InfoHub Logo

«Kerjazyq» kolhozynyń «pysyq» belsendileri sypyra soǵym soıdy. «Pysyqtardyń» on eki qarys qara qazandarynda qulash-qulash túırelgen sary ala qazylar sarq-surq qaınady. Názikteri besbarmaq qomaǵaılary qosqoldap sylqyta bastady. Biriniń urty, biriniń murty maı boldy. Aýzy maı bolǵan soń, kóńili sondaı jaı boldy. Jekelep aıtqanda bastyqtyń soıǵany aıǵyr, belsendileriniki kishkene degende taı boldy. Osydan baryp toǵyz jylqy kem boldy.

Soǵymdy jyǵyp alǵannan keıin kórshilerdi, aýyl aqsaqaldaryn soǵym basyna shaqyrý «ejelgi dástúr». Mine búgin kolhoz predsedateli Mesqaranyń úıi de qonaqqa toly. Biraq olar kórshiler men aqsaqaldar emes. Zaty ózderi ashshy sýdan jutyp alǵan bolýlary kerek, daýystary kóterińki shyǵady. Dýman qyzyp, dúmbirlep dombyra daýysy da estilip, úı ishi ıý-qıý bolyp jatyr.

— Baseke, Baseke! Kómekeıdi kósiltip shyrqaıtyn, ózińiz shyǵarǵan ándi aıtyp jiberińizshi, — deıdi biri.

— Sóz Mesekeńe berildi, mýzykasy da, sózi de óziniki, uqypty tyńdańyzdar, — dedi otyrǵandardyń biri.

Mesqara aty qara mesti anǵartqanymen ózi sary, basy túz túıgen kelsaptaı kisi bolatyn. Ol mastyqtan táltirep áreń qımyldap, ishken asy alqymyna tyǵylyp turyp, tolǵanyp, gúrildep júre berdi:

Atyn. barda jer tany, Jelip júrip.

Asyń barda el tany Berip júrip.

Q a ı y r m a s y:

Soǵym tegin, kóńilim jaı,

Saırandamaı men qalaı

Áleýleı-aý, áleýlaı...

— Oı myń jasap, myń bótelke bosatqyr! — dedi bir tizerlep araq quıyp otyrǵan jigit qolyn sermep, aıqaı salyp.

— Mesekeń osylaı shalqytady! — dedi ekinshisi.

Ia, ras aıtady. Mesekeń osylaı myqtaıdy. Áreketine óleńi saı aıtylǵan. Iaǵnı «asy barda el tanıdy, berip júrip». Atap aıtqanda, jaly berik jıren bıe men qazysy qalyń qara jorǵa qas pen qabaqtyń arasynda jol tartty. Aqtaban tory bıeni tekserýshi telimsek soıyp tartty. Aqshasy boıyna qut. Árkimder jaqsy attyń maıyn surap minip, qańqasyn da qaıtarmaıdy. Jylqy fermasynyń meńgerýshisi Jaltańbaıdyń jaǵympaz aǵasy bir bıeni mingenine jyldan asty. Ne qulyn joq ne tynym joq. «Bıe minseń qulyn joq, saýmal ishseń qymyz joq» degen osy daǵy. Kóbirek mingen atyn jeke menshik etip alý munda ádetke aınalǵan. Jaltańbaıdyń da aram oıynyń oryndalýyna múmkindik týyp keledi, ıemdenetin kún jaqyn. Kóp uzamaı kolhoz predsedatelin de kóndiretin túri bar.

Qys kúni sýyq. Tamaq tuzynyń tatymdysy jaqsy. Mesqara shoshqanyń etin jekjat-juraǵatyna berip tuzdatqanda osyndaı birdeńeni sezgen bolar. Talpaq tamaýdyń súbesi qandaı, qabyrǵa maıy qarys keledi. Osydan eki kılogramyn soǵyp alyp, kilkildep turǵan júrekti basý úshin «aqmaǵambetten» eki júz gramdy tastap alsynshy, qyz-qyz qaınap, betine oty shyǵa kelsin. Sodan soń Gımalaı shyńdarynan kóterilip, Tán-SHan taýlarynan asyp, uıtqı soqqan boran bolsa da bylq etpeıdi.

Etti tuzdap qoıa ma, bolmasa shıki jeı me, onda bizdiń jumysymyz joq. Bizdiń biletinimiz segiz shoshqanyń kem ekeni ras. Ol Mesqaranyń jekjat-jurattaryna jytyrylǵan.

Syrbaz et — sıyr eti. Jylqy etine qaraǵanda kotlet jasaýǵa bul áldeqaıda beıim. Tórt sıyr osyndaı kotletke, qýyrdaqqa, qonaqasyǵa ketti. Álgi sıyrdyń birin osyndaǵy mektep dırektory Turǵanǵa satty. Býaz eken, soıǵanda buzaýy týlap shyqty. Turǵan da qodyǵa baýyzdaǵan Qarabaısha ishten shyqqan buzaýdy bas salyp baýyzdady. Tabaqtastar ishten týlap shyqqan buzaýdy sirnelep asqyzyp, silikpelep jedi. Qomaǵaılardyń shaınamaı qylǵı beretin ejelgi ádeti ǵoı. Buzaý eti tiline tátti, tisine jumsaq tıdi.

Qansha aıtqanmen sıyr sorpasy suıyq, syrdaq keledi. Qoı sorpasyna ne jetsin. Qoı sorpasy qoımaljyń. Eti qandaı kúshti. «Qoıdyń eti — qorǵasyn».

— Ettiń bári súr bolyp ketti. Súr sorpa kári aýrýdy qozdyrady, — dep kesir saılady. Mesqara men onyń aınalasyndaǵylar. Olardyń aýzynan shyǵatyn sóz «súr sorpa, sary ala sorpa, jas sorpa» týraly boldy. Aqyry olar «jas sorpalap» júrip úsh júz on alty qoıdyń basyn mújip, onyń alty júz otyz eki qulaǵyn balalaryna ustatty. Munyń bárine Mesqara bas bolyp qazir dokýment izdeýde. Árıne, ótirik-rasty, joqtan bar etip qurap birdeńe tabar. Al aıqyn turǵan araqqa ketken alpys qoıdyń... Toıǵanǵa bergen toǵyz taıdyń, Saǵynaevqa bergen segiz sıyrdyń, taǵy basqalardyń izin qalaı jabar.

1951

---