InfoHub Logo

Qaıdan keletini belgisiz, tańerteń teńiz ústine shaǵalalar paıda bolady. Múmkin, olar tolqyndardyń aq kóbiginen arshylyp shyǵatyn shyǵar.

Al tolqyndar sylq-sylq kúledi. Tolqyndardyń ózi sýda júzgen janýarlar sıaqty. Bir batyp, bir kóterilip, myń qaraly bop jatyr.

«Tolqyndar biz kelgenshe de osylaı oınap jatqan. Biz ketkende de osylaı oınap jatady. Basqa bireýler keledi. Anaý shaǵalalardy solar kóredi» dep oılady Árlen.

Olar úsheý bop keldi. Úlken korpýsqa sestra-hozáıka aparyp salyp, bólmelerin kórsetti. Uzyn boıly, qapsaǵaı jaýyryndy, otyz bes shamasyndaǵy Árlen qos chemodan kóterip kirdi. Onyń bir chemodany ústindegi kóılegi tústes shatyrash eken. Áıel úsh-tórt jasar er balany qolynan jetektep júr.

Úsheýi de chemodandardy bólmelerine qoıar-qoımastan teńizge asyǵyp edi. Áıel plájǵa kelip, sary ala atlas halatyn silkip tastap, sýǵa júzer lypasymen ǵana qalǵanda, jaǵadaǵylardyń bári jalt qarady. Kún shalmaǵan táni negrlershe qaraıǵan halyqtyń ortasynda oqshaý tartty.

Jigittiń kók sáten lypasynda jelkendi qaıyq sýreti bar eken. Al oń jaq qaqpaq jaýyrynynan gıtara tartqan qyzdyń usqyny kórindi. Qyzdyń bas jaǵynda bir, aıaq jaǵynda bir perishte tur. Jigittiń qaqpaq jaýyrynynda gıtara tartyp otyrǵan qyzdy perishteler neden qorǵamaq ekeni belgisiz.

Kelinshek teńiz jaǵasynda neke tósegine jatýǵa alǵash oqtalǵan qalyńdyqtaı qysylyp kóp turdy. Jasyl kók sýdyń túbinde altyn tústes aıqysh-uıqysh sáýleler oınady.

Jentteı qumnyń ara-arasynan ulýdyń túımedeı qabyrshaqtary aǵarańdaıdy.

Plájǵa deıin suǵyna ósken jabaıy jońyshqa men teńge japyraqtyn ıisine mas bolyp, kóbelekter qalbalaqtap ushady. Kúni erteń sýyq túsip, teńge japyraq solatyny oıynda joq.

«Osyniki jón», — dedi Árlen.

Sóıtti de sýǵa súńgip ketip, qalqyp shyǵyp qulashtap júze jóneldi. Tósine deıin teńizge boılap, tolqyn yrǵaǵymen sekirip oınaǵan kelinshektiń janyna jetip:

— Unaı ma saǵan, Jaýqaz? — dedi.

Jaýqaz jymıyp kúldi.

Jaǵadaǵylar da, sýda júrgender de bul ekeýiniń qatar júzgenine qyzyǵa qarap qaldy. Tipti bireý sýǵa batyp barady dese de selt etpeı erteden qara keshke deıin bastyrma astynda qarta oınaıtyn egdelerde:

— Pa, shirkin! — desip edi.

Biraq bul júzis kópke uzamady. Jaǵada qumnan úı salyp oınap otyrǵan buıra shash, shúńirek kóz bala kenet: Mama, mama! —dep shar-shar etti.

Jaýqaz jalt qarady.

— Jylama, aınalaıyn. Qýan, jylama!

Ol álgi bir ásem júzýdiń ornyna sýdy shalp-shalp etkizip, jaǵaǵa aptyǵa júgirdi. Bala tolqynǵa túsip kete me dep qatty seskendi.

Kelinshek ketkennen keıinde, Árlen tolqyndarǵa tósin tosyp biraz júrdi.

«Tolqyndardiki raqat. Erkindik osylarda. Dóńbekship oınaýyn qarashy. Bir tolqyn bir tolqyndy qýalap oınap bara jatqanyn qarashy. Bularǵa eshkim qoı demeıdi. Al Jaýqaz ekeýmiz ǵoı erkin júze almadyq. Qýan...»

Osyny oılap, o da jaǵaǵa shyqty. Ystyq qumǵa qulaı ketti. Teńizdiń jyly sýy tabanyn jalap jatty. Tabanyn tolqyn qytyqtaı bergen soń, tizesin qushaqtap otyrdy.

«Teńiz tasbaqa sıaqty eken ǵoı», — dedi ol.

Onyń qaladaǵy kórshisi Nıkolaı Petrovıch bir komandırovkadan oralǵanda, balasy Sashaǵa tasbaqa ákep bergen edi. Sasha ony Jańa jylda jelingen úlken torttyń qorabyna qonystandyryp, balkonǵa shyǵaryp qoıdy. Aldyna nan, pechene tastady. Jansyz zat sıaqty qybyr etpeı jatqan álgi tasbaqa álden ýaqyttan soń, saýyttan jylan basyn shyǵaryp jan-jaǵyna uzaq qarady. Qum men sekseýildiń ornyna záýlim úıler kórdi. Dalany qatty saǵynyp, qumǵa qaıta qaıtpaqshy boldy. Qumǵa kómip ketken jumyrtqalary bar edi, solardy ańsady. Úlken torttyń qorabynan órmelep shyqpaqshy. Barbıǵan aıaqtaryn asyp qoıyp tyrmysady. Jıegine jete bere qaıta qulaıdy. Qaıta asylady, taǵy qulaıdy. Balkondy boılaı ekpe shyrmaýyq ósip tur edi, tym qurysa soǵan jetpek boldy. Biraq myń ret tyrmysyp, myń ret qulady... Tasbaqanyń da mahabbaty bar bolar. Tas saýyttyń ishinde saǵynysh seziminiń ómir súrýi qandaı ǵajap. Tasbaqa azat bolsa, sol ajarsyz túrimen-aq dalanyń qyzyl gúlin sýyq tósine basyp jatar edi. Jýsannyń ashshy ıisin jutyp júz jyl jasar edi.

Qazir Árlenniń kóz aldyna sol Sashanyń tasbaqasy kele qaldy. Teńiz tolqyndary tasbaqanyń qabyrshyqty saýyty sıaqty. Qum jaǵaǵa asylyp qulap, asylyp qulap jatqan kóbikti sý tasbaqanyń barbıǵan aıaqtaryna uqsaıdy.

«E, tolqyndarda da erkinshilik joq eken ǵoı», — dedi Árlen.

* * *

— Jaýqaz, kel, qaıyqqa mineıik, — dedi jigit. Ol qaraýyldan tabany jalpaq kók qaıyq surap aldy. Ortalaryna Qýandy otyrǵyzdy. Pláj birtindep alystaı berdi. Tereńdiktiń shekarasy bop turǵan kespek-buılar da artta qaldy. Teńiz dóńestenip qara kók túrge endi, túbi kórinbedi.

Jigittiń eskek tartqan qoldarynda bulshyq et shıyrshyq atty. Tanaýy tership, kózi lapyldaı tústi. Qarsy aldyndaǵy Jaýqazǵa qadaldy. Kelinshek basyna sary ala shatyr ustap, túpsiz tuńǵıyqqa úńilip qalǵan. Áý degende únsiz qara kók tolqyn sýlaryn sábı de qyzyqtady. Qaıyqtan asylyp qolyn salyp kórdi. Sonda anasy seskenip, etegine jarmasty. Balany eteginen ustaı otyryp, syńsyma únmen jaılap qana án saldy.

Jyljy, qaıyq, osy kólde

Jyr toltyrshy janyma.

Mahabbattyń besiginde

Terbeleıik taǵy da.

Bir top shaǵala bularǵa ilesip keledi. Qara monshaq kózderi jyltyldap, tolqyn tósine tósterin tıgizip-tıgizip keledi. Árlen olarǵa qyzyǵa qarady. Adam da ańsaǵanyn osylaı aımalasa ǵoı.

Mahabbatyń besiginde

Terbeleıik taǵy da...

Talaı jıyn-toılarda san ret aıtylǵan án. Al, shynynda, bul myna dóńes teńiz tósinde ǵana aıtylýǵa tıis sıaqty bop kórindi. Eki adam birine-biri qol sozym jerde qarama-qarsy otyrsa da, birine-biri aıshylyq alys jerdegideı armanda. Bul ándi Qýan túsinbedi me, álde sheksiz teńiz úreı týǵyzdy ma, áıteýir:

— Mama, mama! Qaıtamyz, anda qaıtamyz! — dep alysta munartyp qalǵan plájdy kórsetip qyńqyl saldy.

* * *

Demalýshylardy oqtyn-oqtyn saıahatqa alyp shyǵý úshin osynda prıstanǵa teplohodtar kelip toqtaıdy. Prıstan — teńizge suǵyna kirip tur. Qalyń taqtaılardy tiregen jýan dińgekterdiń sýreti sý betine túsedi.

Kún qıadan aýnap, batyp bara jatty. Teńiz beti qyzǵyltym tartty. Alystan arǵy bettegi taý da kórindi. Ol altyn arqaly aıdahar sıaqty edi. Sol taýǵa, batqan kúnge, qyzǵyltym teńizge prıstannan qarap turǵan úsheýdiń sýretin maıda tolqyn terbedi. Áldeqaıda kóz ushynda kúnniń batqan jerine asyqqandaı jalǵyz qaıyq ketip barady. Jaıshylyqta nazar túspeıtin álgi qaıyq qazir múlde aıanyshty. Teńiz shetine shyǵa ma, shyqpaı ma, jaǵaǵa jete me, jetpeı me, — dep músirkeý sezim týdyrady.

«Jolyń bolsyn, jalǵyz qaıyq», — dedi ishinen Árlen. Qaıyq teńiz ben aspan qıýlasyp jatqan qara syzyqtan ary aýnap túsip joq bolatyndaı kórinse de, áli úzilmegen úmitteı kóz ushynda buldyrady da turdy.

Jaǵada jan azaıa berdi. Keshki tamaqtyń kezi de kelip edi. Biraq osy bir keshtiń sýretine toımaǵan úsheý ǵana prıstanda oqshaý qalǵan. Olar álgi qaıyqty kózben áli shyǵaryp salyp turǵandaı. Tún jamyla bastaǵan teńizde kespek-buılar ǵana jalǵyzsyrap, qyltyń-qyltyń qarańdaıdy.

«Eı, adamdar, kúndiz senderge jol kórsetip, jaqsylyq jasap edik, endi bizdi tastap ketpeńder», — dep qol bulǵap jalynǵandaı bolady. Olardyń tilin shaǵalalar ǵana túsinse kerek, aınalshaqtap-tóńirekteı ushyp, tósimen janaı ótip júrgeni.

— Mama, mama! Bul qustar qaıda uıyqtaıdy, a? — Jaýqaz selk ete qaldy. Árlenniń qolynan qolyn julyp aldy. Qýan suraǵy ony áldeqaıda alys beımálim dúnıeden lezde qaıyryp, prıstanǵa qaıta túsirdi.

— Shaǵalalar ma? Qaıda uıyqtaıdy deısiń be? Qaıda uıyqtaýshy edi? Árlen, sen bilesiń be?

Árlen de qysylǵan sıaqty. Áıtse de:

— Sýda uıyqtaıdy, — dep saldy.

— Iá, olar qorqady, — dedi Qýan. — Sý jaman. Olar qorqady. Júr, mama, úıge, úıge! — dep Qýan kenet óksip-óksip jylap-aq jiberdi.

* * *

Olar kelgende, ashanaǵa adam tolyp qalǵan eken. Bári asqa bas qoıǵan. Qasyq pen tarelkalardyń syqyr-syqyryna sóz berilipti. Daıashylar da aıaǵynyń ushynan basady. Úsheýi kelip óz oryndaryna ornalasty. Lezde tamaq keldi. Balanyń asqa tábeti asa shappady. Kún ótti me, álde qaljyrap uıqysy keldi me, shúńirek kózi kirtıe berdi. Al eki eresek tamaq ishkizýdiń amalyn taba almaı jatyr.

Aqyry bolmaǵansyn Árlen:

— Myna kotletti jep qoısań, mine, men sıaqty kúshti bolasyń, — dep qolynyń bulshyq etin ustap kórsetti.

Bala onyń bulshyq etin mensine qoımady.

Árlen taǵy kórsetti.

— Iá, meniń papam senen de kúshti. Meniń papam seni jyǵyp qoıady, — dedi bala ashýlana aıqaılap.

Qasyqtar men tarelkalar syqyr-syqyry tyna qalǵandaı boldy. Bir aýyq aýyr tynyshtyqtan soń ǵana sybyr-sybyr sózder, tunshyqqan kúlkiler, jótkiringen jótelis kóbeıdi. — Papama aıtam! — dedi bala.

* * *

Tańerteńgi tamaqta olar óz oryndarynan kórinbedi. Keshe keshki jaǵdaıdan soń ol otyrǵan oryndarynan tura almaı jerge sińip ketkendeı edi. Bala da baıqalmady. Biraq perishte de ǵaıyp bolady ǵoı.

---