InfoHub Logo

Tek qyrsyǵynan saqtasyn deńder!..

— Qazaq — qazaq bolǵaly mundaıdy kim kórgen!..

— Iapyr-aı, bir kezengen kezde kezdesýin qarashy! Josparǵa shataǵy tıedi-aý!..

— Túńilmeı qoıa turyńyz, men áli de oıyn shyǵar deımin osyniki.

Bosaǵa jaqta ózara shúńkildesip otyrǵan osy tórt adamnyń áńgimesi tórdegi aq shapandy jigit týraly edi. Jigittiń sózge aralasýǵa ýaqyty bolǵan joq. Jáshiktiń ishinen uzyn stoldyń ústine áldenelerdi alyp qoıyp jatyr. Tystan tutqaly grafınmen sý alyp engen qaýǵa saqal qart:

— Jýatyny joq qoı, nesine suraǵansyń, — dedi de, grafındi stolǵa nyǵyraq qoıdy. Kóńilsiz pishinmen stol ústindegi nárselerge kóz jiberip tur. Suq qolymen ıegin tyqyr etkizip myrs etti, bir ýaqytta:

— Áýreńe bolaıyn! — dedi syrt aınala berip.

Jigit, aldynda jaıýly jatqan kitapqa anda-sanda qarap qoıyp, óz isimen bola berdi. Buralǵan, ımıgen shyny, jaltyraǵan temir, neshe qıly rezınkelermen stol ústi toly. Solardy jýyp, maılap tur. Úlken bir operasıaǵa daıyndalǵan dáriger tárizdi. Bosaǵadaǵy tórteýdiń de, qıqıyp turǵan qarttyń da nazary stolǵa aýdy.

— Nesine kúıbeńdeı beredi. İsteıtinin tezirek istep tynsa eken...

— Ia, oıyny emes, shyny boldy munyń, kórelik ne de bolsa.

— Dál osydan is shyqty bar ma, murnymdy kesip bereıin! — dedi qart, qolyn qattyraq sermep tastap. Jigit jymıyp shaldyń betine bir qarady da, bosaǵadaǵylarǵa ıek kóterdi:

— Bireýin ǵana alyp kelińiz!

Tańqy quıryq qyzyl saýlyq úıge endi. O da eshteńe túsinbegendeı, kózi badyraıyp, jan-jaǵyna qaraı beredi. Ákelýshi qoıshy tusaqty ilgerirek ıterdi de, ornyna baryp qaıtadan otyrdy.

— Otyrmańyzdar! — dedi jigit. — Tamashany kóretin kez jetti.

Bári jigittiń qasyna keldi. Jigit qaýǵa saqal qartqa qyryndap turyp, dárige batyrǵan aq marlini qolyna ustatty da:

— Áke, siz tusaqtyń astyn tazarta berińiz, — dep, buryshtaǵy aǵash stanokke qaraı júrip ketti. Qart oǵan eshteme deı qoıǵan joq. Biraq, tusaqtyń astyn marlimen súrtip jatyp:

— Qazynanyń nanyn bosqa-aq jegen ekensiń. Oı, shirkinniń oqýynyń túrin-aı!.. — dep kúńk etkende, qasyndaǵylar da kúldi. Jigit te olarǵa sezdirmeı, teris qaraı berip jymyń ete tústi. Sol betimen ol stoldyń ústindegi qara rezınkany kelip qolyna aldy. Rezınkanyń úlkendigi de, formy da arbanyń tolkesindeı: jup-jumyr, ishi qýys, eki jaq aýzy ashyq.

Birińiz qoshqarǵa, birińiz sýǵa baryńyzdar! — dedi jigit rezınkeni aınaldyryp qarap ótken soń.

Quıryǵy tirsegin soqqan, ıir múıiz, buıra qoshqardy bireýi baryp alyp keldi. Býy burqyrap qaınaǵan sý keldi. Qoıshylar alǵashqydaı emes, ne de bolsa kórip tynaıyq degendeı, júristeri shıraı bastaǵan. Biraq, shaldyń qabaǵy áli salyńqy, tusaqty tazartyp otyryp, kóziniń qyrymen jigittiń qolyndaǵy rezınkege qarap qoıady. Jigit rezınkeniń ishine ystyq sý toltyrdy. Bir aýzyna kishkentaı ǵana shyny tútik ákep tyqty. Ekinshi aýzy ashyq. Rezınke eki qabat. Sý ústińgi qabatta, astyńǵy qabatta bos. Jylylyǵyn ólshegende qyryq gradýs shyqty.

Jigit rezınkeni osylaısha baptap bolǵan soń, qarttyń qolyndaǵy qazaqy tusaqty stanokke ákep engizdi de, tyrp etpesteı qyp moınynan aǵash qamytpen qysyp qoıdy.

— Qoshqardy ákelińizder!

Qoshqar kelisimen-aq tusaqqa artyla tústi.

— Qap! Áttegen-aı! — dedi qart.Deri dese de, uıalyńqyrap teris qarap ketti. Qoıshylar kúlisip máz bolyp qaldy. Qoshqar artylǵan kezde jigit qolyndaǵy rezınkesin tosyp úlgirgen edi, rezınkeniń ústindegi shyny tútikke bir shaı qasyqtaı tuqym quıylyp qalǵan eken. Buny qaıtpekshi endi? — degendeı qoıshylar jigittiń betine qarap ańyryp tur. Qart onsha taqalmaı oıqastaı beredi, anda-sanda basyn shaıqaýyna qaraǵanda áli ókinip júrgen sekildi.

— Balam, men qoı jaqqa baraıyn, — dedi bir ýaqytta.

— Mynanyń basy-qasynda bolýyńyz kerek.

— Ózderińiz-aq retteı berińizder. Men kóretin is emes eken.

Jigit, ókpelegen balasha burtıyp turǵan ákesiniń ıyǵyna qolyn sap turyp, jubata sóıledi:

— ...Sizge bul qazir jat kóringenmen, erteń tanys bop ketedi... Qoıdy tezirek kóbeıtý úshin tájirıbeni ǵylymmen údetpese bolmaıdy, áke...

— Sonda qoldan jasamaq pa eń qoıdy? Áı balam, shatasqansyń.

— Qoldan jasaımyz deýge de bolady. Máselen, sizdińshe mynanyń ishinde neshe qozy tur? — dedi jigit, shynydaǵy tuqymdy kórsetip. Shal oılanbastan qaıtardy jaýabyn.

— Eger ol qudaıdyń arnaǵan jerine barsa, sáti tússe bir ne eki qozy bolar edi. Endi shaıtan da joq onyn ishinde.

Jigit ákesinin qyzarańdaǵan betine qarap qoıyp, syqylyqtap kúlip jiberdi.

— Qudaıyńyz onda sarań eken, áke. Eger men muny unatyp paıdalana qalsam, on-jıyrma saýlyqqa jaratar edim de, keminde on-on bes qozy alar edim...

— O-doıt dersiń! Qoı, kúpir boldyń shyraǵym, — dedi de, shal jigittiń sózin tyńdamastan ornynan qozǵalyp ketti.

— Eshbir kúmáni joq! Tek, týǵan qozylardy baǵyp-qaǵa bilińiz.

Shal shydaı almaı balasynyń qasyna jetip keldi:

— Sen qozyny jasaýdy bilseń, men baǵýdy bilemin! Al, kórset sol kóp qozyńdy!

— Tura turyńyz, áýeli zerttep alaıyn...

— Nesine zertteısiń, kók qoshqardyń qashyrǵany qate ketken emes... Men kepil, isteıtinińdi isteı ber.

— Onysy ras, onysy ras!... — dep, qoıshylar túgelimen shaldyń sózin qostaı tústi. Jigit sonda da ılanǵan joq. Sirińkeniń bir shıin aldy da, tuqymǵa ushyn ǵana batyryp, kishkentaı tegis shynyǵa bir noqat saldy. Tuqym noqaty túsken osy shyny stol ústinde qurýly turǵan mıkroskoppen árli-berli qaraǵan soń qoıshylardy shaqyrdy.

— Qarańyzdarshy, ne kóriner eken.

Qart keıindeý qaldy. Ózgesi jabyrlasyp qarap jatty...

— Óı, jybyrlaı ma, eń?!

— Soqpa ótirikti, jan bitti deımisiń!

Mine kórshi óziń.

— Astapyralda!..

— Osylar ne ottap tur! — dep bir ýaqytta qarttyń ózi kelip úńildi mıkroskopqa...

— Qaramy noqattaı-aq edi, alaqandaı bop ketken be? Á-á, munyń da jany bolady eken ǵoı, durys, durys...

Qoıshylar birese mıkroskoppen, birese jaı kózben qarap, eki kózdiń aıyrmasyna tań qalysty.

— O, toba, bylaı qarasań qaqyryq, bylaı qarasań jybyrlaǵan qurt!

— Bunysyna nanýǵa bolady. Al, qoldan qashyramyz, pálen qozy alamyz degeni bylshyl! — dedi qart daýsyn kóterińkirep! — Baıaǵyda paıǵambardyń biri osyndaı shynydan týypty deıtin, ol qudaıdyń qudireti ǵoı, sodan soń, estip otyrǵanym osy...

Jigit qoıshylardyń sózine qulaq qoıa qoıǵan joq, tuqymdy zerttep jatty. Tuqymǵa qarap otyryp, jazyp alǵan sózderin baıyptap shyqqan soń:

— Maqtaǵan qoshqarlaryńyz qozyǵa áke bolýdan qalǵan eken. Basqa bireýin keltirińizder! — degende, qart jaman namystandy. Eki kózi balasyna qadalyp, shatynap shyǵyp barady.

— Mal kórmegen sasyq, mal tanýshy ma ediń sen! — dedi ilgeri attap kelip. — Mine menen sura.., Tipti artylǵany qate ketken emes sol janýardyń!..

— Ia, qoshqarda kemdik joq, shyraǵym, belgili qoshqar ǵoı ol... Esebińnen jańylsań óziń bilesiń, — dedi basqalary.

Qoıshylar biri bastap, biri qostap kók qoshqardy aspanǵa kóterdi. Ol qashyrǵan talaı saýlyqtyń aty ataldy, odan týyp qoı bolǵan qozylardyń qazir qaısysy qaıda júrgenine deıin aıtyldy. Kók qoshqardyń baýyry qut ekeni, mal basy ekeni kúmánsyz kórinedi. Jigit sonda da bolǵan joq, óz degenin istedi. Basqa bir qoshqar alǵyzyp, sonyń tuqymyn taǵy da zertteýge kiristi...

Bólmeniń ishi endi tym-tyrys bola qaldy, tek qabyrǵadaǵy saǵattyń soqqan tyrsyly ǵana estiledi. Kún áli shyqqan joq, saǵat jetiden aýyp barady. Qoıshylar kók qoshqardyń namysyn jyrtyp tomsaryp-tomsaryp otyr. Qudaıdyń «qudiretimen» oınaǵan, ásirese, baýyry qut janýardy úıirden shyǵaryp tastaǵan osynaý jigit, keshegi ózderi moınyna mingizip ósirgen Sáten qarttyń jalǵyz balasy bolmaı, basqa bireý bolsa, áldeqashan qýyp jiberetin edi. Amal ne, bıyl qoıdyń bári qysyr qalatynyna da «kózderi jete tura» jigittiń yqpalynan shyǵa almady.

— Endi bir qarańyzdarshy, — dedi jigit, ózi qarap, jazyp ábden bolǵannan keıin. Bul joly qoıshylardyń biri ǵana ornynan turdy, ózgesi qozǵalǵan joq.

— Oıbaı, shabaqsha oınap júr! — dedi qoıshy mıkroskopqa qarap jiberip. Qoıshylar birtindep kelip qaraı bastady.

— Eı, mynanyń qurty týlap jatyr!..

— Byj-byj qaınaýyn-aı, óńkeı qara bas qoı deımin ózderi.

— Kórdińizder me, — dedi jigit, — maqtaǵan qoshqarlaryńyzdyń tuqym qurty álsiz, suıyq... bala bolýy neǵaıbyl edi. Ol buryn maqtaýly qoshqar bolsa da, úıirge salýdan endi qalǵan. Al, myna qoshqardyń tuqymy týra uıyp qalady!.. Káne endi qoldan shaǵylystyra bastaımyz...

Qoıshylar ashyq moıyndamasa da, «osynyń sóziniń de jany bar-aý» degendeı bir-birine qarasty. Jigit, jarqyraǵan aq temirdi stanoktegi saýlyqtyń artyna ákep qystyrdy. Temirdiń aýzynan qoıdyń ishi qyzaryp kórinip tur. Jigit ábden abaılap qarap ótti. Sodan keıin tuqym quıýly shyny tútikti qolyna alyp, tútiktiń boıyndaǵy sıfrlardy eseptep alǵan soń, tútikti qoıdyń ishine eppen apardy da, bir tamyzyp qaldy. Qoı typyr ete tústi...

— Bosatyńyzdar, boldy!

Stanoktegi qoıdy bosatyp, ekinshi qoıdy ákeler kezde, shal manadan bergi yzbarly reńkin ózgertip, balasyna jaltaq-jultaq qaraı berdi. Onyń qazirgi pishini, kúshtiniń qolyna túsip, saýǵa suraǵan adam sekildi. Sóılegende daýsy dirildeńkirep shyqty:

— Qaraǵym, aınalaıyn. Sámet, — dedi balasynyń shyny ustaǵan qolyn myqtap ustap. — Aınalaıyn ónerińe quldyq. Tipti, keremet kórsettiń sen osy arada. Bunyńnyń qurt ekenin kim bilgen!.. Biraq, aqylǵa kelshi: bıyl kezengen jylym edi, qudaı tek kesirge jazbasyn, bir toqty qysyr qalmaıdy... Júz qoıdan júz elý qozy alýǵa sert bergenimdi bilesiń ǵoı... Myna shynyńdy endi salýdy toqtata tur. Qoıdyń bári qysyr qalsa, masqara daǵy! Áýeli jańaǵy tusaq qozdasyn, sodan keıin qalaı salsań, olaı sal. Aldymen plandy oryndaý jaǵyn qaraý kerek. Sonan soń ónerińdi kórsete ber, aınalaıyn...

Sámet ákesiniń qamqorlyq sózine kózinen jas aqqansha kúldi. Dál qazir ákesi oǵan esi jóndi enbegen jas bala tárizdi kórindi. Aıady, birese adal nıetine kóńili tasydy. Ákesin moınynan qushaqtap turyp:

— Men osyny, sizdi sertińizge jetý úshin, plandy asyra oryndaý úshin istep otyrmyn. Eger kúmandy bolsam, istemegen bolar edim... — dedi de, ákesin balasyndaı jaýrynǵa qaǵyp, esikke qaraı qozǵap jiberdi.

Shal qaıtyp sóz talastyrǵan joq.

— Táńirim bir nársege bastaǵan shyǵar, júrińder! — dep qoıshylardy ertip shyǵyp ketti. Onyń kózi jetpeı, amalsyzdan kóngenin salbyrańqy ıyǵynan-aq Sámet baıqaǵan edi. Bular ońashada ne sóıleser eken dep esikten tyńdap qalsa:

— Jigitter, óz qolyńdy óziń kese almaıdy ekensiń, bala jeńdi. Biraq, shynyǵa senip qoı qysyr qalmasyn, ońashada qoshqardy jiberip - jiberip alaıyq... — dep tur ákesi.

— Bizdiń de kóp qasaryspaǵanymyz sol!..

— Joǵa, ózgesi durys-aq bolsyn. Qoıdy bir jyldyń ishinde eki ret qozdatamyn, bir qasyq asyldy on — jıyrma qoıǵa jaratamyn degenine mıy bar kisi nanar ma!?

— Áý, bolyńyzdar, — degen Sámettiń daýsy estildi.

Qoıshylar narazylyqtaryn ishterine saqtaı júrip, qoılardy stanokke ákele berdi. Sámet bir qoshqardan bir rette alǵan tuqymdy on-jıyrma tusaqqa jaratyp otyrdy. Qoldan shaǵylystyrý naýqany osylaısha júrip jatty...

II

Sámet kelgen «Eńbek» kolhozynyń qoı fermasynda myńǵa tarta qozdaıtyn qoı bar. Az kúnniń ishinde sonyń bári qoldan shaǵylystyrylyp boldy. Qoıdy qoldan shaǵylystyrý bul kolhozda tuńǵysh ret qoldanylǵan tájirıbe bolatyn, onyń ústine myń qoıdyń 15 prosenti ekinshi ret shaǵylystyryldy, sonda bul qoılar bir jylda eki ret qozdamaq. Biraq, jańa tehnıktiń ákelgen jańalyǵy qoıshylardyń kókeıine qona qoıǵan joq. Aldymen óziniń ákesi Sáten qart qyldy ǵoı qylyqty. Jıyrma bes qoımen birge ósken Sáten, balasyna qansha sene tursa da, qoldan quıǵan tuqymnyń qozy bop shyǵýyna sene almady. Sámet jumysyn bitirip, aýdanǵa júrip ketken kúni tań sáriden turyp qoı qoraǵa bardy. Buryn qaı ýaqytta kelse de, erkin qımyldaıtyn erke qart (qoıshylardyń bastyǵy ǵoı), bul joly qoı qoranyń qaqpasyn ashýǵa batpaı, jan-jaǵyna alaqtaı berdi. Úlken kisiniń qýystanǵany qyzyq eken, japadan-jalǵyz júrip sóıledi:

— Erteli-kesh qarap qoımasań bola ma, buryn shyny salǵandy kórmegen janýarlar... — dedi qoraǵa enip bara jatyp. Enip qalǵan soń qoılardyń bárin qarap ótti, ásirese, art jaǵyna nazaryn kóbirek aýdardy. Ózgeris tabylmady. Sodan keıin qoshqar qorasyna keldi de, bárin aıdap shyǵyp, qoılarǵa ákep qosty.

— Bunsyz maldyń da, adamnyń da kúıti bolýshy ma edi, táıiri! — dedi qart kóńildi bir demdegendeı bolyp. Qoranyń terezesinen kolhoz jaqqa qarap qoıady. Tezirek shaǵylystyryp alyp, kózge túspeı, qoshqarlardy qaıta qamaı qoımaq. Biraq qoshqarlar sasatyn emes. Ár qoıdy bir timiskilep júrdi de, birine artylmastan mańqıyp-mańqıyp turyp qaldy.

— Jany janýar, janyp jiber!... — dep Sátekeń ár qoshqarǵa bir jalynady, biraq, birde-biri tilin almady.

— E, toba, — dedi qart jaǵasyn ustap, — buzylǵany ma, soǵan-aq kúıti basylyp qalǵany ma?

Sátekeń tańdanyp turǵanda eki-úsh qoıshy ústinen tústi.

— Erterek qolǵa alǵan ekensiz...

— Qudaı biledi, shap ete túsken shyǵar!

— Beker istetken ekenbiz, bala búldirip ketipti! — dedi olarǵa Sátekeń, ókingen pishinmen, — qulshynyp keledi de, qalt qarap turyp qalady. Sirá, shyny kúshin alyp ketse kerek.

Qoıshylar «aldanǵanyna» qatty ókindi. Qoı bitken qysyr qalady degen qaýip kúsheıe tústi. Átteń, Sámettiń bilmestigi, óz qolyn ózderi qalaı kessin, eger basqa bireý bolǵanda dereý aýdanǵa baryp, sazaıyn tartqyzbaq edi. Endi, ózderin ózderi jubatyp, aqyryn kútpek boldy...

— Eger bul, sáti túsip, is bola qalsa, — dedi Sátekeń, tek sonda ǵana kózi kúlimdeńkiredi, — qorańdy osy bastan keńeıte ber. Myń qoı qashyp ketti ǵoı, onyń júz elýi ekinshi ret qozdaıdy. Káne, ózderin qosa esepteńdershi... Bul netken etek alǵan kóp mal!..

— Kóresińder, qozdasa biri qalmaı tegis qozdaıdy, qozdamasa, bári de qozdamaıdy, osy bastan aıtqanym.

— Iapyr-aı, bári birden qysyr qalsa masqara-aý!

Qoıshylardyń oıyndaǵy úmit pen qaýip jeńise almady. Birese qozyǵa baıydy, birese qozydan jurdaı boldy. Áıtkenmen, oıdyń qaýipti jaǵy basym bolyp bapa jatyr edi, Sátenniń aqyrǵy sózi tóngen qaýipti keıin bir serpip tastady.

— Jigitter, ókinbelik, bolar is boldy. Azar bolsa, bir aı, jarym aı kenje qalar, býaz, qysyryn keshikpeı-aq bilemiz ǵoı...

— Táıiri, jelinin bir ustaǵanda-aq belgili emes pe...

— Mine sonda qoshqardy jibere qoısaq báribir qysyr qalmaıdy. Qaıtkenmen plandy oryndaý kerek. Áıde, qoıdy órgizelik endi! — dep Sátekeń qaqpany qaıyryp tastady.

Kún shashyrap shyǵyp keledi. Fermadan bir izben shubaǵan qoı, bylaı shyǵa bytyraı -bytyraı betkeıdiń betin alyp ketti...

III

Sáten qarttyń kúdikti oıy kún sanap tarqaı berdi. Ol kisiniń tilimen aıtqanda «shynymen qashyrǵan» qoıdyń bári jelindeı bastaǵan. Qoıdyń jappaı balalaıtyn ýaqyty taqalyp keledi. Sátekeń qozdaýǵa jaqyndaǵandaryn tabynnan bólip te úlgirdi, olardy ońashalap kútip júr. Áıtkenmen kóńilinen bir túıtkili keter emes. Qoı qozdaıtyn úıde qoılarǵa qarap, taıaǵyna súıenip turyp:

— Bunyń endi qozysy qandaı bolar eken... — deıdi qasyndaǵy qozyshy áıelge. Áıeldiń Sátekeńdi mysqyldaǵysy keldi:

— Enesine tartsa — tańqy quıryq, qylshyq jún, ákesine tartsa — uzyn quıryq, buıra jún bolady-daǵy, onyń ne kúmandanatyny bar.

Sátekeń kózin alarta áıelge bir qarady da, murnyn shúıirip tastady. Áıel ony baıqaǵan joq, Sátekeńniń jaıymen turyp aıtqan sózin ǵana estidi:

— Maldan: shala qozy, eki basty buzaý, qos kindik bota... adamnan: shoshqa týǵanyn da kórgenbiz. Tek, sondaıynan saqtasyn.

Sátekeńniń neden kúdiktenip turǵanyn áıel túsine qaldy da, ejikteı bastady:

— «Shyny, shyny» dep qoımaısyzdar, sol qalaı ózi, aıtyńyzshy?

— Jamaljan, qaıtesiń sony.

Mal ósirý tehnıkasyn bil dep jatqan joq pa, ol ne degenińiz.

— Basqa bireýden sura, shyraǵym. Men aıta almaımyn, uıat ózi, ókinishti tipti, jibermeı tosyp alady... — dep, Sátekeń júre sóılegen boıymen, qolyn erbeńdetip otyryp dalaǵa shyǵyp ketti. Sol betinde qozy qamaıtyn úıdi, qozy ólsheıtin tarazyny, sharana súrtetin shúberekti baryp kórip, jańa tóldiń jabdyǵyn saılap júrdi. Búgin qoıdyń aldy qozdamaq, tól basy qaı túrde bolaryna kózi jetpegen Sátekeń, alǵashqy qozyny kórýge yntyqqany sonsha:

— Qoı typyrlady-aq, dereý meni shaqyr, — degen Jamalǵa.

Qarttyq boljaýy qate ketken joq. Tús aýa bergen mezgilde Jamaldyń:

— Sáteke, Sáteke! Júr-júr... degen daýsy estildi. Qolyn bulǵap júgirip keledi ózi. — Qozy, qozy, aldyńǵy eki aıaǵy kórindi!..

Sátekeń júgirip kelip, qozdaǵaly jatqan qoıdyń art jaǵynan eńkeıe qarap tura qaldy. Alqynyp tur.

« Ia, sát! Basy da shyǵyp qapty-aý!.. Ázir durys... Aha, keýde jaǵy kádimgi qozy eken, arty qandaı bolar...dep turdy da, óz betinshe týǵanyna shydamaı, qozyny sopań etkizip sýyryp aldy.

— Naǵyz qozynyń ózi! — deýge-aq murshasy keldi, sodan keıin dalaǵa atyp shyqty. Fermany aralap júgirip júr.

— Súıinshi, súıinshi! — dedi kóringenge qol bulǵap. Qoıshylar tus-tustan ushyp keledi.

— Qozy ma anyq?!

— Deni durys pa?!

— Qozy, naǵyz qozy!..

Bári antalap jas qozyny ortaǵa aldy. Sátekeńniń eki ezýi eki qulaǵynda, oıqastap shalqaq-shalqaq etedi.

— «Aqyl jastan, asyl tastan» degen osy, jigitter, Sámetjannyń shynysy qut bolǵan joq pa? Endi júz saýlyqtan júz jetpis bes qozy alatyn boldyq. Ha-ha-ha! — dep qarqyldaǵanda shalqalap baryp qaıta túzeldi. Ár qaısysy bir ustap mazasyn ketire bergen soń, Jamal qozyny orap alyp, tarazyǵa tartýǵa jóneldi.

— Onysy nesi, qozy kórmegendeı túge! — dedi ketip bara jatyp.

— O-maı-aý, shynydan týǵan qozyny kórgen shyǵarsyn buryn.

— Sáteke, turmańyz, tabelge jazdyrý kerek endi. — «Shynydan týǵan» dep atap jazdyryńyz...

— Sol shynyny endi birjolata satyp alaıyq ta, otyz altynshy jyly óz qolymyzben salaıyq!..

Qoıshylar máz-máıram bop, kolhoz basqarmasyna qaraı ketip bara jatty...

1935 jyl.

---