InfoHub Logo

Qazaq topyraǵy qashan da talantqa tapshy bolyp kórmepti. Biz biletin tarıhta qazaq óneriniń bulaǵy taıaz tartqan kezeń boldy degendi estigen de, kergen de emespiz. Sondyqtan da bolar, óner ataýlynyń óktem talant ıelerin tý tutyp tóbesinde ustaý onyń álimsaqtan bergi ata dástúrine aınalǵan. Jańa zaman, jańa ýaqyt, jańa qaýym babalardyń sol bir qasıetti úrdisiniń izin joǵaltpady, qaıta ol dástúrdiń burynǵydan da góri saltanatyn asyrdy.

Oı-jigeriniń órtimen ketken Shoqan, ereýil men egeýli naızaǵa shaqyrǵan jyr daýyly Mahambet, «kisendi ashqanymen» qýǵynnan qutyla almaǵan Qurmanǵazy, jartastan jańǵyryq esitip, jaraly júrekke jaı tappaı kúńirene syr shertken Abaı, áýenine aspandaǵy qus aınalǵan Birjan men Aqan. osylardyń bári elim den emirenip ótse de, mezgilinde merekeli múshel toıyn ótkizý bylaı tursyn, bas bostandyǵy men oı azattyǵynyń ózine zar-zárý bolyp ketti. Biraq, olardyń armanyn arqalap halyq qaldy. Bar jıǵan-tergen murasyn, kóziniń qarashyǵyndaı saqtaı bilgen ázız ana-halyq Uly Oktábrdiń shapaǵatty tańyna tap boldy. Budan bylaı talanttyń, tarazysy — ádil halyq, óz perzentindegi ónerdiń ár mysqalyn bar daýysymen baǵalarlyq dárejege jetti.

Óz qushaǵynan túlegen ónerpazdyń talaptyǵa taǵylym etýmen Sirge talap ta qoıa bildi. Jańa zamanda talant, ónerpazdyń tek óz basynyń qýanysh-ermegi ǵana emes, eń aldymen halyqtyq qazyna, ulttyq maqtanyshy degen ıgi uǵym týdy. Sondyqtan da halyq, ónerpazynyń basyndaǵy shat-shadyman qýanyshty, óz qýanyshy, óz merekesi sanaıdy.

Biz Qazaq SSR halyq artısi, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Seráli Qojamqulov sıaqty saıatshy sýretkerdiń toıynda halqymyzdyń talant shalqarynyń tartylmaı, burynǵydan da tası shalqyǵanyna bir qýansaq, óreli mádenıeti bar, ósken elimizdiń talantty týa ǵana bilmeı, uǵa da biletin, qyzyqtap qana qoımaı, qurmetteı de biletin qasıetti dástúrge ıe bolǵanyna eki qýanamyz.

Ser-aǵa sıaqty zańǵar talanttyń toıynda sóıleý ári qıyn, ári ońaı. Ońaı bolatyn sebebi óner syılar qaýymnan Ser-aǵańdy bilmeıtini joq, Ser-aǵań teatrǵa arnaǵan elý jyl ómiriniń ishinde júz elýden asa rolde oınapty. Demek osy sahnadan teatr súıýshi qaýymnyń. birneshe býyny júz elýden asa Serkeni kóripti.

Men sol júz elýden asa Serkeniń qaısysyn aıtarymdy bilmeı qınalamyn. Biraq, qysylmaı, qınalmaı aıtatyn bir shyndyq bar. Ol shyndyq — Ser-aǵańnyń 50 jyl ishinde teatr sahnasyndaǵy qyrýar eńbegine bir keshte, ásirese búkil halyq, búkil qaýym óziniń súıikti ulyna ystyq yqylasyn bildirýge, egjeı-tegjeıli sóz etýdiń eshqandaı múmkin emestigi. Bul keleshektiń asyqpaı, saryla zertteıtin salaýatty paryzy. Ser -aǵańnyń asa baı da qunarly tvorchestvolyq ómiri óz turǵylastaryna qanshama mol lázzat berse, mundaı ónegeli ómirdi ǵylymı júıede keńinen tolǵap, kemel zertteýde keıbir zamandastarymen keleshek urpaǵyna sonshama mol mindet te artady.

Biz úlken talanttyń, úlken ómiri jaıly aıtylýǵa tıisti úlken áńgimeni, túgel qamtymasaq ta, ardaqty azamatymyz jaıly aýzymyzǵa aldymen túsetin aqıqattardy aıtýǵa báribir boryshtymyz.

Biz Ser-aǵańdy óziniń 70-ke tolǵan músheldi toıynda qazaq sahnasynyń qaq tórinen, has asyl men has ardaqqa laıyq eń bir syıly, eń bir qurmetti ornynan kórsek, ol qazaq sovet óneriniń tarıhynda da dál osy búgisindeı qaq. tórden oryn alatyn óneri men óshpes ómir jasaǵan sýretker.

Ser-aǵań sıaqty ata býyn ónerpazdarymyzdyń osyndaı syıly bolýynyń, olar sińirgen eńbektiń osynsha baǵaly bolýynyń syry nede?

Qazaq saharasynda talantty ánshi, dańqy jer jarǵan daýylker kúıshi, jeztańdaı aqyn, órge qulash sermegen ónerpaz óreni buryn da az bolǵan joq. Sóıte tura, sondaı ónerpazy kóp elde, búkil bir halyq túgil qyzyqtaǵan ortaq óleń de, ortaq án de, ortaq kúı de bolmapty. Qurmanǵazynyń Saryarqany dúbirleter qudiretti saryny Ertis pen Esilge jetpepti. «Qalyń elim qazaǵym, qaıran jurtym» dep tebirengen Abaı kúńirenisi, Shyńǵys taýdyń shyńdaryna jańǵyryqsa da Aqbas Alataý men, Aq Jaıyqqa estilmepti. Kóksheni kúńirentken Aqan úninen Syr boıy beıhabar jatypty. Mahambettiń ereýil jyry Jetisý tóńireginiń qulaǵyna shalynbapty. Osynyń bári tarıh úshin kúni keshegi, budan elý-aq jyl burynǵy shyndyqtar edi. Endi búgin Qurmanǵazy kúıine búkil Býharest qol soqsa, pragalyq stýdent Abaı óleńin jattaıdy. Munyń bári uly Lenındik ult saıasatynyń nárli jemisi, bul qazaq halqynyń ulttyq eseıýiniń aıǵaǵy.

Ulttyq ortaq sahnasy bolmaı, ortaq ulttyq óner de týmaıtyndyǵy tarıh talaı ret dáleldegen aqıqattyń biri. Qazaq halqy, ondaı ortaq sahnaǵa Uly Oktábrden keıin jetti. Demek, qazaq halqynyń ortaq ulttyq óneri de Uly Oktábrden keıin ornyqty. Osydan 40-50 jyl buryn qazaq halqynyń aldynda óziniń ulttyq mádenıetin, ulttyq ónerin, ulttyq teatryn jasaqtaý mindeti turdy. Qazaq halqynyń baǵyna osyndaı tarıhı túıindi jalǵyz teatr emes, rýhanı dúnıemizdiń bar salasynda oıdaǵydaı sheship júzege asyryp shyǵa alatyn asa ór-óktem talanttardyń búkil bir býyny, búkil bir urpaǵy týdy. Óziniń ulttyq óneriniń óte tez arada órkendep, tez arada úlken óriske, shyrqaý bıikke shyqqany úshin qazaq qaýymy eń aldymen sol ata býynǵa boryshty. Bizdiń búgingi alqaly jıynymyzdyń aqsaqaly Ser-aǵań da qazaq óneriniń tarıhynda teńdesi joq úlken qıapat ózgeris jasaǵan qazaqtyń ulttyq ónerin óz qoldarymen jasaqtaǵan, sol bir tarıhı urpaqtyń, dańqty býynynyń, asa ipi ókilderiniń biri.

Ulttyq mádenıetimizdegi osyndaı asa úlken qubylysty oıdaǵydaı atqaryp shyǵýǵa halqymyzdyń ǵasyrlar boıy jasaǵan baı murasynyń da az kómegi tıgen joq. Jańa zamanda ornyqqan halyqtyń, mádenıet pen halyqtyq talantqa degen qamqor kózqarasy da qolaıly jaǵdaı jasady. Endi, búkil bir ulttyń tarıhy úshin ómirlik mańyzy, máńgilik máni bar mundaı eresen mindetti júzege asyrýda, osyndaı tarıhı kezeńge tap kelgen ónerpazdardyń jarqyn talantynyń, qajymas qaıratynyń, azamattyq jaýapkershiliginiń de ólsheýsiz zor qyzmet atqaratyny ózinen-ózi túsinikti. Qazaq teatr ónerin óz qoldarynan qaz turǵyzyp, óz qoldarynan er jetkizgen toı ıesi Ser-aǵań da, onyń tamasha qanattas saparlastary Qalybek, Elýbaı, Kúlásh, Qapan, Qurmanbet, Júsipbek, Ahmet, Qanybek, Shara, Sábıra, Hadısha, Rıshad, Jamal da osy asqar ala mindetke laıyq birtýar tektes talant, arys azamat, qajymas, muqalmas eńbekshil sýretker bola bildi. Qazaq teatr óneriniń alǵashqy adymynan búgingi kúnge deıin kóshbasylar sapyn da kele jatqan Ser-aǵańdy biz eń aldymen tamasha talant, parasatty azamat, tabandy eńbekshil retinde bilemiz.

Ser-aǵańnyń tamasha talant retindegi dara turpaty qandaı? Ser-aǵańnyń kim-kimdi de tabyntatyn, biraq, eshkimge uqsamaıtyn, atymen dara akterlik óneriniń qudiret kúshin, onyń sahnaǵa ulttyq teatrymyzdyń korıfeıleri sanalatyn nebir júzden júırik úzdik akterlarmen birge shyqqanyn, onyń elý jyldyq tvorchestvolyq qyzmetiniń tusynda ár býynnan, ár alýan sıpatty talanttar týǵanyn,osyndaı shuǵylaly talanttar tobynyń arasynda ol qashan da eńseli de, shuǵylaly shýaqty da kórinip kele jatqanyn aıtsaq ta jete túsinýge bolady. Bizdiń qazaqta qazirdiń ózinde «sahnaǵa Serke shyqqanda kúlmegen kisiniń beti qısaıyp ketedi» degen maqal bar. Biz sahnaǵa Serke shyqqanda zaldyń kúlmeı qalǵanyn qandaı sırek kórsek, sahnada ózi kúlip turǵan Serkeni de óte sırek kóremiz. Qarabaı sahnada kúlip turmaq túgili, bir úıir jylqysynan aıyrylǵan soń, bar álemdi topan sýǵa aldyryp, qasiretten qabyrǵasy sógilip zorǵa júr, Serke-Qarabaı kópti kúldirýge júrgen saıqymazaq emes. Alaıda sahnada ólip-óship qan jutyp, qasiret shegip júrgen adamǵa siz zalda otyryp kúlesiz. Jetisip kúlmeısiz, kúıinip kúlesiz. Akter Qojamqulov adamdar sanasynda áli de uıalap jatqan ne bir rýhanı keselderdi Qarabaı arqyly sahnaǵa súırep shyǵyp, ýaqytqa tabalatyp turǵan sıaqty. Ser-aǵań komıziminiń eń basty qudireti — dáýirmen, ýaqytpen pikirlestiginde. Onyń kúlkisiniń árdaıym ýaqyt kúlkisimen bir jerden shyǵyp otyratyndyǵynda. Shyn komık úshin kúldirip, kóńil kóterý murat emes, kúldire otyryp kúıintý murat.

Biz, egerde kúlkini adamzat rýhynyń eń bir at ústinen túspeıtin kúresker sezimi deıtin bolsaq, eń aldymen onyń kúldire otyryp bildiretin, kúldire otyryp kúıintetin, kúldire otyryp túńiltetin qasıetin qadirleýimiz kerek. Serkeniń kúlkisi tek shyraıyńyzda qalmaı júregińizge týra jol taýyp jetetin kúlki. Komıktiń moınyndaǵy azamattyq paryz da sol. Kúlki qashan da ómirdi jan-tánimen jaqsy kóretin, onyń eshbir qaltarys qabatyn tasa qaldyrmaı, sonyń bárine de ákesiniń óshi qalǵandaı úńilip, uǵynyp otyratyn, ómir únine, zamana ańǵaryna asa sergek qaraıtyn adamǵa ǵana tán qasıet. Ómir-baqı bir kelbet, bir keskinde qalý sergek sezimge atymen jat sıpat. Endeshe ondaı bir jaqtylyq kúlkige de atymen jat. Komık Ser-aǵań kúlkini sansyz qubyltyp, san oınaqshytyp otyrady, sonyń eshqaısysynda daraqylyqqa, dańǵoılyq kúlkige urynbaıdy. Kúlkiniń azamattyq, sesin, kúreskerlik parasatyn joǵaltpaıdy.

Ser-aǵań kúlkisi, birde aıbaltadaı aıbarly kórinse, birde kóktem kúnindeı meıirli seziledi. Komık Ser-aǵańnyń osy bir ushqyr talanty, ony tek kúlkige tusap tastamaǵan, ol adam janynyń, taǵdyrdyń ózimen taıtalas túsken tragedıasynda, neshe túrli kesepat -keselmen, qıas-qıǵash qaıshylyqpen sharpysqan kesekti dramatızmdi de, kún nuryndaı shuǵylaly, aı sáýlesindeı uıań ýytty lırızmdi de sheber jetkize alady. Ser-aǵań jasaǵan 150 beıneniń bári birdeı komedıalyq beıneler emes, olardyń ishinde dramalyq, tragedıalyq tulǵalar da tolyp jatyr. Biraq sol obrazdardyń qaı-qaısysynyń da basynan Serke kúlkisiniń kúmis tajy kózge urmaı qoımaıdy. Osynyń bári de Ser-aǵańnyń akterlik úlken dıapazonyn, shyn mánindegi «segiz qyrly bir syrly» talant ekenin dáleldeıdi.

Serke sóz joq qazaq topyraǵynyń óz perzenti, onyń komıktik talantynyń ózinde qazaq halqynyń ǵasyrdan-ǵasyrǵa jalǵasyp kele jatqan ózindik kúlki dástúrin, ózindik kúlki mektebin tanımyz. Qazaq kúlkisiniń pasporty joq ata-babalary — shanshýdaı túıreıtin shansharmen, ishek-sileńdi qatyryp rahattana bir kúldirip ap «Neńe jetisip kúldiń» — dep kenet oılantyp ketetin Aldar Kóse úrdisi, kóregendik danyshpandyqpen ottaı sharpyǵan optımızmge astasyp jatqan naǵyz qazaq kúlkisi, kúresker kúlki. Ser-aǵańnyń akterlik talantynan bar kelbet, bar tulǵasymen kórinedi. Biraq Serke óz topyraǵynda órken jaıǵanmen kóktegi kúnniń shıpaly nuryn da, aınalasyndaǵy aýanyń berekeli nárin de mol sińire biletin gúl ráýishtes talant. Ol tek qazaq tabıǵatyn ashatyn obrazdardy ǵana emes, klasıka álemine de erkin attaı bildi. Onyń Gogoldiń «Revızoryndaǵy» Zemlánıkasy men «Úılenýindegi» Iaıchnısasy, Shekspırdiń Asaýǵa tusaýdaǵy» Slaıy, ózimizdiń Qarabaı, Qońqaılarmen birge sap túzep týysyp, óz órnek naqysymen biri de bir ákeniń balasyndaı Serkeniń Qarabaıy, Serkeniń Qońqaıy, Serkeniń Zemlánıkasy, Serkeniń Slaıy atanyp ózimizdiń aýyldyń jigitteri bolyp ketti.

Mundaı tamasha talanttyń, kóz maıyn taýysqan úlken izdenispen sýarylyp órkendeıtini, mundaı tamasha tabystyń qajymas-qajyrly eńbektiń arqasynda keletini kimge de bolsa aıdan anyq, aqıqat.

Tvorchestvo qashanda tynymsyz eńbek, uıqysyz tún, taǵatsyz talpynys bolmaq. Sahnada 150 obraz jasaý degen ne? Mundaı sanyna sapasy saı tabys jalpy teatr tarıhynda sırek kezdesetin qubylys. Bul talanttyń talantyna, akterdiń akterine ǵana sıatyn shyndyq. Ser-aǵańnyń jumys kúni jalǵyz repetısıamen, keshki spektáklmen bitpeıdi. Onyń jumys orny teatr ǵana emes. Ol anaý «Amankeldiden» bastap qazaq, kórkemfılmderiniń túgeline jýyq túsken. Onyń dıdaryn telestýdıa kórýshileri de saǵynyp otyrady, jurtshylyq, onyń júzin estradadan da kórgisi keledi. Ol akter retinde, kórkem sózdiń sheberi retinde, qazaq kıno óneri men qazaq estradasynyń týýyna býyny bekip úlken ónerge aınalýyna da zor eńbek sińirdi. Osynyń bárin renjitpeýge, osynyń bárine úlgirýge artıske úlken talantpen birge, qajymas qaıratpen birge, úlken adamgershilik te, úlken azamattyq júrek te kerek.

Qazaq teatr óneriniń týý kezeńinde kelgen, ata býyn sheberlerimizdiń qaı-qaısysy sıaqty bizdiń Ser-aǵań da úlken azamattyq jaýapkershiliktiń, rýhanı belsendilik pen tabandylyqtyń tamasha mektebinen ótken ónegeli ónerpaz. Bizdiń Ser-aǵań Torǵaı dalasynda Sovet ókimetin ornatý jolynda qyzyl partızan qatarynda da boldy. Ol kollektıvtendirý jyldarynda Beıimbet Maılınmen birge kolhoz da qurysqan. Qazaq teatrynyń rejıssýrasy áli de oıdaǵydaı órkendeı almaı jatqan tusta, óziniń týǵan teatryna rejıser de bolǵan, Ser-aǵańnyń uzaq jyl ómirinde atqarǵan qoǵamdyq áleýmettik qyzmetterin túgendep atap shyǵý da múmkin emes. Kóz aldaryńyzda otyrǵan óner zergeri qashannan beri shyn mánindegi qoǵam qaıratkeri.

Onyń sahnada árdaıym asqaq estiletin óktem daýysy ómirde de solǵyn tartyp kórgen joq. Ol kórýshi qaýymǵa da, sońynan ergen jetkinshek jas býynǵa da abzal ustaz bola bildi.

Ser-aǵań qazaq teatrynyń esigin tuńǵysh attaǵan kúnnen beri qazaqtyń óner qaýymynyń mańdaı aldy tobynda júrdi, qashanda abyroıly júrdi, qashannan ataǵy shyqty. Úlken ataqty, maqtaý-madaqty, qoshemet qolpashty kisiniń kisisi ǵana kóteredi. Ataq, pen dańq, maqtaý-madaq «áli balaýsa balǵyn talanttardy, jas ónerpazdardy ǵana buzady, tek solardy ǵana dańǵaza-dańǵoı etip jiberedi» degen pikir de tym birjaqty, tym ushqary pikir. Ataq-dańq, maqtaý-madaq kisiniń jasyna qaramaıdy, aqylyna qaraıdy. Týrasyn aıtqanda ol qaı jastaǵy adamǵa da tap kelgende qaýipti. Dandaısý men dańǵoılanýdan, qol jetkenge toıattap tońmoıyn tartýdan — tek týǵan el men týǵan ónerge degen, ózine tárbıe bergen qoǵamǵa degen úlken mahabbat qana, azamattyq úlken jaýapkershilik qana aman saqtap qala alady. Ser-aǵańnyń azamattyq dıdary ǵalamat talantyna laıyq.

Kúlli ómir, onyń ishindegi óner dúnıesi Abaı tilimen aıtqanda «saqalyn satqan káriden, eńbegin satqan jasty» artyq kóredi. Óner tek ónerdi súıgendi jaqsy kóredi, óner dúnıesinde jol-jónekeı ózin-ózi qyzyqtap ketkenderdiń aınalar qaraqshysy belgili. Ser-aǵań naǵyz ónerdegi ózin emes, ózindegi ónerdi syılaıtyn, óziniń sýretker atyn ardaq tutatyn adam. Ol ónerdi syılaıtyndyqtan, ónerdegi adamdardy da syılaıdy. Ol aǵaǵa izeti joq ini qandaı sóleket bolsa, inige yqylas-iltıfaty joq aǵanyń da sondaı sóleket ekenin biledi. Sondyqtan da sońynan ergen tuıaq jetkinshek býynǵa ákelik qamqorlyqpen, atalyq mahabbatpen qaraıdy.

Árbir ózin syılaıtyn ónerpaz, óz ómirine ózek etken ónerdiń ótkenin qadirlep, búgingisine tolǵanyp, erteńiniń qamyn jep otyrýǵa da tıisti. Óıtpeıinshe, ónerdi azamattyq júrekpen uǵý, oǵan azamattyq adal júrekpen qyzmet etý esh múmkin emes. Ser-aǵań da qazaq óneriniń jaı-kúıine osyndaı adal perzenttiń abzal júregimen tolǵanyp, tebirenetin azamat.

Buryn sahna, kórmegen qazaq óneri, teatr shymyldyǵy alǵash ashylysymen, jaısań jaz kúnindeı jarqyrap shyra kelýiniń ózi-aq jas qazaq sovet kórkem óneriniń túgin tartsań maıy shyqqan qunarly topyraqtan ónip-órbigenin pash etedi. Qazaqtyń professıonaldy jas kórkem óneriniń tez eseıip, tez er jetýiniń basty faktory — aǵa býyndardyń qazaq halqynyń ǵasyrlar boıy jasaǵan, eńseli de darqan mádenı qazynasy men uly orys teatrynyń ozyq dástúrin asa sheber ushtastyra bilýinde boldy. Olar uly orys halqynyń realısik óneriniń bar sólinen emin-erkin sýsyndady. Búgingi qazaq óneri eki anany tel emgen aıqyn da arda óner. Ol birden áldekimniń balasyndaı ájeptarqy kórinbeı, ǵasyrlar boıy órshelene ósip kele jatqan qyzý qandy, nárli ýytty órkendete bilgen, shyn mánindegi túri ulttyq, mazmuny sosıalısik óner bola bildi. Jaqsy ákege tartyp týǵan jaısań uldaı ózin birden tanytty, birden baýrady. Qazaqtyń sovettik, mazmuny sosıalısik, túri ulttyq kórkem ónerin jasaýda Ser-aǵańnyń býyny halyqtyń ejelgi mádenıeti men jańa mádenıetiniń arasynda qurdym-qýys tastamaı, jýystyryp, týystyra, til tabystyryp turǵan altyn kópir bola bildi.

Biz, qazaqtyń sovettik kórkemóneriniń, aıaǵynan tez tik turǵany úshin halqymyzdyń Abaı, Mahambet, Birjan, Qurmanǵazy, Dáýletkereı, Táttimbet, Muqıt sıaqty úzdik talanttardyń tamasha tárbıelik mektebinen ótip, sol mektepti jańa zamanǵa jetkize bilgeı Ser-aǵań urpaǵyna óte qaryzdarmyz.

Ser-aǵań býyny, jańa qazaq óneriniń kerege qalar, býyn bekiter irge topyraǵy, alǵashqy tuǵyry, bastapqy nári ǵana bolyp qoıǵan joq. Olar sol jańa ónerge ózindik kelbet, ózindik keskin jasaǵan ár, ajary da boldy. Ser-aǵań býyny jańa ónerdiń jaıqalyp ósýine túrtki ǵana bolyp qoıǵan joq, qazaq sovet kórkemóneriniń eń basty qozǵaýshy kúshi, jumylǵan judyryqtaı eń basty ıadrosy da bola bildi. Qysqasy, olar, jańa ónerdiń tek negizin salyp qana qoıǵan joq, ony óz qoldarymen ornyqtyryp, óz qoldarymen damytty. Bul býyn jas ónerdiń ósip-órkendeýine aýadaı qajet — jaqsyny jatyrqamaý, jańadan úrikpeý, úzdiksiz izdene bilý, úırene bilý zerdesimen erekshe kózge tústi. Keshe ǵana aýyldarynan kelgen qazaq jigitteri «Muńlyq, — Zarlyqty», «Totyname» men «Alpamysty» tastaı salyp, Shekspır men Molerdi, Goldonı men Gogoldi, Ostrovskıı men Shıllerdi, Gorkıı men Shoýdy qolǵa aldy. Qazirgi qazaq ónerinde kemel óristep kele jatqan jańashyldyq mektebiniń de alǵash negizin salǵan osy Ser-aǵań býyny. Ser-aǵań býyny Gorkıı tilimen aıtqanda «Barlyq. bastamalardyń da basy boldy».

Biz Ser-aǵańdaı úlken ónerpazdyń toıynda, úlken ónerimizdiń ata býyny, ata úrdisi jaıly bar daýyspen basa aıtýymyz qajet. Ser-aǵań býyny jańa turpatty óner jasaýdyń ústinde, jańa turpatty ónerpaz da ósirdi. Bul býyn, óner ataýlyny, bir ǵana bastyń «abroıymdy asyrsam, bárinen ozsam, menen basqa bolmasyn, menen basqa syılanbasyn, menen basqanyń aty atalmasyn» degen tyrash egoızmniń kúıki namysy emes, búkil halyqtyń, búkil eldiń namysyn ósiretinin óz ónerlerimen, óz ómirlerimen jaqsy dáleldep shyqty.

Bulardyń tusynda Kóksheniń ánshisi, Narynnyń kúıshisine básekelesim dep emes, baýyrym dep qarady. Torǵaıdan kelgen Ser-aǵań, Qarqaralydan shyqqan Qal-aǵańmen qoltyqtasyp bir júrdi. Kúni keshe ǵana, qudyqtyń sýyna talasyp patrıarhaldy aýyldyń jol-joraǵa, oramal-tomǵa janjaldasyp jatatyn ánshi-kúıshilerinde mundaı tatýlyqtyń nyshany da joq-ty. Mundaı ulttyq. namys, halyqtyq, namys ornyna ata arýaǵy, aýyl namysy ǵana júretin edi. Eldik mádenıetimizdiń eńse kóterýine ózek bolǵan osy bıik rýhanı deńgeı, bıik turǵy úshin de biz eń aldymen Ser-aǵańdarǵa, Ser-aǵanyń býyndaryna qaryzdarmyz. Biz Ser-aǵań sıaqty úlken talanttyń azamattyǵy jaıynda sóz qylǵanda, onyń býyny jasaǵan úlken erlikti aýyzǵa almaı kete almaımyz.

Ulttyq, óner ol búkil bir ulttyń júregi, búkil bir ulttyń mıy, aqyl-oıy, ajar namysy. Ónerpaz óreli bolsa, óner de óreli bolmaq, óneri óreli bolsa eldiń de eńsesi bıik turmaq. Sondyqtan da ónerimizde bıik talap pen bıik maqsattar asqarynda tabysqan asqan yntymaqtyń, ónerdegi dostyq pen ónerdegi parasattyń búkil rýhanı ómirinde atqaratyn qyzmeti ólsheýsiz zor. Osynyń. bárin Ser-aǵań býyny ónerdiń búgingi, erteńgi qamyn tereńnen sholyp, tereńnen tebirengen kemel kóregendigimen istedi.

Jańa qubylystyń, jańa mádenıettiń basynda turǵan ata-býyn ókiliniń keleshek qamy men ýaqyt ańǵaryn, alystan ańǵaryp erteden qam jep otyratyn aq peıil áke bolmaı, jáı ánsheıin aýyldyń baby men berekesin qashyratyn aıqaıshyl shadyr shaly bolýǵa qaqysy joq.

Ónerdegi Serke býyny jańa óner, jańa qubylystyń basynda tura alatyn keremet talantpen qosa kemel parasatty da taba bildi. Osy ata býynǵa ile-shala orta býyn, ini býyn jańa talanttardyń qaýlap shyǵyp, jarqyrap tanylýy aldaryndaǵy ata býynnyń úlken ónerpazdyq ónegesimen qosa úlken kisiliginiń, darqan peıiliniń de arqasy.

Halyq bergen bedelin, tek bir basynyń kúıki qamyna ǵana talan-taraj etpeı, sol halyqtyń ózine eselep qaıtarýǵa, halyq bergen bedeldi, bir basynyń múddesine emes eń aldymen eliniń, ózin tárbıelegen qoǵamnyń, týǵan halqynyń múddesine jumsaı bilgen adam ǵana shyn mánindegi ardaq tutar azamat bola alady. Áıtpese, o da dańqty darqan ul emes, bar bolǵany dańǵaza belsendi, áıteýir bedeldi pende ǵana bolyp qalmaq. Bedel ataýly jigitke syı ǵana emes, ol úlken syn da emes pe. Ser-aǵań bul synnan da súrinbeı ótip kele jatqan abzal azamat.

Bizdiń búgingi toıymyzdyń qaq tórinde Ser-aǵań otyr, qasynda onyń qazaq shymyldyǵyn birge ashqan turǵylastary otyr. Biz qandaı baqytty qaýymbyz, bizdiń ónerimizdiń atalary áli aramyzda júr. Olar qazaq mádenıetiniń tarıhyndaǵy asa úlken qyzmetin abyroımen atqaryp shyqty. Búgin olar bizge emes, biz olarǵa esep berýge tıispiz. Biz búgin sol atalarymyzǵa ózderi salyp bergen ónerpazdyq úrdisti, azamattyq úrdisti qalaı damytyp, qalaı órkendetip jatqanymyzdy kórsetýge tıistimiz. Biz eń aldymen olardyń asqar ala eńbegin qalaı uǵyp, qalaı baǵalaǵanymyzdy, týǵan ónerimizdi olar kóterip bergen bıikke, alqynbaı shyqqan tegeýirindi talantymyzben, tereń oıymyzben birge er jetken, eseıgenimizdi kórsetýimiz kerek. Ata býynǵa ózderi órkendetken ónerdiń órge basqanyn kórýden artyq ne syı bar. Osyny oılaǵanda Ser-aǵańdar býynynyń, tustas, tizeles inileri de, keıingi jetkinshekteri de ózderiniń týǵan el men týǵan óner aldyndaǵy keleli mindetterin, qarly Qarataýdaı qaryzdaryn aıqynyraq sezinedi.

Úlken aǵa Ser-aǵań qazaq jurtynyń ónerpaz qaýymyn tereń oılarǵa, bıik azamattyq, murattarǵa, shabytty eńbekke shaqyrady.

Ser-aǵań qashanda halqymen tileýles, múddeles azamat, oǵan onyń osy toıy-aq dálel, Ser-aǵańnyń sahnalyq qyzmeti elýge, elimizdi, jerimizdi, ónerimizdi jańǵyrtqan Uly Oktábrmen qatar shyqqaly otyr.

Onyń jetpis jasy, óziniń týǵan topyraǵynyń Otan qambasyn qaryq qylǵan, bıylǵydaı yrysty-berekeli jylyna tap keldi. Bizdiń keń baıtaq respýblıkamyz úshin, qalaýly azamatymyz, qadirmendi sýretkerimiz Ser-aǵańnyń toıy, toıdan-toıǵa ulasqaly otyrǵan merekeli jyldyń basy sıaqty.

Ser-aǵańnyń jan ashyr jarany, týǵan halqy, qalyń qaýym Ser-aǵańdaı ónerpaz órenderińiz bastap bergen toılaryń toıǵa ulasa bersin!

Kóshińiz kólikti bolsyn, sahnańyz kórikti bolsyn, qazaq kórkem óneriniń kósem kósh basshysy, qadirli Ser-aǵa! Taǵy da talaı jetpiske jetip, talantyńyzǵa tabynatyn týǵan halqymyzdyń taǵy da talaı tańdaıyn qaqtyryńyz!

1967

---