InfoHub Logo

Shákárim Qudaıberdiuly – ádebıetimizdiń altyn qoryna óziniń asyl muralaryn qaldyryp ketken qalamgerdiń biri. El arasyndaǵy ańyzdrǵa negizdei otyryp, “Eńlik – Kebek ” poemasyn jazyp qaldyrdy. Shákárim Qudaıberdiulynyń bul dastanynyń ózektiligi nede? Meniń oıymsha, rýlyq tartys kezinde bolǵan bul oqıǵa qazaq halqynyń salt – dástúriniń beriktigin dáleldeıtin týyndyǵa negiz bolǵan. Poemadaǵy bas keıipker – Eńlik qyz. Eńliktiń qazaq qyzyna kereǵar minezi dastannyń qaı tustarynan kórinedi?

Birinshiden, Eńliktiń qazaq qyzyna kereǵar minezi úıge kelgen tanymaıtyn qonaqqa syr bildirgeni, qonaqqa óz tósegin daıyndaǵany qazaq qyzynyń boıyna jat qylyq dep esepteımin. Ony myna ólen joldarynan baıqaýǵa bolady:

“Kúlimsirep qyz aıtty Kebek erge:

«Qonaǵym, nege tursyń qur bekerge.

Men sizge óz tósegim daıyndadym,

Buryn jatqan joq pa ediń ondaı jerge?»

Ekinshiden, Eńliktiń qazaq qyzyna kereǵar minezi Kebekke ol kórseqyzar, jeńilqoı qyz bolyp kórinýinen de baıqalady.Biraq, bul minezin Eńliktiń ózi basyndaǵy aýyr muńyn aıtyp, jýyp shaıǵandaı bolady. Eńliktiń:

“Eı, batyr, sen jatyrsyń,uıqyń qanbaı,

Men júrgen bir sorlymyn baǵym janbaı”,- dep jigitke óziniń birinshi bolyp til qatýy qyz balaǵa tán uıańdyqty joq etip turǵandaı.

Eńliktiń bul qylyqtaryn basyndaǵy aýyr muńynan dep aqtaǵanmen de, áke men ana tárbıesin kórgen qazaq qyzy aryna, daq túsirip turǵandaı kórinedi maǵan. Sondyqtan da, óz basym Eńliktiń bul jat qylyqtaryn qoldamaımyn.

Qorytyndylaı kele, dastanda Eńliktiń qazaq qyzyna kereńar jat minezderi kóp jerinen baıqalatynyn aıtqym keledi.Qazaqtyń qyzy ákesiniń ruqsatynsyz jigitpen sóılespegen. Qazaq qyzy atastyrylǵan jary bola tura, jigitke óz sezimin birinshi bolyp bildirmegen. Qazirgi qoǵamda qazaq qyzdardyń oǵash qylyqtaryn kórgen kezdejanym aýyrady. Árıne, bul poemada Eńlik eriksiz, amalsyzdan basqa jigitke atastyrylǵandyqtan, Kebekke ózi birinshi sóz aıtady. Alaıda Eńliktiń bul áreketi – jónsiz áreket. Qıyndyqqa dýshar bolsa da, saltty umytpaýy kerek edi...

Ata – babamyz: “Qyzǵa qyryq úıden tyıý”,- degen. Olaı bolsa, dástúrdi saqtap, qazaq qyzyna tán jaqsy qasıetterdi boıymyzǵa sińire bilý – basty paryzymyz.

Ý. M. Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Borasheva Lázzat, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---