InfoHub Logo

(A. T. Tvardovskıı elý jasta)

Adam balasy kóz toımastyq kórkem, óz júregin terbeter ómir qubylystarynyń kebin poezıaǵa teńep sóıleıdi. Poezıa anyǵynda sulýlyqtyń, tereńdiktiń, sezim kúıiniń eń bıik munarasy emes pe? Mine, Sovet Odaǵynyń eń kórnekti, eń talantty aqyny Aleksandr Tvardovskıı shyǵarmalaryn oqyp shyqqanda osy bir ǵajap kórinis kóz aldyńa kele qalady. Ia, qazaq bol, ne bolmasa basqa ulttyń perzenti bol, — onyń ústine aqynmen tikeleı tanys bolmaı-aq qoı, solarǵa qaramastan, senin. júregińniń túkpirinde aqynǵa degen súıispendik oty, mahabbat oty jarq etip tutanady da sónbeıdi. Poezıalyq sulýlyq — aıqyndyqta, til óneriniń zergerdeı sheberliginde, qorǵasyndaı salmaqty, ottaı jylylyǵynda desek osy qasıettiń bárin Aleksandr Tvardovskıı jyrlarynan tabamyz, onyń shyǵarmalary shyndyqtaı aıqyn, ómirdeı jyly, tereń.

Qazaq dalasynda taý men quzdar, ádemi taza bulaqtar qandaı kóp. Men bala kezimde bıik quzdan sarqyraı qulaǵan tas bulaqtyq jaǵasynda talaı-talaı otyryp, uzaqty kún kózimdi almaı suqtana qaraýshy edim, ári sulý, ári kúshti, ári taza kópire atqylaǵan bulaq sýy maǵan tym súıikti edi, solaı otyryp as ishýdi unatar edim, biraq qarnym ashpas edi. Tvardovskııdiń «Jer uıyq», «Vasılıı Terkın» poemalaryn oqyp shyqqan kezderimde de men dál bala kúnimdeı, tas bulaqtyń, bıik quzdyń janynda otyrǵandaı, qulaǵyma syldyraǵan ádemi kúı kelip, kóz aldyma tamasha bir sulýlyq beınesi elestegendeı bolady. Keıbir qunarsyz bulaq sýyndaı aǵyp turyp sarqyla qalar, bolmasa gúrildeı qulaǵan ekpininen aıyrylyp, tamshylaı jylap aǵar minez Tvardovskıı poezıasynda joq. Tvardovskıı poezıasy ári erkin, ári tynymsyz aqqan taza bulaqqa uqsas.

Menińshe aqyn júregi ómirdiń, barometrindeı bolmaı, óz Otanymen, óz halqymen taǵdyryn biriktirmeı ádemi, kúshti jyrlar (poezıa maǵynasyna aıtylyp otyr. J. S.) bere almaıdy, al Tvardovskıı poezıasynyń kúshi — onyń partıaǵa, Otanyna sheksiz berilgendiginde, aqyndyq júregi toly mahabbatynda ǵoı deımin.

Tvardovskııdiń aqyndyq kúshi sondaı ólsheýsiz — onda sóz taba almaı, oıyna kelgenin qystyra salý, jańalyq izdegensin oqýshynyń kóńiline qonbaıtyn teńeýler jasaý degen múlde joq, onyń árbir sózi krıstaldaı taza, aıqyn, aqyn júreginiń ystyq jalynyna bólengen jyly. Aqyndardyń ártúrli bolýy, poezıa naqystarynyń kóp tústermen, kóp mánerlermen baıýy kerek deıtin qaǵıdanyń durys ekendigi talassyz. Oǵan qaramastan oqyp otyryp óz jazǵanyna ózi túsinbeıtin buldyr, maǵynasyz, aıǵaımen júretin keıbir bos keýde aqyndardyń poezıamyzda bolýy asa zıandy. Menińshe kóp ultty sovet poezıasynyń áli de qaryshtap ósýine, ómir shyndyǵyn jyrlaýyna Tvardovskıı shyǵarmalary kóptegen úlgiler beretini, ilgeri bastaıtyny daýsyz. Ásirese, qazaq aqyndary Tvardovskıı poezıasyn baıybyna jete, óte baısaldylyqpen, kóregendikpen oqyp, zerttep, úlgi alýy kerek. Kórkemdik sheberlikti, temany meńgerý ádisterin Tvardovskııden úırenýleri kerek.

Únemi ómirdiń aldyńǵy shebinde júretin jaýynger, lenındik zamannyń asa kórnekti aqyny Aleksandr Tvardovskıı qazaq oqýshylaryna kóptep málim; onyń «Jeruıyq», «Vasılıı Terkın», «Shyǵannan shyǵanǵa» poemalaryn jaqsy aqyndarymyz Qasym Amanjolov, Qasym Toǵyzaqov, Ǵafý Qaıyrbekov qazaq tiline aýdarǵan, osy aýdarmalar arqyly Tvardovskıı shyǵarmalary qazaq poezıasynyń altyn qoryna qosyldy desek biz ótirikshi bolmaımyz.

Elý jas — er jasy, jaqsy, poezıa úshin, sovet poezıasynyń dúnıe júzindegi eń ozyq, eń kúshti, eń kórkem poezıa bolýy jolyndaǵy kúresterdiń únemi aldyńǵy sapynda kele jatqan jaýynger aqynnyń budan bylaı da sovet poezıasyna qosar úlesi ushan-teńiz, oǵan jýyqta ǵana bitirgen «Bir qıyrdan bir qıyrǵa!» poemasy aıǵaq. Men bizdiń súıikti Aleksandr Tvardovskııge elý jasqa tolǵan merekesi ústinde barlyq qazaq aqyndary atynan jaqsy shyǵarmalary úshin rahmet aıtamyn, denine saýlyq, uzaq ómir, eńbegine jemis tileımin.

---