ser-aǵań teatr saparynda san kezdesken talaı moda qýǵan rejıserlerdiń ıleýine kóngen emes, óziniń akterlik daralyǵyn, sýretkerlik kredosyn aınymaı saqtap keledi. Shynynda da asyl tas jonýǵa kelmeıdi, ony tek árlep qyrnaýǵa ǵana bolady.

Serke Qojamqulovtyń talant tabıǵatyna oı júgirtsek onyń syry tereńge jeteleıdi. Bizdiń teatr ónerimizdegi osyndaı som tulǵa taqyr topyraqta týǵan joq. Tarıhtyń ógeı balasyndaı qoǵamdyq damýdyń qaltarysynda keshegiden qalǵan halyq óner men oıdan sorly bolmaıtyn. Qoly jetken azǵantaı múmkinshiliginiń ózimen-aq qazaq halqy ǵasyrlar boıy óz parasatyn, óz ónerin shyńdap keldi. Zil bop basqan mesheýliktiń astynda typyrshyǵan rýhanı ómiri boldy. Osylaı ol óziniń oı-parasatyn jetildirip, sanasy men salt dástúrin qalyptastyryp ózgeden bólek ulttyq kelbetin jasady. Óziniń ólmes ulttyq qazynasyn qorlandyryp, atadan balaǵa mıras etti. Halqymyzdyń sol tar qapasta jınalǵan bar asyly — Oktábr dáýirine jetip qaıta túledi. Sol qaıta túlegen zaman halqymyzdyń talant kózin arshyp qoǵamdyq, rýhanı, mádenı ómirimizdiń bar salasynda tamasha qaıratkerler týǵyzdy. Olar Qanysh Sátbaev, Muhtar Áýezov, Sáken Seıfýllın, Kúlásh Baıseıitova, Qalıbek Qýanyshbaev, Ahmet Jubanov, Muqan Tólebaev, Ábilhan Qasteev sıaqty iri tulǵalar bolatyn. Sol zamannyń myqty bir túlegi Serke Qojamqulov.

Alyp tulǵalardyń aýmaǵy alystan ǵana kórinedi. Ýaqyt ilgerilegen saıyn — halqymyzdyń osy perzentteriniń ulylyǵyn, ulttyq-rýhanı ómirimizdegi baǵa jetpes ornyn aıqynyraq sezip kelemiz. Halqymyzdyń baqyty shyǵar — bizdiń jańa mádenıetimizdiń qaı salasynda da kósh bastaýshylarymyz alyp tulǵalar, ónerdegi ozyq, oqshaý qaıratkerler boldy.

Tuńǵysh qazaq teatry da dál osylaı baqytty bastaldy. 1958 jylǵy Moskvada ótken qazaq óneriniń onkúndiginde osy teatrdyń ónerine tamsana tańyrqap, dán rıza bolǵan astanamyzdyń teatr qaıratkerleri bul «naǵyz jarqyn talanttardyń jármeńkesi boldy» dep edi. Ol kezde akademıalyq drama teatrymyzdyń korıfeıleriniń tórt kózi túgel bolatyn. Odan beri teatr ónerimiz qansha ilgeriledi. Ol búgin jańa bıikke kóterildi dep aýyz toltyryp aıta alamyz.

Sol kezdegi jas býyn N. Jantýrın, Y. Noǵaıbaev, F. Shárıpova, Z. Dosanova, T. Jaılybekovtar teatrdyń úlken, óreli sýretkerlerine aınalsa, bularǵa ilese A. Áshimov, Á. Moldabekov, S. Orazbaev sıaqty tutas bir jarqyn talanttar toby kelip qosylyp, teatrǵa jańasha ár, kórik berdi. Sol kezde birinshi spektaklimen kóringen jas rejıser Ázerbaıjan Mámbetov búgin kesheýilden kele jatqan ulttyq rejıssýramyzdy jańa bıik satyǵa kóterip, kóp elderge tanytty.

Búgin seksenge kelgen Ser-aǵanyń ónerdegi alpys jyldyq asýynda turyp teatr ónerimizdiń sonaý alystaǵy bastaý-bulaǵyna taǵy da kóz salamyz. Teatrymyzdyń irge tasyn halqymyzdyń eń daryndy, ónerge toıymsyz alyp uldary qalapty. Olar óz ultynyń rýhanı qazynasyn, halyqtyq sıpatyn, mol murasyn osy dara shańyraqtyń astyna ákelipti. Tamyry halyq ómirine tereń boılaǵan shyn mánindegi ulttyq teatr jasapty. Sóıtip qazaq degen halyq mádenıeti ilgeri ketken elderdiń rýhanı asyrandysy bolmaı álem mádenıetine bar qadarynsha óz úlesin ákelip qosty. Ózge halyqtardiki sıaqty teatrymyz da halqymyzdyń áriden kele jatqan asyl qazynasyn, ǵasyrlar boıy qalyptasqan ulttyq kelbetin saqtaýshy. Sonymen birge ol jańanyń da jarshysy, mádenı, rýhanı órleýdiń abzal quraly. Bizdiń teatrymyz da ósý, ilgerileý, tynymsyz izdený ústinde. Osy saparda teatrdyń qoly jetken tamasha tabystary az emes, biraq sonymen birge joǵaltqan asyl buıymdary da joq emes.

Halyqtar arasyndaǵy baılanys-qatynas sheksiz kúsheıgen, ǵylymı-tehnıkalyq revolúsıa zamanynda ulttar arasyndaǵy aıyrmashylyq qana emes, erekshelikter de jonylyp, juqaryp barady. Jıyrmasynshy ǵasyr barsha halyqtardy bir qazanda qaınatyp jatyr. Halyqtardyń ýnıfıkasıasy toqtaýǵa ál bermeıtin qubylys. Áıtse de barsha halyqtardyń mádenıeti tegistelip bıik satyǵa kóterilgen zamanda da ulttyq erekshelik, ulttyq harakter, boıaýlar óz ornyn tabý kerek. Óıtkeni ǵylym kosmopolıt bolǵanmen, mádenıet kosmopolıt bola almaıdy. Kosmopolıttik mádenıet óziniń dáminen, sıqyrly boıaýynan aıyrylady.

Bizdiń teatrymyz bıik mádenıetimen qosa ulttyq sıpatyn berik saqtaýǵa tıis. Halyqtyq tereń tamyrynan úzilip, ulttyq negizin joǵaltqan teatr — árkimge elikteýshi provınsıaldyq teatrǵa aınaldy.

Halyq qazynasynan joǵalǵan árbir asyl buıym ultymyzdy júdetip ketetini haq.

Qymbatty Ser-aǵa, ol sizdiń qolyńyzben, sizdiń Qalıbek, Kúlásh, Elýbaı, Qurmanbek, Sháken, Jaǵda, Rahıa sıaqty esimi esten ketpes aıaýly dostaryńyzdyń qolymen jınalǵan dúnıe. Qazaqtyń qazaqtyǵyn tanytqan dúnıe. Búgingi sóz, sizdiń teteles ini-qaryndastaryńyz Qanabek, Qapan, Sábıra, Hadısha, Bıken, Shahan, Baıdilda sol halyq qazynasyn shashaý shyǵarmaı baǵatyn kóz qara saqshysyzdar.

Ádette ıýbılár tvorchestvolyq esep beredi. Sizdiń esebińiz sózben emes, ispen berilgen. Ol halyqtyń kóz aldynda, jadynda, sanasynda. Al, búgin keıingi qaýymnan tvorchestvolyq esep alýǵa sizdiń tolyq moraldyq pravońyz bar. Siz ákelgen, sizdiń alyp tustastaryńyz ákelgen halyqtyq, ulttyq asyl muradan neni damytty, neni ilgeriletti, sonymen birge asyǵys izdenis ústindegi qarbalasta neni joǵaltyp aldy — osy suraqqa teatr sizdiń aldyńyzda jaýap beredi.

Serke Qojamqulov halqymyzdyń zor qatynasy desem asyryp aıtqan bolmaspyn. Ol bizdiń ulttyq mádenıetimizdi baıytqan kesek tulǵa. Qazaqtyń ulttyq teatryn jasaýda, ony damytýda Serke Qojamqulovtyń orny erekshe. Shynaıy shynshyl, asqan sheber sýretker óziniń saf taza ónerimen, ónerine saı saf taza adamgershiligimen keıingi urpaqqa, búkil teatr qaýymyna shapaǵatyn tıgizip ilgeri bastap keledi.

Búgingi merekelik kúninde uly sheberdiń aldynda basymyzdy ıip, rıza kóńilden raqmetimizdi bildirip, halqymyzdyń qýanyshyna, mádenıetimizdiń mereıine uzaq jasap, shabytty eńbek etýin tileımiz.

1976

---