InfoHub Logo

AQSH-tyń Kanadamen shekarasyndaǵy Toledo ýnıversıtetiniń zertteýshileri planshetter men smartfondardyń kók tústi jaryǵy bizdiń kózimizdiń jasýshalaryna teris áser etetinin anyqtady. Bul kórýdiń nasharlaýyna keıde tipti kórý qabiletiniń joǵalýyna da ákep soǵady.

Smartfon kórý qabiletin álsiretedi

Kún saıyn biz ekrandarmen jabdyqtalǵan túrli tehnıkany: teledıdardy, smartfondar men kompúterlerdi qoldanamyz. Barlyq dıspleıler kók tústi jaryq bólip shyǵarady jáne osy jaryq bizdiń kóz janarymyzǵa teris áser etýi múmkin ekenin jıi estip jatamyz. Toledo ýnıversıtetiniń zertteýshileri smartfondar bizdiń kórý qabiletimizge keri áser etýiniń sebebin anyqtaı aldy. Bul kók tústi jaryqtyń áseri eken. Árıne, bul másele tek smartfondarǵa ǵana qatysty emes, degenmen dál osy smartfon bizdiń ómirimizdiń ajyramas bóligi bolyp barady, sebebi biz odan tósekte de, tipti keıbirimiz dárethanada da ajyramaımyz.

Mine sol sebepti, kúnine qansha ret smartfondy qoldanatynymyzdy baǵdarlaıtyn jáne belgili bir qosymshalarda ótkizilgen ýaqytty baqylaýǵa múmkindik Google men Apple - dyń engizgen jańalyqtary bizge bastapqyda oılaǵannan da kóp paıda bere alady eken. 

Bárine kináli kók tús

Smartfondardaǵy kók tústi jaryq kóz torynyń molekýlalarynda, ıaǵnı jaryqqa sezimtal jáne mıǵa sıgnal jiberetin fotoreseptorlarda ýly reaksıa týdyrady. "Makýla" nemese sary daq dep atalatyn tor qabatynyń bir bóligi bizdiń kózimizge túsetin jaryqtyń 80%-dan astamyn ózinen ótkizedi. Kóbine qaýip dál osy makýlaǵa tónedi.

Kók tústiń tolqyn uzyndyǵy tym qysqa bolǵandyqtan, ol energıany kóbirek taratady, bul óz kezeginde sezimtal reseptorlarǵa tıisinshe kúshti áser etedi. Dıspleımen jáne kók tústi jaryqpen turaqty jáne uzaq baılanysta bolý "sary daqta" ýly molekýlalardy damytady, sondaı-aq, onyń jumysynyń buzylýyna ákep soǵyp, saldarynan kórý qabileti nasharlap, tipti soqyrlyqqa deıin ákeletin — makýlodıstrofıa aýrýyn týdyrady. Al torly qabyqtaǵy buzylǵan molekýlalar qalpyna keltirilmeıdi. Sondyqtan sońǵy jyldary smartfondar men planshetterdiń kópshiligi dıspleıdiń múmkindikterine jańa fýnksıa — kók jaryq súzgisin engizdi. Ol qarańǵy ýaqytta zıandy jaryqtyń mólsherin azaıtýǵa múmkindik beredi, biraq dıspleılerden kók tústi jaryqty múldem alyp tastaýǵa bolmaıdy.

Soqyrlyqqa qarsy tamshylar

Toledo ýnıversıtetiniń ǵalymdary, tómende jazylǵan usynystardan basqa, kók tústi jaryqtan bolatyn zıandy azaıtatyn arnaıy qorǵanysh tamshylaryn jasaýǵa úmitti. Árıne, bul biraz ýaqytty alady jáne barlyq máseleni sheshetin panaseıany da oılap tabý múmkin bola qoımas. Biraq kózdi kórý qabiletiniń erte nasharlaýynan qorǵaýǵa bolady. Kózge baılanysty máseleler ótken ǵasyrdyń 60-shy jyldary, televıdenıeniń belsendi damýy jáne teledıdardyń jappaı satylýy kezinde paıda boldy. Al qazirgi jaǵdaı biz kóp ýaqytymyzdy sarp etetin smartfondarǵa baılanysty tipti kúrdelene túsýde. Kók tústi jaryq tek kózge jaǵymsyz áser etip qana qoımaıdy, sonymen qatar ol titirkený týdyrady, óıtkeni onyń áserinen uıqy nasharlap, aǵzanyń melatonın gormonyn shyǵarý qabileti tómendeıdi. Sondyqtan, ǵalymdar uıqyǵa jatar aldynda, jarty saǵat buryn smartfondy qolǵa almaýǵa jáne teledıdar kórmeýge keńes beredi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Melatonın degen ne?

60 sekýndta uıqy keltiretin ádis

Uıqynyń jaıly bolýyna yqpal etetin 5 ósimdik

Sergek oıanýǵa yqpal etetin 6/30 erejesi

Adam uıyqtap bara jatyp nege selt etedi?

Kók tústiń zıanyn qalaı azaıtýǵa bolady

Bizdiń gadjetterden taraıtyn jaryqtan paıda bolǵan zıannyń aldyn alý ońaı: teledıdar kórmeý jáne smartfonǵa qarańǵyda úńilmeý, sondaı-aq kúnnen qorǵaıtyn kózildirik kıý. Kúnniń ózi de kók tústi jaryq bóledi. Sondyqtan kúndizdiń ózinde kózdi qorǵaý mańyzdy. Sonymen qatar, smartfonmen ótkizetin ýaqyt mólsherin azaıtýǵa tyrysyńyz. IOS 12-degi jańa fýnksıa smartfonmen júrgizilgen ýaqytty taldaýǵa jáne belgili bir qoldanbalarǵa shekteý qoıýǵa múmkindik beredi. Android Pie-de mundaı fýnksıa bar jáne ol beta nusqasynda qol jetimdi.

Álbette, osy saladaǵy iri kompanıalar bul máseleden habardar jáne qoǵam men túrli uıymdar tarapynan bolǵan qysymdy eskere otyryp, olar qurylǵyǵa jańa fýnksıalardy engizýde. Kók tústi jaryq súzgisin elemeı ketpeńiz jáne ár túrli gadjettermen ýaqytyńyzdy zaıa ketirmegenińiz jón. Ózara is-qımyl ýaqytyn monıtorıńileý boıynsha operasıalyq júıelerdiń jańa múmkindikterin paıdalanyńyz jáne adamdarmen shynaıy qarym-qatynas jasaı otyryp, taza aýada kóp ýaqyt ótkizińiz.

---