InfoHub Logo

Qoıshynyń úıi jyńǵyl ortasyndaǵy alańqaıǵa túsip qalǵan qońyraý sıaqty.

Aınala — án salǵan sheńgel. Tikeni zárli, ózi turpatsyz bolsa da, osy sheńgelden áýendi, muńy mol ósimdik joq. Ásirese myna kúzde sharshaǵan jelge qosylyp, taýsylmas saǵynyshty sazǵa basady.

Sheńgel shýy bala qoldy-aıaqqa turmaı jylaǵanda, sonyń alystan talyp estilgen dybysyndaı.

Batystan buldyrap Túıetaý kólbeńdeıdi. Shókken kúıi shaıqalyp, sábı daýsyna tebirenip jatqandaı. Shubar kókek jalbańdap ary-beri ushyp júr. Ala saýysqan shyqylyqtap, bul ne sumdyq degendeı jyńǵyldan jyńǵylǵa sýsıdy.

Uly qumnyń bosaǵasyndaǵy júgirgen ań, ushqan qusqa bul otardyń tirshilik tynysy: qozynyń mańyraǵany, qoıdyń mekirengeni, ıttiń úrgeni, qoıshynyń aıqaıy, radıonyń saryny — bári tanys.

Al jylaǵan balanyń daýsy...

— Ket-áı! Myna sorly káıtedi, balany qorqytyp úıge kirip ketkeni nesi? — Eki jasar náresteni kótergen qartań áıel tazyǵa kóseý sermeı tap berip edi, ishi shermıgen qanshyq qarnyn súırete-múırete, jetimekteı jylamsyrap, kózi mólıip úıden shyqty. Tabaldyryqtan attaı bere kıreleń etip esiktiń kózine kósile saldy.

Shynarkúldiń qolyndaǵy bala baqyrǵanda betinen qaýynnyń túınegindeı túgi shyǵyp, kógerip qaldy.

— Joǵalt! Árirek qýyp jiber, albastydaı ǵyp esiktiń kózine jatqyzyp qoımaı! — Medeý shal bir ýys bop qurysyp, quty ketip otyr edi. İrgede jatqan kebisti sozylyp ala sala qadap urdy. Tazy qańq etti de, bóksesi súıretilip baryp úıdi aınalyp ketti.

Bala báribir baqyrǵanyn qoımady.

— Má, ustashy biraz, meniń silem qatty, — dedi kempir.

Shal epelektep baryp balany aldy. Tula boıy solyqtan dip-dip etken náresteniń bolbyr moınyna murny taqalyp ketip edi, ádemi ıisi shyqty. Medeý mas boldy.

«Iá, — dedi shal. — Dúnıede buǵan teń keler jupar joq».

— Báý-báý-báý! — dedi ol kári keńsirigine jas ıis kelgen saıyn jasara túskendeı. Jasara túskende kúshi tasyǵandaı, balany «báý-báýlep» qatty-qatty terbetti.

— Áı, baıǵus-aý, qolyńdaǵyny qozy dep tursyń ba! Sonsha julqyladyń. Adamnyń balasy ǵoı, qolyn qosaqtap qyspa, o nesi qozynyń aıaǵynan ustaǵandaı qysyp alǵany! — dedi Shynarkúl.

— Qaıdan bileıin, jaman, qoımady ǵoı jylaǵanyn.

Shal qaıtadan búrisip bir ýys bola qaldy.

Balanyń munda kelgenine de, bezek qaǵyp jylaǵanyna da eki kún boldy. Eki kúnnen beri shal men kempir aıaǵynan tik turyp kóteredi — jubanbaıdy. Baryn aýzyna tosady: sút beredi, aıran beredi, qaımaq beredi, quıryq beredi — jubanbaıdy. Tek bir dorba mámpásıden ýystap alyp usynǵanda ǵana aldanǵandaı bolady da, qaıtadan kógeredi de qalady. Azap.

Aqyry jylaı-jylaı, mámpásıdi jeı-jeı balanyń ystyǵy kóterildi. Úni bitip, qyryldaýyq boldy.

Medeý shal jyńǵyl men sheńgeldi aralap qoıǵa ketti. Qoıdyń basynda járdemshi bala júrse de, shydamady.

— Baıǵus shaldy qýanta ma dese, qaıta odan beter qartaıttyń ǵoı, Serik, — dedi Shynarkúl qolyndaǵy balaǵa.

Serik túsinbese de solyǵyn basa almaı úlken adamsha kúrsinip qoıdy,

Qaınaǵa seni asyrap ala qoıyńdar dep batasyn bergen soń, bizdiń shal betine shyraı kirip, kádimgideı qunjyndap qalyp edi, kelgeli beri jatyrqap jylaı-jylaı atańdy azapqa saldyń ǵoı, Serik. Aqymaq bolmasań, bul atań kim, ol atań kim — báribir emes pe? Ol atańpyń senen basqa taǵy alty nemeresi bar, al Medeý atańda bireý de joq — osy durys pa, óziń oılashy, Serik.

Jetpeı jelkeń qıylǵyr, Jeksenbi, — dedi kempir kenet kemseńdep, — jastaıynan jer jastanyp, jýadaı solǵan qý jalǵyz! Tym qurysa, sendeı bir aldanysh ta qaldyryp ketpedi biz sıaqty shal-kempirge.

Jeksenbiniń súıegi Stalıngrad túbinde baıaǵyda-aq qýrap qalǵan. Eger bir ǵaıyptan qaıta tirilip kelse, aıtar edi: «Apa-aý, meni nege qarǵaısyń, men saǵan nemere súıdirmeıin dedi deısiń be! Dýaıpat oq menimen aqyldasqan joq» der edi.

Biraq ómirde ondaı qyzyq bolmaıdy.

Shynarkúldiń álgi armanyn myna Serik túsinbeıdi.

Seriktiń óz armany bar: ol úbirli-shúbirli, dúbirli óz úıin saǵynady. Adam, shirkin, týa salysymen armanshyl-aq.

Serik anda-sanda solq-solq etkende, basy qosa qozǵalyp, isingen kózin jumyp, Shynarkúldiń baýyryna súıenip uıyqtap bara jatty. Sonda balanyń jas ıisi kempirdiń murnyna da keldi. Keýdesi áldenege shymyr-shymyr etip, shandyrlaý emshegi ıigendeı boldy. Saýmal sharaptan áli júzimniń dámi shyǵyp turatynyndaı, sábıdiń tamaǵynan adamnyń bir asyl shaǵynyń ıisi ańqyp turady. Onyń qasıeti sózben aıtylmaıdy. Ony tek mýzyka ǵana jetkizer. Ertedegiler qobyzben botasy ólgen ingendi ıdirgen. Al ingen botasyn ıiskegende ıiıdi ǵoı.

Shynarkúldiń ájim torlaǵan kózinen burq etip ystyq jas shyqty, bir tamshysy talyqsyp uıyqtap bara jatqan balanyń tamaǵyna domalap tústi. Serik selk etti de, ishin tartyp uıyqtap qaldy.

Keshke tory atqa minip qaınaǵasy keldi.

Teriskeı jaq býaldyr qupıa qushaǵyna endi. It úrip edi, Medeý jekip tastady.

— Apyr-aý, Sarybaısyń ba, keshtetip júrgeniń jaı ma? Aýyl aman ba?

— Shúkir, aman. Ózderiń qalaı?

Úıdegi bala jylaǵanyn qoıa qoıdy.

— Jylqy qaraı shyǵyp edim, ásheıin amandyqtaryńdy bileıin dep buryla salǵanym.

— Kelgeniń jaqsy boldy, kelgeniń jaqsy boldy. Ózimiz jete almaı otyr edik, jete almaı otyr edik.

— Ne bop qaldy?

Serik syrtqa qolyn shoshaıtyp «áne-áne», «ata-ata» dedi.

Shynarkúl:

— Á, bótekeń túskir, — dedi.

— Nemereń jatyrqap, jaman neme jatyrqap... — dedi Medeý teris qarap.

— Nemene, «nemereń» dep qalypsyń. Balań ǵoı seniń, — dedi Sarybaı.

Medeý áldenege abdyrap, kúıbeńdep, tiliniń ushymen kúbirlep birdeńe degen boldy. Tory attyń tizginin ustap, aǵasyn qoltyǵynan súıedi.

Úıdiń ishinde Serik:

— Áne, ata. Áne, ata! — dedi.

Balanyń kók tamyry kóringen shekesine qyzǵyltym qan júgirdi. Jylaýyq kózinde ıneniń jasýyndaı jyltyl paıda boldy. Bosaǵadan attaǵan atasyna kishkentaı qolyn sozdy...

Sarybaı attanarda, Medeý kıiz úıdiń syrtyna súıenip otyrǵan. Bir aýyq taqıasyn alyp, aqbýryl shashyn sıpady. Aq shashtyń aıasynda kún qaqap qaraıǵan júz totyǵyp, árbir ájimine deıin aıqyn kórinedi.

— Áı, Medeý! — dedi aǵasy. — Qoısańshy osy qoıdy.

Medeý basyn kóterdi.

— Kózińdi jyrtıtyp ashqannan baǵyp kele jatsyń. Jatsań túsińe kiretin, tursań kóz aldyńa elesteıtin ǵalamat boldy saǵan bu qoı. Pensıańdy alyp, qasymyzǵa kóship kel, myna balalardyń qyzyǵyna ortaqtasyp otyraıyq. Buryn kúsh-qaırattyń barynda biline bermeýshi edi. Endi qartaıǵanda, bas aýyryp, baltyr syzdaǵysh boldy. Áı, keńkeles, tyńdap otyrsyń ba?

— Iá, ıá, aıta berseńshi!

— Aıtsam sol.

Ala qarǵa taltań-taltań basyp, jaqynyraq kelip tyń tyńdady. Saýysqan shyj-byj bolyp shyqylyqtap otyr.

— Meıli-meıli, káıtemiz-káıtemiz, — dep Medeý ornynan tizesin súıenip turdy. Alaqanymen shalbaryn qaqqan boldy.

— Bolsyn-bolsyn. Bárekeldi, bárekeldi, — dedi.

— Aýylǵa aparyp, balańdy doqtyrǵa qaratyp, táýir bolǵannan keıin qaıtyp ákep tastaımyn ózim.

— Bárekeldi, bárekeldi. Maqul, maqul, — dedi Medeý.

Aǵasyn qoltyqtan demep atqa mingizdi. Bala qalmaımyn dep qolyn sozdy. Medeý jerden kóterip alyp, balanyń moınynan ıiskedi.

— Aıhaı-aıhaı! — dedi.

— Ne boldy, eı? — dedi aǵasy.

— Ásheıin-ásheıin.

Balany kótergen boıy aǵasynyń aldyna qondyrdy.

— Áı, Medeý, myna medáliń qalaı? Muny balaǵa taǵyp qoıǵany nesi? Alyp qal!

— Jo-jo. Taqsyn-taqsyn! Men bala deısiń be, bala deısiń be?

— Qudaıa toba! Bul sonaý Máskeýdiń kórmesiniń bergen Altyn medáli ǵoı, jyndymysyń óziń?! Kóringen dýaıpatqa úlestirip jatyr dep pe eń muny ókimet! Má, alyp qal.

— Já-já. Tıme-tıme. Myrza taǵatyn nárse ǵoı, myrza taǵatyn.

— Meıli, men alyp sandyqqa salyp qoıarmyn, — dedi aǵasy.

Tory at asyqpaı aıaǵyn sanap basyp júrip ketti.

— Anaý fermeń kelgende, qoıyn qolyna tapsyr. Ózim teleshke jibergizem, — dedi artyna burylyp aǵasy.

— Bolsyn-bolsyn, — dedi Medeý.

— Qap, myna aqymaq, eser neme, jatyrqaǵany nesi-eı senderdi, udaıy bizden jyraqta júresińder de, balalar da jatyrqap qalady. E, eser neme, ol kóke ǵoı, kóke.

— E-e, eshteńe etpeıdi, eshteńe etpeıdi. Eser bolmaı er bolmaıdy.

— Al, kempir, ony-munyny, usaq-túıekti býyp-túıip daıyndala bereıik, daıyndala bereıik, — dedi Medeý, aǵasy uzap ketkende.

— Qaıda, baıǵus-aý, álgi qaınaǵalardyń qasyna kóship baratyn boldyq pa?

— Joǵa. Qumǵa kóshpeýshi me edik jylda. Qumǵa... Álgi ferme máshınesin alyp kelip qalar, keshikpeı kelip qalar... Qap, álgi jaman nemege úırenip qalyp edik, — dedi Medeý jyńǵyl arasyna sińip ketken salt attynyń sońynan qarap.

— Áne, bul sóıtedi endi, — dep shap ete tústi Shynarkúl. — Álginde ǵana jylaǵanynan bezer bolyp edi, endi saǵynyp shyǵa keldi. Daýa joq saǵan. Onan da myna tendi býys. Qaınaǵa aman bolsa, artymyzdan Serikti alyp, tory atqa minip áli-aq kep qalady.

— Iá, ıá, kep qalar, kep qalar. Serikjan da jatyrqamas, — dep Medeý qart ala arqanmen teńdi tarta býǵanda, Shynarkúl:

— Aqyryn, eı baıǵus-aý, arqandy úzesiń be, — dedi.

— Osy sen, kempir, baıqadyń ba, Serikjan bizdiń Jeksenbige tartqan ba deımin.

— Baýyry da, tartsa nesi bar. O da jylaýyq edi ǵoı.

— Jylaýyq edi, á! Tartqan eken ǵoı. Sarybaı endi qashan alyp keler eken?

Úmit bolmystan da ómirsheń.

---